Onze Kunst. Jaargang 13

[p. 21]

De opleving der textiel-kunst

Wat is de beteekenis van de opleving der Textiel-Kunst? Wanneer wij deze vraag ons stellen, dan zullen wij allereerst in gedachte ons moeten verplaatsen, ongeveer 28-30 jaar geleden, in 't tijdperk van slapheid over het geheele kunstnijverheidgebied. Velen onzer bezitten nog exemplaren van de toenmalige handwerken; maar als wij deze dingen bekijken, dan is het alleen onder dankbare verzuchting, dat wij dit alles nagenoeg kwijt zijn!

Dit alleen zegt al boekdeelen - doch er is meer. Niet alleen zijn wij deze dingen kwijt, maar er is iets anders gekomen. Het is niet meer het kleedje, dat's avonds hij de thee nagewerkt werd, niet meer de dik opgewerkte hond of kattekop, die waardig gekeurd werd een pantoffel te versieren. Wat toen een aangename tijdpasseering was en als zoodanig ook behandeld werd, is nu geworden een zelfstandige kunst.

E.S. VAN REESEMA en E. NIERSTRASZ.: Kraag in Egyptisch vlechtwerk.

Tal van jonge vrouwen in ons land, die zoo zij zich al niet geheel bezig houden met dit werk, geven toch, wanneer zij er mee bezig zijn, hun gansche gedachte er aan - trachten zelf te ontwerpen, ontwikkelen zich door

[p. 22]

voorbeelden van eenige pioniersters - in één woord er is leven en beweging: belangstelling.

Mevr. J.H. DERKINDEREN-BESIER: Schoorsteenval.

Dat dit zoo is, hebben wij te danken aan de algemeene herleving in alle nijverheidskunsten te goed bekend, dan dat wij dit hier in dit korte bestek nader zullen uitwerken.

Doch dit alleen zouden wij willen aanstippen, dat in die wederopleving niet door allen één breeden weg gevolgd werd, maar, al was 't principe van verbetering bij beide aanwezig, er twee groepen ontstonden, die dan uit een gaand, dan elkander weer naderend, toch van een verschillende gedachte uitgingen, op welke wijze de verbetering te brengen zij.

De eerste groep zocht allereerst heil in het museum-voorwerp, in de kunst van 't verleden met al haar schoonheid. Doch het werd geen imitatie van dit oude werk, het bleef, niettegenstaade de oude tradities gevolgd werden, zelfstandig.

Onder deze groep kunnen wij ook thuisbrengen degenen, die den invloed ondergingen van ethnografische voorbeelden en ijverig zochten naar nieuwe procédé's voor batikken, verwen enz.

Mevr. S.H. DERKINDEREN-BESIER: Fragment van de schoorsteenval.

[p. 23]

A. PHILIPS: Geborduurd gordijntje.

De tweede groep tastte onmiddellijk het gebruiksvoorwerp aan - zij beoogde directe zuivering en schiep zeer eenvoudige voorwerpen, zoo goed mogelijk van vorm en kleur, zoo zuiver mogelijk van versiering.

Haar wezen en streven hangt samen met vele vragen der toekomst.

Een direct gevolg van 't werken van deze groep was de behoefte om goede stoffen zelf te maken in verschillende technieken. Wij vinden dus het beoefenen van hand- en kaartweven van Egyptisch vlechten enz.

In de eerste groep noemen wij allereerst het werk van Mevrouw Derkinderen-Besier, in dit opstel vertegenwoordigd door 't bijzondere schoorsteenkleed, geëxposeerd op de Tentoonstelling de Vrouw 1813-1913 dit jaar. Menigeen heeft dit kleed met bewondering gezien. Dit soort werk nadert, evenals in vroeger dagen, geheel de beeldende kunst: zij het dan ook met de naald gewerkt. Heel naïef is het verhaal uit den Bijbel opgevat, waar alle dieren opgesomd worden, doch van elk één paar! Daar komen zij aangeschreden in rythmisch bewegen, precies zooals Noach het wil - plaats zoekend in de door de fantaisie enorme Ark. En wij voelen de drommen nog steeds komen lang nadat de eerste hun plaats gevonden hebben - en Noach kijkt uit of allen er haast zijn - want de tijd dringt. - Prachtig heeft Mevrouw Derkinderen dit uitgebeeld, met fijnen humor en groote Helde de dieren geteekend in hun eigenaardigheden. Technisch ook is dit werk een meesterstuk.

Verwant aan Mevrouw Derkinderen vinden wij Mejuffrouw A. Philips.

[p. 24]

Bij haar niet den grooten massalen opzet - doch er spreekt een zeldzame piëteit uit haar werk. Ook zij voelt zich thuis in oude gegevens. Vroom is haar werk en een stille wijding gaat uit van die figuurtjes, omgeven door opwekkende of kernachtige spreuk. Fijn van kleur in blauw en bruin met oneindig zachte tint-schakeeringen, die niet gezegd, alleen gevoeld kunnen worden.

Mevr. RUETER-DE LANG: Binnenzijde van een deksel voor photo-doos.

Bij Mevrouw Rueter-de Lang eveneens die stille wijding. 't Is vrouwenwerk van eigenaardige bekoring, vol geluk om 't leven, dat rijke schatten bergt en het is haar een behoefte dit op deze wijze te uiten. Ook haar kralenwerk is zoo fijn gevoeld, meestal ligt 't diep in 't voorwerp en vormt er zoo één geheel mee. Uit alles blijkt een rijken, fijnen geest.

Onder de batiksters noemen wij alleen Mejuffrouw B. Bake, die reeds menig mooi werkstuk ons gaf. Waar haar werk nog niet altijd zich los gemaakt heeft van schoolschen invloed, daar legt het toch zeker getuigenis af van ernstige minutieuse studie, van een goed decoratief gevoel. -

Wij naderen nu de tweede groep en vinden daar onder de eersten die begonnen de dames M.J. v.d. Weijde en W. v.d. Marel. Zij behandelden allerlei technieken: houtsnijden, leerstempelen, perkament kleuren, handweven, enz. en hebben aardige oorspronkelijke dingen gemaakt, die toen

[p. 25]

waren als een openbaring. Wij kennen van haar, weefwerk, dat na jaren al de charme bewaard heeft, welke zij in haar kleurcombinaties wisten te leggen

B. BAKE: Gebatikt kindermutsje.

Mejuffrouw M. Verwey heeft getracht, wat zij als verbetering beschouwde in voorwerpen in huis en in kleeding, zooveel mogelijk direct te brengen aan het groote publiek. Zoo hoopte zij den meesten invloed te hebben ten goede en als zoodanig heeft. Mejuffrouw Verwey ijverig aandeel genomen in den strijd. Door o.a. het uitgeven van boekjes met voorbeelden voor kralenwerk, kruissteek, handweven, enz. heeft zij op groote schaal frisch leven weten te brengen in de handwerken.

Deze groep, waartoe wij onszelf ook moeten rekenen, gaat zich nu langzamerhand uit haar eenvoud ontwikkelen, tot grooteren rijkdom in behandeling en versiering.

M.J. VAN DER WEYDE en W. VAN DER MAREL: Schutblad-versiering.

[p. 26]

Wij noemen daarbij Mejuffrouw J.Q. van Regteren Altena, een frissche, zuivere kracht. Bij haar, hij allen eenvoud, een groote drang naar verfijnde afwerking, een levendigheid in de versiering, die tot blijheid opwekt. Haar boekomslag met roosjesrand stemt als een jonge dag.

MARGARETHA VERWEY: Geborduurde tasch.

Waarlijk er is onder al deze vrouwen geen te kort aan schoonheidszin! En nog konden wij onder de velen maar enkelen noemen, op wier ontwikkeling wij in de toekomst bouwen.

En hier in ligt juist de groote beteekenis van de opleving der Textiel-Kunst: niet alleen dat er mooiere dingen gemaakt worden, maar dat de behoefte aan schoonheid rond ons heen, in bleeding en huis, zóó groot wordt, dat de leelijkheid niet meer kan binnensluipen. Wanneer de vrouwen dit voelen, dan is de weg geëffend voor de kunsten van 't interieur. De vrouw is degeen die 't meest vertoeft in huis. Wanneer zij niet voelt voor gezelligheid en schoonheid, dan vermag de man al heel weinig; dan blijft de woning een vergadering van nutte en onnutte meubelen, verder niet, maar wanneer zij wel de behoefte aan schoonheid in zich heeft, wanneer zij kan voelen de rankheid van een bloem, de diepe toon van een stof, wanneer zij harmonie rond zich heen weet te scheppen, dan ontstaat vanzelf dat zekere onzegbare dat iemand verlangen doet dáár te gaan zitten in dat hoekje en stil rustend te genieten van huis en haard. Wanneer kinderen opgevoed worden in zulk een omgeving, is de eerste voorwaarde aanwezig voor latere kunstuiting. 't Zal hun gemakkelijk zijn dan door te gaan, verder te werken, geschoold en opgevoed van huis uit. Van de vrouw

[p. 27]

en het kind tot de maatschappij! Maar mochten dan ook de schakels volkomen sluiten en het onderwijs op de scholen deel uitmaken van den ketting. Want al zijn de teekenen des tijds daar tot vooruitgang, 't congres voor Handenarbeid in 1912 te Amsterdam gehouden, gaf er 't bewijs van; nog liggen al deze schoone plannen in windselen en moet er nog veel gebeuren, eer zij gerijpt zijn.

J.Q. VAN REGTEREN ALTENA: Boekomslag op verdeelde stof.

Gij vrouwen en mannen, die al zooveel gewerkt hebt, helpt mede het jonge geslacht ook in dit opzicht onder betere condities op te voeden.

Oosterbeek, October 1913.

E. Siewertsz van Reesema.