Ontmoeting. Jaargang 14

[p. 361]

Jacoba M. Vreugdenhil
Mijn vriend de tijger

Mijn nicht Nora Gudde zal acht of negen jaar ouder zijn dan ik. Ik wist dat ze getrouwd was met iemand van de P.T.T. Ze trok met hem naar Groningen en een paar jaar later naar Roermond of Heerlen en waar ze sindsdien gewoond heeft kon ik niet allemaal volgen, aangezien ik zoveel nichten en neven heb. Wel hadden we voor de Guddes, het gezin van mijn moeders oudste broer, altijd meer belangstelling dan voor de anderen; ze woonden in Rotterdam in dezelfde buurt als wij en bezochten dezelfde scholen, zodat wij tamelijk druk met elkander omgingen. Ik natuurlijk niet met Nora, maar met haar zusje Nellie, die met mij in dezelfde klas zat. Als ik Nel Gudde hier of daar tegenkom - wat af en toe gebeurt - informeer ik nog altijd speciaal naar Nora. Nora van haar kant schijnt te hebben onthouden waar ik na mijn huwelijk ben gaan wonen. Toen haar man naar onze stad werd overgeplaatst kregen ze vanwege die P.T.T.-functie al een paar weken na de verhuizing telefoon. Ze zat in het telefoonboek te bladeren en vond zonder moeite mijn nummer - het staat immers op mijn eigen naam. Ze draaide het en zei dat ze Nora was - ik zou haar wel vergeten zijn.

Nora? Nora? - ‘Nora Gudde toch niet?’

‘Jawel, maar tegenwoordig heet ik van Ginkel.’

‘Natuurlijk ben ik je niet vergeten,’ zei ik. ‘Je hebt me toen ik vier of vijf was naar de Diergaarde meegenomen.’

Ik hoorde haar lachen. ‘Weet je dat nog?’

‘Ik heb altijd wel gedacht dat jij daar je leven lang spijt van zou hebben,’ zei ik voor mijn doen ongewoon vlot.

‘Ik heb er geen ogenblik spijt van gehad.’ Haar stem klonk warm en mild, zelfs door de telefoon. Ze moet nog altijd erg aardig zijn, dacht ik. Toen ze een ontmoeting voorstelde ging ik daar vlotter op in dan ik tegenover ieder ander zou hebben gedaan. Omdat ik iets mompelde over graag thuis zijn als de kinderen uit school kwamen spraken we af, dat ze eerst bij mij zou komen - op een middag. Voor ik met haar man nader kennis maakte konden we dan bijpraten als vrouwen onder elkaar. Op mijn vraag: ‘je weet toch...?’ zei ze alleen: ‘Dat heb ik van Nel gehoord.’

We zouden bijpraten als vrouwen onder elkaar. Maar het kwam zo uit, dat er een onderwijzeres ziek was; Heleentje was naar huis gestuurd. Na de eerste begroeting nam Nora haar aandachtig op.

‘Het is net of ik na al die jaren jou terug vind, zo lijkt ze op je.’

Dat wordt meer gezegd en mijn dochtertje hoort het graag. Ik niet. Van

[p. 362]

mijn zoon zegt iedereen, dat hij zo'n opvallend knappe jongen is. Of dat hij zo sprekend op zijn vader lijkt.

‘Je moet rekenen,’ vervolgde Nora tegen haar achternichtje, ‘dat ik je moeder heb meegemaakt toen ze even groot was als jij. En ook al toen ze nog een kleine baby was.’

Attila, die bleef blaffen tot ook hij aan de bezoekster was voorgesteld, ontlokte haar de opmerking: ‘Ik had bij jou natuurlijk wel een dier verwacht, want je bent van jongsaf aan een dierenliefhebster geweest. Maar toch eerder een kat dan een hond.’

Nadat het woord ‘dierenliefhebster’ eenmaal gevallen was duurde het niet lang voor we toe waren aan de historie van het koninklijk bezoek. Heleentje kent die al lang. Mijn optreden destijds, waarover door mijn broers en zusters aan mijn kinderen nog steeds uitvoerige verhalen worden gedaan, schijnt ook op de familie Gudde een onuitwisbare indruk te hebben gemaakt.

Nora begon op de gewone manier met zich af te vragen of het het koninklijk bezoek aan Rotterdam uit het revolutiejaar was geweest: 1918 of '19? Of '20 misschien, omdat het vermoedelijk een paar maanden achter de feiten aankwam? Nu ja, dat deed er ook niet toe. In ieder geval was het prinsesje - onze tegenwoordige koningin - er ook bij; we zagen haar in Rotterdam toen voor het eerst. En het was een stoet van open rijtuigen geweest, niet van auto's. Hij kwam langs de Heulbrug - die is er tegenwoordig niet meer - en bovenop de brug had uren van tevoren de familie Gudde post gevat. Ze stonden daar met hun allen op de eerste rij van het Oranjeminnende publiek, met vrij uitzicht naar alle kanten. Onze familie, hoewel vlakbij de Heulbrug woonachtig, verscheen pas op het allerlaatste moment. Dat was zo onze gewoonte, in de kerk en overal, aldus Nora. Eén van de gebroeders Gudde klom op de leuning van de brug en over de hoofden van de mensen heen zag hij ons aankomen: oom Albert, tante Hermien, Jeannette, Evert, Herman en noem maar op.

‘Tante Martha, tante Gesien, tante Alie, oom Thijs en mamma’, zei Heleentje prompt. Voor haar was ons telaatkomen een nieuw détail, waaraan ze een onheilig genoegen beleefde. Haar oom Herman had dat er nooit bij verteld, maar ze nam zich voor bij de eerste de beste gelegenheid het de betrokkene(n) onder de aandacht te brengen.

Het vervolg van de geschiedenis kent ze uit haar hoofd. Onze familie was nagenoeg tegelijk met het koninklijk gezin bij de Heulbrug aangekomen, echter van een andere kant. Zij kon niet anders doen dan zich achter de 10 à 20 rijen trouwe onderdanen scharen, die zich daar reeds eerder hadden opgesteld. De stoet reed langs, iedereen riep ‘hoera’ en ik was de enige die iets zag, want mijn grote broer Herman had me nog precies op tijd op zijn schouder gehesen. Nu ja, in ieder geval hadden wij geen kou staan lijden en we waren ook heel snel weer thuis. Eerder dan de Guddes, die

[p. 363]

zich slechts met moeite konden los maken uit het gedrang. Toen ze verkleumd en wel bij ons aankwamen stond de thee klaar en al spoedig waren ze voldoende op krachten om met enig leedvermaak de vraag op te werpen wat wij nu eigenlijk hadden gezien. Mijn broer Herman meende de eer van de familie te kunnen redden door mij te voorschijn te halen uit de serrehoek, waarin ik tijdens bezoeken in gezelschap van de poes een toevlucht zocht. ‘Vertel maar wat je gezien hebt’, moedigde iedereen mij aan. En ik vatte mijn indrukken samen in de beroemd geworden woorden: ‘Allemaal mooie paarden.’

Daarbij bleef het. Koningin, prins noch prinsesje had ik vanaf Hermans schouder een blik waardig gekeurd; over wie er achter de mooie paarden aan kwam kon ik dus met niemand converseren. Tenslotte gaven beide families de pogingen op. ‘Dat kind is een dierenliefhebster’, zo sloot mijn tante het incident af. ‘Jullie moeten eens een keer met haar naar de Diergaarde gaan.’

Hier begint een nieuw verhaal. Om in de Diergaarde te kunnen komen moest men in die tijd lid van de Diergaarde zijn. Onze familie was dat niet, de familie Gudde wel. De mogelijkheid werd overwogen mij, als zijnde nagenoeg even oud en even groot als Nellie Gudde, op de kaart van de Guddes het hek door te smokkelen. Nora Gudde verklaarde zich bereid het experiment te wagen. Op de eerste de beste mooie woensdagmiddag wilde ze in plaats van met haar eigen jongste zusje met mij naar de Diergaarde gaan.

Deze excursie heeft inderdaad plaats gevonden en ze werd niet bepaald een succes, tenminste niet voor alle betrokkenen. Het was mijn eerste kennismaking met een aantal diersoorten en ik herinner me er veel meer van dan van het koninklijk bezoek. Behalve Nora was er nog een groot meisje bij, vermoedelijk een vriendin van haar. Ze zei dat ik er uitzag als een plaatje - mijn eigen grote zusters hadden mij voor deze gelegenheid mijn mooiste kleren aangetrokken en mijn haar in pijpekrullen gezet -, maar ik was zó eenkennig dat ik alleen Nora een handje wilde geven. Verder was ik bang voor de apen en naar de olifant en de kameel durfde ik niet eens te kijken; bisons, gnoes of wat voor beesten het geweest mogen zijn zag ik voor ‘lelijke koeien’ aan die ik zonder belangstelling voorbij kon lopen, maar van zebra's en andere paardachtigen moest ik worden weggesleurd omdat er aan mijn sprakeloze bewondering geen einde kwam. Tenslotte zette ik het op een huilen omdat ik de tijger niet aaien mocht en ik wilde me door niemand laten troosten. Nora wist het allemaal nog even goed als ik.

Heleentje wist het niet. Voor haar was dit vervolg op het succesverhaal van haar ooms volkomen nieuw en ze had er een intense belangstelling voor. ‘Waarom was je bang voor de apen, mammie?’

‘Ik geloof dat ik ze lelijk vond en vies. Bloot op plaatsen waar het niet

[p. 364]

hoorde en zo.’

‘Waarom durfde je niet naar de kameel kijken?’

‘Ik dacht dat hij een bochel had - het zal wel een dromedaris zijn geweest, een kameel met één bult. Ze hadden me geleerd dat ik naar mensen met een bochel niet kijken mocht en helemaal niet wijzen en al die kinderen deden het. Dat vond ik zielig, geloof ik.’

‘Waarom wilde je niet naar de olifant kijken?’

‘Ik denk dat ik hem óók zielig vond. Die slurf moet me een rare uitwas hebben geleken, even goed een mismaking als de bochel van de kameel.’

‘Waarom...?’

Ik wist, dat mijn dochtertje het hele rijtje af zou gaan. Maar vóór de vraag was gesteld: ‘waarom wilde je de tijger aaien?’ had ik haar de deur uitgewerkt. Onder het voorwendsel: ‘Ik denk dat Attila wel eens even naar buiten wil.’

‘Waarom...?’ vroeg Nora, toen we samen waren. Anders niets. We keken naar elkander. Zoals we dat jaren geleden hadden gedaan.

‘Weet je dat nog? Je broer Herman zei, dat je niet eens durfde...’

‘Mijn broer Herman is altijd de psycholoog van de familie geweest...’

‘Ze haalden jou weer uit de serre en vroegen je of je wel alleen met mij naar de Diergaarde wilde. En je keek naar me en toen zei je: ja.’

‘Je had me iets over apen beloofd. Ik wist niet goed wat apen waren, maar ze leken me de moeite waard.’

‘Dus de apen vielen tegen?’

‘Min of meer. Maar ik ben je altijd dankbaar gebleven voor de zebra's en de Shetland-ponies. En voor de leeuwen en de tijger. Weet je wel, dat ik dat beest nog steeds voor me zie? Hij was helemaal alleen in zijn hok. De andere dieren waren bij elkaar, maar hij had niet eens zijn vrouw of zijn jong bij zich. Je zei, dat hij alle andere dieren kwaad zou doen en dat hij daarom alleen moest zijn. En hij was zo mooi. Even mooi als mijn eigen poes, maar veel groter.’

‘Waarom...?’

En nu vertelde ik. Aan Nora, die ik in al die jaren van haar huwelijk met de P.T.T.-man niet meer had gezien. Aan Nora, die van mijn huwelijk alleen van Nel het een en ander had gehoord. We praatten bij als vrouwen onder elkaar en aldoor had ik het gevoel, dat ze veel ouder en wijzer was dan ik. Aldoor was er het vertrouwen dat ze had opgeroepen, toen zij een halfvolwassen meisje was en ik nog half een baby. ‘Hij was zo iemand wie dit was aan te zien, heel knap, en ze hebben me genoeg gewaarschuwd, maar ik kon gewoon niet anders.’ Haar vraag: ‘Zie je hem nog wel eens?’ beantwoordde ik vollediger dan ik het tegenover mijn eigen zusters had gedaan. En tegenover mijn broer de psycholoog.

‘Hij is daarna nog hier geweest. Voor de kinderen. Eén keer maar. Herman heeft hem geschreven, dat hij voortaan maar op zijn bureau moet

[p. 365]

komen als hij de kinderen wil zien. Hij zag er nog net zo uit als vroeger en het was ook nog net als vroeger; ik denk dat Herman dat begrepen heeft. De kinderen vlogen op hem af. De hond ook. En 's avonds zei Heleentje: “Je bent helemaal niet aardig tegen Pappie geweest. Attila sprong tegen hem op, maar jij hebt hem niet eens een zoen gegeven. En vroeger aaide je hem als hij thuis kwam.” Ik zei dat ik het niet mocht. Dat hij nu een andere vrouw had.’

‘En omdat het niet mocht heb je gehuild?’

Ik keek Nora aan en knikte. ‘Niet waar Heleentje bij was,’ zei ik.

‘Dus je hebt je door niemand laten troosten?’

Ik hoorde haar die woorden wel uitspreken, maar ik liep weg. ‘Even theewater halen’, zei ik.

Waarom wilde ik de tijger aaien?

Ik moet nog steeds in de keuken zijn geweest toen Heleentje met die vraag thuis kwam en Nora haar antwoord gaf. Hoe ze het deed heb ik pas later gehoord, toen mijn dochtertje het bezoek aan haar oom beschreef.

‘Oom Herman, er is hier een erg aardige tante geweest, Nora heette ze, en die was er bij toen de koningin met de prins en het prinsesje in Rotterdam kwam en toen mamma zei: allemaal mooie paarden. En jullie kwamen te laat - Opa, Oma, oom Evert, tante Martha, jij en mamma en jullie allemaal - en dáárom hebben jullie niks gezien. Jullie kwamen altijd te laat, zegt tante Nora, in de kerk en op school en overal. En die tante Nora is later met mamma naar de Diergaarde gegaan en mamma was bang voor de apen omdat ze zo lelijk waren en naar de kameel en de olifant wou ze niet kijken, omdat de kameel een bochel had en de olifant een rare slurf, en ze konden haar haast niet wegkrijgen van de zebra's en de tijger wilde ze aaien. Omdat hij zo mooi was en zo alleen, want hij deed iedereen kwaad. En ze ging vreselijk huilen omdat het niet mocht. Maar we kunnen hier nog niet de tijger aaien, zegt tante Nora, dat kan pas later. Als niemand meer kwaad doet en de nieuwe hemel en de nieuwe aarde gekomen zijn.’