Onze historie in woord en beeld

[p. 62]

XIV. Strijd in eigen boezem.
1609-1621.

Vermaarde balling van het ijv'rig Vlaanderland,
Vlieg niet te hoog in 't licht met uw geleerd verstand,

zeide een dichter eens van den Leidschen hoogleeraar Gomarus.

Gomarus.

NU, geleerd en verstandig was professor Gomarus ongetwijfeld. Daarbij was hij ook oprecht godvreezend. 't Hinderde hem, dat Arminius, evenals hij hoogleeraar aan de universiteit te Leiden, van de leer der Kerk afweek. Rusteloos streed Gomarus tegen deze dwalingen. De vrienden van Arminius, Remonstranten geheeten, handhaafden echter hunne gevoelens en de verdeeldheid nam met den dag toe.

Eindelijk - na jarenlangen strijd - zullen de geschillen beslist

[p. 63]

worden op eene Nationale Synode, die den 13^den November 1618 bijeenkomt.

Synode te Dordrecht.

Deze kerkvergadering wordt gehouden in de groote bovenzaal van den Kloveniersdoelen te Dordrecht. Langs de zijwanden staan drie rijen banken voor de leden der Synode en dicht bij den ingang nog twee dwarsrijen elk van vier banken. Aan de tafel in 't midden zitten vijftien voorname, geleerde Remonstranten. Vóór aan de tafel bij den schoorsteen zit de Voorzitter der Synode, Johannes Bogerman, predikant te Leeuwarden.

[p. 64]

 

Dit's Bogermans gelaat, Voorzitter ter Synode

 

Van Dordrecht, toen de twist den vreê der kerken doodde.

In deze vergadering worden de verschilpunten beslist. De gevoelens der Remonstranten worden veroordeeld, zoodat hunne leeraars niet meer mogen prediken. Weigeren zij te gehoorzamen, dan moeten zij het land verlaten.

Niet alleen predikanten, ook voorname regeeringspersonen ondervonden onaangename gevolgen van den godsdienststrijd. Zoo werd Johan van Oldenbarnevelt, de machtige en bekwame Landsadvocaat, gevangen genomen en door 24 rechters eenparig ter dood veroordeeld. Hij had getracht met geweld aan de Remonstranten de overwinning te bezorgen.

Den 14^den Mei 1619 werd op het Binnenhof te 's-Gravenhage het strenge vonnis voltrokken. Drie zijner voornaamste vrienden, De Groot, Hoogerbeets en Ledenberg geheeten, hadden den Advocaat krachtig

[p. 65]

in zijn strijd bijgestaan en werden daarom op het slot Loevestein gekerkerd.

In dat kasteel zullen de gevangenen hun leven moeten slijten. Aan ontvluchten viel, naar het scheen, niet te denken. Althans Vondel, de prins onzer dichters, zei er van:

Geweld van wallen, dubb'le gracht
Ontruste honden, wacht bij wacht,
Beslagen poorten, ijz'ren boomen,
Geknars van slotwerk, breede stroomen
Eu d' onvermurw'bre kastelein
Verzekerden op Loevestein
Den grooten Huigen, buiten duchten
Van in der eeuwigheid te ontvluchten.

De Groot op Loevestein.

En toch gelukte het aan een der gevangenen, den geleerden Hugo

[p. 66]

de Groot, zijne bewakers te verschalken. Elke maand kreeg De Groot een kist met boeken, die hij weer terugzond, nadat hij ze gelezen had. Zijn dienstmeisje Elsje raadt hem eens aan, zelf in de kist te kruipen. De Groot doet het, na vurig om Gods hulp en bijstand gebeden te hebben. Daarop laat Elsje den koffer met zijn vreemden inhoud naar de schuit brengen. En waarlijk

De schildwacht draagt dien zwaren buit
Op Elsje's beê voor boeken uit.

Zoo kwam De Groot veilig te Gorcum en begaf zich kort daarop naar Parijs.

Maurits keek er niet vreemd van op, dat Hugo de Groot ontvlucht was. ‘'t Is geen wonder,’ zeide hij, ‘want De Groot was loozer dan al zijne rechters.’

Langzamerhand bedaarde de geweldige godsdienststrijd en toen na Maurits' dood zijn broeder Frederik Hendrik stadhouder werd, begon men aan de Remonstranten vrijheid van godsdienstoefening toe te staan.