Ontmoeting. Jaargang 14

[p. 95]

Kritieken

Dr. G.C. Berkouwer
De zonde, II.
(Wezen en verbreiding der zonde).
Kok - Kampen.

Dit nieuwe deel uit de reeks ‘Dogmatische Studiën’ zal ook niet-theologen kunnen boeien, omdat de vragen over het wezen van de zonde, met name van de erfzonde, en over schuld en verantwoordelijkheid de moderne mens steeds bezig houden.

Met Luther, Calvijn en Barth keert Berkouwer zich tegen Augustinus en Kierkegaard, die in het gebod der naastenliefde de zelfliefde - niet als feit, maar als gebod geïmpliceerd hebben gezien; maar men vraagt zich af, of er niet een combinatie van beide aspecten mogelijk is, zoals Kierkegaard die - ook volgens Berkouwer - geeft in zijn ‘Liefdedaden’, zodat er ruimte komt voor het gebod tot die zelfliefde, die bijvoorbeeld door Dr. Wijngaarden in het tweede hoofdstuk van ‘Gesprekken met u zelf’ beschreven wordt.

Berkouwer laat scherp voelen, dat de zonde juist als zonde in haar raadselachtigheid onverklaarbaar en onbeschrijfelijk is en dat zij niet gedefinieerd maar bestreden moet worden; hij past dit ook toe op de erfzonde, consequenter dan dit ooit voordien in allerlei theorieën - realisme, foederalisme - het geval is geweest.

Als hij in zijn schrijven de stijl en methode van Professor van de Berg (‘Metabletica’) of bijvoorbeeld Walter Nigg zou toepassen, zou men dit boek ‘opzienbarend’ noemen; maar ook wanneer hij nieuwe wegen inslaat, doet hij dit bijna ongemerkt en zonder uitroeptekens.

Dit boek is ook voor het pastoraat van belang, zoals het hoofdstuk over de zonde tegen de Heilige Geest, waarin een merkwaardig feit naar voren komt dat bij dit onderwerp meestal wordt verwaarloosd: dat Hebreeën 6 en Hebreeën 10 het onderscheid tussen het christologisch en het pneumatologisch karakter van deze zonde wegvalt in het licht van wat sinds de bij Mattheüs en Marcus beschreven situatie geschied is en evident is geworden in de verkondiging van de volle raad Gods.

De auteur, die al meer malen het theopaschitisme bestreed (bijv. in zijn ‘Het werk van Christus’, pag. 291) blijkt toch oog te hebben voor de gevaren van elke kritiek op het theopaschitisme, - een kritiek waarin soms bijna ongemerkt de verwondering overlijdt over God Zelf als de Offerende. De angst voor ketterijen is al vaak vergif geweest voor de verwondering, en wij mediteren te weinig over de schokkende woorden in de Bijbel over onze aanbiddelijk inconsequente God Die altijd weer de dans van onze logica ontspringt, Die - wat zowel door het theopaschitisme als door de bestrijders ervan telkens vergeten wordt - pas gelukkig is, als Hij kan afdalen in ons ongeluk en Die te meelevend is om de hemel te vernieuwen, voordat de aarde vernieuwd is.

O.J.

Friedrich Heer en Gerhard Szczesny
Geloof en ongeloof.
Een briefwissing.
Moussault's Uitg. N.V., Amsterdam.

De Oostenrijkse cultuurfilosoof en historicus Professor Dr. Heer heeft getracht om het boek van Szczesny

[p. 96]

‘Die Zukunft des Unglaubens’ op verdraagzame wijze aan te vallen. Szczesny heeft uit de brieven van Professor Heer terecht afgeleid, dat deze een gnostisch, neoplatonisch en mystiek getint christendom aanhangt.

Vanuit het Evangelie klinkt een ander antwoord op ‘De toekomst van het ongeloof’ dan vanuit de filosofie van Professor Heer. Hij bestrijdt terecht een bepaald Oost-Duits Lutheranisme, maar noemt ten onrechte de visie op God als de volmaakt andere en de absolute willekeur ‘typisch Luthers en typisch Calvinistisch’.

Szczesny is in zijn antwoord-brieven duidelijker en boeiender dan in zijn boek uit 1958. Maar omdat Professor Heer ‘de incarnatie van het goddelijke’ ook in ‘de buitenchristelijke wereldbeschouwingen’ ‘existentiel’ wil ‘ervaren’, schrijven de beide geleerden onderhoudend en vriendelijk langs de eigenlijke kwesties heen. Szczesny merkt op: ‘Er is één ding, dat de christen nog steeds tot christen maakt: hij weigert het leven te vieren, zonder zichzelf eerst het kruis te hebben opgelegd.’

Professor Heer komt daarna niet meer aan het woord, maar dat is niet nodig ook; hij heeft zelf zijn tegenstanders deze conclusie in de mond gelegd. Het is te hopen, dat Szczesny nog eens een bijbelser antwoord op zijn belangrijke vragen zal ontvangen.

O.J.

Christiaan de Moor
Postzegelkunst, de vormgeving van de Nederlandse postzegel.
Staatsbedrijf der P.T.T., 's-Gravenhage, 1960.

Een prachtig boek en waarlijk niet alleen uiterlijk - in tijden kreeg ik niet zulk een fraaie band, verzorgd door de veelzijdige kunstenaar S.L. Hartz, alle filatelisten als de ontwerper van zo menig geslaagde zegel bekend, onder ogen - maar vooral uit cultuur-historisch oogpunt. De Moor, bekend schilder (enkele van zijn goedgelijkende portretten van ontwerpers prijken op de lijst van illustraties), esthetisch adviseur van de P.T.T. heeft de geschiedenis van de Nederlandse postzegel geschreven en toont aan dat deze zegels een afspiegeling geven van de geestelijke spanningen op het gebied van kunst en cultuur. Daardoor is dit boek niet alleen voor de filatelist van belang - want het voorziet in een leemte, omdat nog nooit een poging werd ondernomen het terrein van het ontwerpen en drukken van onze postzegels critisch te beschouwen - maar ook voor een ieder, die belangstelt in de artistieke en culturele geschiedenis van ons land.

Aan de hand van talloze afbeeldingen van de zegels op ware grootte bespreekt de schilder/schrijver de kunstzinnige waarde ervan en geeft de lezer inzicht in de eisen, die aan deze ‘bewijzen van vooruitbetaling van de vracht, aan de staat verschuldigd voor het overbrengen van brieven, enz.’ (brrr wat een definitie!) moeten worden gesteld. Het werk is helder geschreven en door de persoonlijke relatie van De Moor met zijn materie en het veelvuldig contact met de kunstenaars zeer levendig.

De laatste hoofdstukken schetsen de totstandkoming van de postzegels; het oriënterend onderzoek naar de mogelijkheden van toekomstige emissies, de bezinning op de te kiezen technische uitvoering (plaatdruk, hoog- of diepdruk, rasterdiepdruk, offset), de keuze van de kunstenaars en de uitvoering. Een overzicht van de inhoud in 't frans, engels en duits, een biografie, register van eigennamen, een zakenregister voltooien dit waardevolle boek, dat op menig bladzijde blijk geeft van grote feitenkennis en gedegen studie.

J.C.S.