Ontmoeting. Jaargang 16

[p. 306]

Auke Jelsma
In het voorbijgaan

1. Een mysticus is als een zeehond, die een bal in evenwicht probeert te houden op de punt van zijn neus.

Dat is een moeilijke bezigheid. Je moet door niets afgeleid worden, geen zorgen voor levensonderhoud, geen gezinsproblemen. Een roerloze aandacht voor dat ondeelbare rustpunt.

Men moet alleen niet over het hoofd zien, dat de enige zin van een zeehonden-bestaan is: zeehond te zijn.

2e. Ware vroomheid kan daar gevonden worden, waar men waar mens is.

3. Telkens weer komt deze gedachte boven in de godsdiensten der wereld: ontledig jezelf, trek alles wat menselijk is af en je houdt God over.

Het is niet waar. Je houdt een kadaver over.

4. De grote jogi Rama Acharja werd opgezocht door een jongeman, Krisjna Chaitanja, die ingeleid wilde worden in de methode der concentratie.

De meester vroeg Krisjna, wat deze het allermeest liefhad. Uiteindelijk bleek een klein buffelwijfje de grootste plaats in zijn hart te bezitten.

‘Goed,’ zei de meester. ‘Ga dan in je kamer en denk aan niets anders meer dan je geliefde buffelwijfje.’

Krisjna deed, zoals de jogi hem had aangeraden.

Drie dagen later zocht Acharja zijn leerling op.

De deur van de kamer was gegrendeld. Hij klopte. Er kwam geen antwoord. Hij rammelde aan de deur en riep.

Toen drong het loeien van een koe tot hem door.

‘Kom tot jezelf, Krisjna!’ riep de meester.

‘Ik kan niet. Ik ben een koe, ik heb grote horens en kan niet door de deur!’, antwoordde Krisjna met veranderde stem.

‘Je bent geen buffel, je bent Krisjna. Wordt wakker, mijn Chela!’ En enthousiast voegde hij eraan toe: ‘Verander van meditatie-onderwerp en je zult in staat zijn over God te mediteren!’

Aldus verhalen ons Swami Siwananda en Paramhansa Jogananda.

Deze anekdote verraadt de zinloosheid van dit mediteren, dit geconcentreerd zijn op een beeld, op een gedachte.

Al mediterend was Krisjna tot de gedachte gekomen, dat hij een buffel was. Dit verhinderde hem, normaal mens te zijn. En was hij nou nog maar een echte buffel geworden, maar hij kon niet eens gemolken worden.

Als Krisjna nu over God gaat nadenken, bereikt hij ongetwijfeld de mystieke verrukking, die velen hebben ondergaan, waarin een mens zich tot het goddelijke opgetild voelt, die ekstase waarin je het menselijke achterlaat en vrijuit ademt in de vuurgloed van Gods wezen.

[p. 307]

Het is goed te bedenken, dat men op dergelijke momenten noch God noch mens is.

De roep van de meester is verantwoord. ‘Kom tot jezelf, Krisjna!’

Alleen daar kan men Gods genade ontvangen.

5. Twijfel mag een bedenkelijke aangelegenheid zijn in het zieleleven van een gelovige, hij kan toch alleen ontstaan in het hart van die mens, die door Gods genade is aangeraakt. God geeft de zijnen zoveel innerlijke speelruimte, dat zij ook de onzekerheid kennen.

Iemand, die in de macht van de duivel is, mist de mogelijkheid van de twijfel. Dit werpt een twijfelachtig licht op elk fanatisme.

6. Zoekt en gij zult gevonden worden.

7. Wie zich geen tijd meer gunt voor de kleine genoegens, die het dagelijks leven biedt, zal tegen de grote moeiten niet opgewassen zijn. De grote figuren van alle tijden hebben steeds gelegenheid gevonden met hun kinderen te spelen en gehurkt bij een vijver een eend gade te slaan.

8. Laatst wensten drie novieten opgenomen te worden in het klooster van ‘het grote zwijgen’. Ze hadden reeds de proeftijd van een jaar doorstaan.

Vóór de plechtigheid, waarmee zij tot de eeuwige stilte zouden worden toegelaten, moesten zij eerst een nacht wakend doorbrengen, op zoek naar een laatste woord dat zij mochten uiten voor de verzamelde kloosterlingen en dat opgetekend werd in het ‘Grote Boek der Onthullingen’.

In die nacht trokken de talloze gedachten aan hen voorbij. Ieder bevond zich in een kleine cel, gewikkeld in de stilte. Welke gedachte was belangrijk genoeg om uitgesproken te worden als het laatste woord? Moest het niet een zin zijn, zwaar als de wereld zelf?

Bleek van uitputting stonden zij de volgende morgen in de grote kapel, waarin elk woord gonzend natrilt.

De overste knikte.

Eén van hen kwam naar voren.

‘Op de weg naar God wordt het steeds stiller in een mens, tot hij gevuld wordt met de muziek der sferen...’

Hij deed drie stappen terug.

De tweede nam zijn plaats in.

‘Als de wereld onhoorbaar wordt, dringt de stem van God tot ons door...’ Drie stappen terug.

De derde kwam naar voren. Hij glimlachte verontschuldigend.

‘Ik ben bang, dat het niet zo wijs is, wat ik zeg. Er zit niet eens verband in. Maar er zijn van die woorden, die ik nog één keer wil horen, voordat het stil zal zijn.

Borsten. Bloed. Dronkenschap. Zie, de maan schijnt door de bomen. Moeder. Hitte. Sneeuw. Lamplicht. Liefde.’

Onder de zichtbare verwarring der kloosterlingen keerde hij naar zijn plaats terug.

[p. 308]

In hun cel gekomen, vonden zij de geschreven uitslag van het laatste onderzoek.

De eerste twee waren afgewezen.

‘Gij komt, vervuld van een illusie, dromend van hemels geluid. Gij zoekt de bevrediging van bepaalde verlangens. Gij zoekt uzelf. Gij zijt niet gewapend tegen de verzoekingen en de teleurstellingen, die dit leven biedt. Ga heen in vrede.’

Alleen de derde was toegelaten.

‘Gij weet, dat het leven in stilte een voortdurend opgeven van de wereld is. Gij komt zonder illusies. Wij heten u welkom in het grote zwijgen, dat meestal een grote beproeving is...’