Onze Kunst. Jaargang 9

[p. 1]

Paul Buschmann.
Naar het borstbeeld van Frans Joris.
IN MEMORIAM
PAUL BUSCHMANN Sr.
1 JANUARI 1846 - 20 NOVEMBER 1909.

[p. 2]

[Deel XVII]

Paul Buschmann Sr.

Met Paul Buschmann is een man heengegaan, wiens naam innig met de geschiedenis van dit tijdschrift is verbonden.

Reeds vóór 1866, toen hij in de drukkerij zijner ouders trad, kwamen aldaar enkele jaargangen van de oude, in 1855 gestichte Vlaemsche School van de pers.

Sedert 1886 zou het tijdschrift de drukkerij Buschmann niet meer verlaten; het vond daar de liefdevolle zorg van iemand, die een warm hart had voor de kunst van zijn land, en gaarne het zijne tot den bloei der uitgave bijdroeg.

Hoewel Paul Buschmann niet met name bij de redactie-leden werd genoemd, leverde hij geregeld kunstberichten en korte bijdragen, hoogstens met een monogram onderteekend.

In 1887 stierf de toemalige eigenaar en bestuurder van het tijdschrift, Désiré van Spilbeeck, en Paul Buschmann aarzelde niet om de leiding en daarmee ook het risico der uitgave geheel op zich te nemen.

Met Januari 1888 werd dan een ‘nieuwe reeks’ van De Vlaamsche School begonnen, met de medewerking van tal van letterkundigen en critici, waaronder vooral Max Rooses en later Pol de Mont de eerste plaats innamen. Het tijdschrift had een grondige hervorming ondergaan; naar vorm en inhoud was het niet meer met de oude reeks te vergelijken. De eer daarvan kwam zeker eerst en vooral aan Paul Buschmann toe, die de ziel der uitgave bleef en geen moeite, geen kosten te veel achtte, om haar steeds in alle opzichten te verbeteren.

Pas omstreeks 1896, door tal van andere bezigheden overstelpt, zag hij zich genoodzaakt de verzorging der uitgave meer en meer over te laten aan zijn zoon, op wiens voorstel de uitgave andermaal een hervorming onderging, en van 1897 tot 1901 onder redactie van Pol de Mont verscheen.

Met Januari 1902 werd de oude titel der Vlaamsche School veranderd in Onze Kunst, en kreeg het tijdschrift, onder een nieuwe redactie, zijn tegenwoordigen vorm.

[p. 3]

Maar onder al deze hervormingen bleef Paul Buschmann als drukker en uitgever met hart en ziel aan de uitgave verkleefd, en wanneer deze thans een eervolle plaats in de rij der Europeesche kunsttijdschriften verdient, is dit voor een groot, voor het grootste deel aan hem te danken.

Maar ook buiten hetgeen hij voor De Vlaamsche School en Onze Kunst deed, verdient de nagedachtenis aan Paul Buschmann op deze bladzijden bewaard te worden. Hij was een kunstenaar in zijn vak - de schepper van tallooze meesterstukken van drukkunst, de steeds in bescheidenheid ongenoemde ontwerper van tal van boekversieringen en illustraties, die een bijzonder karakter aan de voortbrengsels zijner persen verleenden.

Geen treffender hulde kan hem gebracht worden, dan door de woorden aan te halen, door zijn ouden en trouwen vriend Max Rooses bij zijne lijkbaar gesproken:

‘.... Buschmann was drukker in de eerste plaats en vatte dien titel in zeer verheven zin op. Een drukker, zoo verstond hij het, moet een werkman zijn, bekwaam met de hand en ook kunstenaar met den geest. In hem zooals in de oude Vlamingen, die beitel of penseel hanteerden, ging handvaardigheid met vindingrijkheid gepaard.

‘Hij was in onzen tijd wat Plantijn drie eeuwen vroeger was, de man, die Antwerpen maakte tot een middenpunt van kunstdrukkerij. Ik heb het hem nooit gezegd in den loop der drie-en-dertig jaar dat ik met hem heb samengewerkt, en hadde ik het gedaan, ik weet dat zijn bestruffende blik mij zou geantwoord hebben. Bij zijn lijkbaar mag en durf ik het zeggen en wanneer ik bij deze gelegenheid het aandenken van den genialen aartsdrukker oproep, dan is het geen willekeurig gekozen vergelijking die ik maak, maar een historisch feit dat ik vermeld.

‘Sedert de stichting van het museum Plantin-Moretus heeft Paul Buschmann met de eerbiedwaardige letters en den kunstrijken alem die daar bewaard worden, meer dan één meesterwerk geschapen; ik vermeld alleen het monumentale adres, dat hij drukte en versierde en dat aangeboden werd door de burgerij van Antwerpen aan burgemeester Jan van Rijswijck, nog een zijner goede vrienden.

‘En niet alleen in zulke buitengewone plechtigheden stelde hij samen en voerde hij uit wat wij meesterstukken mogen heeten; zijn arbeid van alle dagen verrichtte hij met liefde, met smaak, met kunde. Dit doende zette hij de overleveringen van het vaderlijk huis voort. Daar waar kunst en letteren altijd in eere waren, werden meer dan eene halve eeuw geleden die juweeltjes van boeken gedrukt, waarin wij sommige van Conscience's vroegste werken lazen. Hij volgde het voorbeeld van zijn vader en breidde uit wat deze deed en wat zijn zoon, wij zijn er van overtuigd, voortzetten zal.

[p. 4]

‘Uit de sporen van slenter hief hij zijn nijverheid op tot de hoogte eener kunst, en aan Antwerpen, dat eens zoo glorierijk had uitgeblonken boven alle steden in de Nederlanden als stad der drukkers en dat in den loop der eeuwen diep vervallen was, schonk hij een werkhuis dat overal hoog gewaardeerd wordt.’

In den mond van den conservator van het Museum Plantin-Moretus, krijgen deze woorden een méer dan gewone beteekenis.

Paul Buschmann was sedert 1892 lid van den Provincialen Raad van Antwerpen; hij was medestichter en bestuurlid van het Museum voor Vlaamsche Folklore, bestuurlid der maatschappij ‘Artibus Patriae’ gesticht tot aankoop van kunstwerken voor het Antwerpsch Museum, enz.

In 1893 werd eene studie door hem aan de Koninklijke Academie van België, in antwoord op een prijsvraag over den rol der kopersnede in den tegenwoordigen tijd ingezonden, ex aequo bekroond met het werk van den Heer R. van Bastelaer, thans conservator van het Prentencabinet te Brussel.