Onze historie in woord en beeld

[p. 85]

XXI. Willem IV en Willem V.
1747-1751.

NA Willem III zijn er nog twee Stadhouders geweest, die over al de Nederlandsche Gewesten het bewind voerden; 't waren de zoon en de kleinzoon van Jan Willem Friso. Van Willem IV had ons volk de schoonste verwachtingen.

Willem IV.

Toen hij aan de regeering kwam, zong men hem toe:

Uw zwaard zij als van Gideon.
Uw wijsheid als van Salomon.
Uw huis als Obed-Edoms lot.
Uw hart als Davids hart met God.

Inderdaad was Willem IV oprecht godvreezend en wenschte hij vurig, ons volk gelukkig te maken. Daarom smartte het hem, dat hij zoo weinig voor zijn vaderland doen kon. Hij had een zwak lichaam

[p. 86]

en overleed reeds op veertigjarigen leeftijd. Toen hij op zijn sterfbed lag, zeide hij nog tot zijne treurende vrouw: ‘Zorg toch voor mijn kleinen Willem.’

Dat knaapje werd op achttienjarigen leeftijd Stadhouder van al de zeven Gewesten.

Willem V had, evenals zijn vader, uitnemende eigenschappen. 't Was echter een treurige tijd, waarin hij leefde. Ons volk ging hard achteruit. Door den heerschenden rijkdom verloor men den vroegeren eenvoud van zeden. Dat kon men wel zien aan de opzichtige Meeding, die in de 18^e eeuw mode werd. De mannen droegen, naar het voorbeeld der Franschen, een pruik op het hoofd en een hoed met drie kanten of steek. Evenals de vrouwen waren zij omhangen met dure kanten en franjes, met strikken en linten.

Kleederdracht in de 18e eeuw,

Zoo verkwistte men groote schatten aan pronk en opschik. Nog

[p. 87]

erger was, dat ons volk God en Zijn Woord verliet. Velen lazen liever allerlei lichtzinnige Fransche boeken dan den Bijbel en zoo kwam het, dat het ongeloof hand over hand toenam. Er ontstonden twee partijen, de Prinsgezinden en de Patriotten genaamd.

Willem V.

Aan zijn eed getrouw te wezen,
God en Hem alleen te vreezen,
Toont een Prinsgezinde aan.
Maar voor dwaugzucht slaafs te bukken,
En de zwakheid te onderdrukken,
Al te vree zen buiten God,
Maakt den nieuwen Patriot.

Zoo oordeelde Bilderdijk, die zelf vurig Prinsgezind was en misschien wel een weinig overdreef. Toch begrijpt men, dat de Patriotten den godvruchtigen Stadhouder niet konden verdragen.

Een dichter uit dien tijd durfde van hem zeggen:

Tot ramp van 't vaderland geboren,
Zift gij ten vloek des volks gesteld.

[p. 88]

Anderen vergeleken Willem V met Alva en Filips en noemden hem een dwingeland, erger dan Nero. Zij dwongen hem zelfs, 's-Gravenhage te verlaten en zich te Nijmegen te vestigen.

Toen zijne vrouw, de moedige Prinses Wilhelmina, later het waagde, weer eens naar Den Haag te gaan, waren de vijanden van het Oranjehuis brutaal genoeg, haar onderweg aan te houden en te noodzaken tot de terugreis.

Prinses Wilhelmina aangehouden.

En toch noemden zulke mannen zich Patriotten of Vaderlanders. Dat waren zij echter niet, zooals wij weldra zien zullen.