Ontmoeting. Jaargang 13

[p. 206]

Marianne van Noortwijk-Colijn
Spiegelbeeld

‘Storm’, dacht ze, naar buiten kijkend in de grijze novemberdag, ‘en regen. Dit weer werkt op mijn zenuwen.’

Ze rilde, keerde zich om, stond even doelloos, liep toen naar de spiegel en boog zich voorover naar haar spiegelbeeld.

‘Ik moet nodig naar de kapper,’ dacht ze, voorzichtig een haarlok optillend, ‘nodig. Wat zie je dat gauw als je donker bent.’

Ze keek critisch en keurend naar het gezicht in de spiegel, dat critisch en keurend terugkeek.

‘Niet jong, maar goed geconserveerd,’ stelde ze voor de zoveelste keer tamelijk tevreden vast. “Alleen dat haar. Eddy doet het keurig, niemand ziet er iets van. Maar het is zo'n gedoe, telkens naar de kapper te sjouwen. “Of eigenlijk,” ze fronste even, plaats latend voor de werkelijke gedachte, “het is zo'n klap voor mijn gevoel van eigenwaarde. Als de verf er in gaat, schrik ik van mezelf. Zo oud, zo weerloos lelijk ineens, met al mijn haar in pieken rechtop en die donkere rand er onder langs. En dan telkens een straaltje verf bij mijn oor, of in mijn hals, dat Eddy zorgvuldig wegveegt met een prop watten. Weerloos en uitgeleverd. Ik, of all people.’

Ze boog zich nog verder voorover, tot haar gezicht bijna het spiegelbeeld raakte, keek recht in haar eigen ogen.

‘Wij hoeven elkaar niets wijs te maken,’ dacht ze, ‘wij kennen elkaar van haver tot gort. Bang voor het verlies van de stralenkrans. Voor het teloor gaan van de ongelovige verbazing in de omgeving. Ongelooflijk, zo jong als die vrouw er uit blijft zien. Ze moet wel enorm vitaal zijn. Bang om de ouder wordende vrouw te zijn, die men is.’

Ze keerde zich om en liep naar het raam, legde haar koude handen op de verwarming en keek opnieuw uit in de stormachtige regendag.

‘Weerloos en uitgeleverd,’ dacht ze, ‘het ergste wat me dus overkomen kan. Misschien ben ik daarom nooit getrouwd. In al mijn beroepsgesprekken met anderen die zich uitleveren, op genade of ongenade weerloos zijn, ben ik vol begrip. Zoek ik naar contactpunten die houvast kunnen bieden voor een nieuwe koers, voorzichtig, zonder raad te geven, zonder suggesties te doen. De voortreffelijke sociale werkster; de kunst van het vak volkomen meester. En altijd blij, dat ik niet ben als zij. Dat ik op deze wijze van niemand hulp nodig heb.’

Ze glimlachte. ‘Mijn cliënten maken het me ook gemakkelijk. Mensen in nood zijn vol van zichzelf. Ze bekommeren zich niet om een ander. Bijvoorbeeld om het gezicht achter mijn gezicht, de mens achter mijn menszijn naar buiten toe. Die kleine rest van mijzelf waar ik, misschien toch, weerloos ben, oud

[p. 207]

word, en huil. Waar ik geen mens toelaat. En dat is goed. Alles is zo gegroeid, in mij en om mij. Het is veilig, het is een steun. Wat ben ik zonder deze beveiliging? Mijn hele bestaan zou ineen storten voor de ogen van al zijn bewoners. Verbaasde ogen, ontredderde, onthutste, ongelovige ogen. Boze ogen. Want een vaste zekerheid ging voor hen verloren.’

Ze liep terug naar de spiegel, boog zich opnieuw naar haar gezicht, glimlachte haar warme, geruststellende beroepsglimlach. ‘Nonsens,’ zei ze zacht, ‘Wat bezielt me ineens. Het is dat najaarsweer. Voor het grootste gedeelte ben ik immers wat ik lijk. Ogenblikken van zwakte zullen er blijven. Waarom niet? Een mens is maar een mens. Aanvaarden, maar er niet aan toegeven.’ Met een gevoel van benieuwdheid peilde ze de blik in de spiegel, maar de ogen bleven ondoorgrondelijk. Haar beroepsglimlach verdween.

‘Soms wou ik dat ik biechten kon,’ dacht ze, ‘anoniem en vooral vrijblijvend,’ liet met moeite de spiegellijst los, liep naar de telefoon en draaide het nummer van de kapper.

Discreet beschut door de gordijnen staarde ze naar haar beeld in de spiegel. Meneer Eddy kwastte met een beheerst routinegebaar langs de haarinplanting, rustig en zwijgend. Ze hield niet van kappergepraat, wist hij. Daarna draaide hij de wekker op en sprak de traditionele woorden: ‘ziezo mevrouw, nu een paar minuten intrekken, dan komt juffrouw Jenny uitwassen.’ Hij verdween tussen de gordijnplooien. Voor de zoveelste maal keek ze met afgrijzen naar haar gezicht, dat oud en hard leek onder de donkere verfrand. Potsierlijk ook, onder de rechtopstaande haarpieken.

‘Er valt hier niets te lachen, meisjes,’ hoorde ze in gedachten plotseling de afgemeten stem van haar meisjesschool directrice, ‘wie dieper ziet, lacht niet zo snel.’

Gevleugelde woorden uit haar schooljaren, met succes te berde gebracht op alle schoolfeestjes en op de reunies lang daarna.

Ze probeerde te glimlachen, maar wat ze zag was een grimas.

In de salon, onzichtbaar voor haar door de cabinegordijnen, kwam een nieuwe klant binnen. Ze hoorde meneer Eddy vriendelijk zeggen: ‘dag dame, wat mag ik voor u doen?’

Een zware stem antwoordde resoluut: ‘knippen en wassen graag.’

‘Zeker dame, een ogenblikje. Juffrouw Jenny, neem even de jas van deze dame in ontvangst. Wilt u hier plaats nemen, dame, er komt direct een cabine vrij.’

‘Goed,’ baste de stem kortaf, ‘maar laat me niet te lang wachten, alstublieft, want ik heb niet veel tijd.’

‘Allemachtig,’ dacht de vrouw in de andere cabine, ‘wat een stem. Een baas van een vrouw.’

Even later hoorde ze gerucht in de cabine naast de hare en de zware stem,

[p. 208]

die kort ‘dank u’ zei, in antwoord op meneer Eddy's uitnodiging tot plaats nemen.

Ze betrapte er zich op, dat ze nieuwsgierig naar het gordijn keek dat de beide ruimten van elkaar scheidde, in de hoop een glimp van de vrouw met de ruige stem op te vangen.

‘Ongetwijfeld een zeer zelfstandig beroep,’ dacht ze, ‘arts?, of hoofdverpleegster? Mogelijk ook sociaal werkster.’ Ze trok een grimas tegen zichzelf in de spiegel. ‘Of eigenares van een kennel. Of, wie weet, bazin van een groot garagebedrijf, jaarlijks deelnemend aan de Monte Carlo ralley of 't niets is. Misschien ook een gewone huisvrouw met man en kinderen. Wee dan de man en de kinderen.’

Geamuseerd luisterde ze naar de stemmen achter het gordijn. Die meneer Eddy met de warme, inspinnende charme, waarmee hij vrouwen won en tot zijn trouwe klanten maakte, en de andere, stoer en zwaar bassend.

‘Alleen knippen en wassen?’ vroeg meneer Eddy. ‘Haast jammer om er de schaar in te zetten, uw haar leent zich uitstekend voor een ander soort kapsel. Ziet u maar eens, hoe vol en tegelijk stevig het is.’ Zijn stem klonk respectvol. ‘Voelt u zelf maar, hoe mooi,’ zei hij bescheiden verrukt.

‘Nou mooi!’ De stem schoot uit in een luide lach. ‘Melkboerenhondehaar hoor. Dat zeggen ze thuis tenminste. Niets mee te beginnen. Heus, netjes bijknippen en schoonwassen is 't enige. Zet de schaar er maar in.’

Meneer Eddy lachte zacht. ‘Het spijt me,’ met de juiste dosering verlegenheid en beslistheid, ‘ik kan het, als vakman, met uw thuis niet eens zijn. Uw haar is goed. Het biedt veel mogelijkheden. Er is veel van te maken. Natuurlijk niet als u 't zo kort houdt als nu, hoewel u dat ongetwijfeld sportief staat’ - weer lachte de stem luid en wat geforceerd - ‘maar ik geloof toch’ - ‘nu knijpt hij zijn ogen half dicht,’ dacht de vrouw in de andere cabine vermaakt - ‘ik geloof toch, dat uw persoonlijkheid beter zou uitkomen met een iets voller kapsel, iets langer, wat gegolfd, als 't ware uw gezicht omlijstend, begrijpt u?’

De vrouw in de andere cabine lacht bijna hardop.

‘Nu schiet hij zijn voltreffer af,’ dacht ze, ‘de persoonlijkheid.’

Er klonk een kuch, toen zei de zware stem onzeker, met een poging tot stoer blijven: ‘betekent dat dan dat ik... eh... 'n permanent zou moeten hebben?’ ‘Een heel lichte,’ zei meneer Eddy geruststellend. ‘Met als resultaat een soepele, natuurlijke golf, sportief en karakteristiek, weet u wel? Echt een kapsel dat de persoonlijkheid goed doet uitkomen.’

‘Maar een permanent houdt niet bij mij,’ gromde de stem, steeds onzekerder wordend, ‘die is er altijd zo weer uit.’

‘Ach dame,’ zei de heer Eddy zacht en vertrouwelijk, ‘weet u wat het is? Een permanent moet altijd aangepast worden aan het haar van de dame in kwestie. Een vakman ziet dat direct. In alle bescheidenheid gezegd’ - ‘nu legt hij zijn hand op zijn borstzak en lacht ontwapenend,’ dacht de vrouw in

[p. 209]

de andere cabine - ‘bij mij is nog nooit een klant de zaak uitgegaan met een permanent die niet naar genoegen was. Eerlijk waar, nog nooit. Maar zoals ik zeg, een goede vakman ziet welke permanent hij gebruiken moet en houdt altijd rekening met de persoonlijkheid van de klant.’

‘Nou,’ de stem lachte hard en zenuwachtig, ‘dan moet dat maar gebeuren. Maar vandaag niet. Ik heb geen tijd. Volgende week bel ik wel op voor een afspraak.’

‘Heel graag dame.’

Op dat ogenblik ratelde de wekker en juffrouw Jenny glipte tussen de gordijnen door naar binnen. Terwijl ze bezig was met de wasbak, haakte ze met haar schort aan het gordijn dat de beide ruimten scheidde. Het schoof opzij en toen zag de vrouw de andere.

Ze staarde niet begrijpend.

‘Dit is te gek,’ dacht ze, ‘dit kan niet. Dit past nergens. Waar komt in vredesnaam die stem vandaan.’

Ze vergat iedere vorm van bescheidenheid en staarde openlijk verbaasd naar het spichtige kind van nauwelijks twintig, met de onflatteuze jongenskop, het pientere muizengezicht met de samengeknepen lippen en de ouwelijke frons tussen de ogen.

Ze keek, geschokt en herkennend.

‘Het oude lied,’ dacht ze. ‘Het intelligente kind uit de intelligente familie. Het intellect dat daar, vooral ook bij de vrouwen, hoogtij viert, al het andere als belachelijk en onbelangrijk verdringend.’

Ze zag hoe meneer Eddy, kammend en schikkend, met zijn handen als bezwerend langs het muizengezichtje gleed en het in de spiegel toelachte, ze zag de ogen van het kind, wijdopen kijkend in de zijne, de frons die verdween, de kleine samengeknepen mond die open sprong.

‘Och arme,’ dacht ze, ‘och arme,’ en glimlachte.

Op dat ogenblik ontmoetten de ogen van het kind de hare, zagen haar glimlach.

In een flits voelde het kind zich doorzien, en de vernedering daarvan. Haar blik werd fel. Met een ruk trok ze het gordijn dicht. Het kraakte even. ‘Eer ik m'n haar liet verven als ik oud werd,’ mompelde ze.

Het leek een opmerking voor meneer Eddy alleen, maar het was juist duidelijk genoeg om door de andere verstaan te worden.

Meneer Eddy begon haastig over iets anders; juffrouw Jenny draaide de kranen open.

De oudere vrouw schrok van de grofheid.

Terwijl haar haar gewassen werd en het warm water weldadig langs haar hoofd spoelde zag ze achter haar gesloten oogleden het spitse gezicht, de onbeheerste ruk aan het gordijn, hoorde ze opnieuw de kwetsende woorden. ‘Betrapt,’ dacht ze, ‘midden in een onbegrijpelijke verwarring van gevoelens. Een van de ergste vernederingen die je ondergaan kunt als je jong bent, en

[p. 210]

zó bent. Hunkering, en beschaamdheid hierover. Wankelende zekerheden en maar één uitweg: agressief en grof worden.’

Ze slikte met een pijnlijke, droge keel.

‘Het oude lied,’ dacht ze, ‘het kon het mijne zijn. De scheve schaatsen die men reed, de dwaze dingen die men deed in de strijd om een beetje menselijk contact. Het verdriet, eer men eindelijk volwassen was. En lukte dat ooit helemaal? Was tenslotte het levenspatroon - hoe succesvol lijkend ook - niet toch een broddellap met duidelijk aanwijsbare camouflagestoppen over de zwakke plekken heen?’

‘Ziezo mevrouw, het ergste is gebeurd,’ zei juffrouw Jenny, terwijl ze de wasbak wegzette en een schone handdoek omlegde.

De vrouw staarde in de spiegel naar haar natte haar, waar juffrouw Jenny vaardig knippen, rollen en klemmen in aanbracht.

Toen ging haar blik naar het gordijn, in een plotseling gevoel van verbondenheid.

Even vertrok haar mond.

‘Ze heeft gelijk,’ dacht ze, ‘het ergste is gebeurd.

Betrapt worden.’