Ontmoeting. Jaargang 8

[p. 164]

Vogelvlucht
M. Monsinga

Toen ik met een schok wakker werd, lag ik met mijn hoofd op het bureau. Ik kon het bijna niet geloven. Eerst luchtte het me op: de warmte had me overweldigd en ik had een angstdroom gehad. Er was niets om ongerust over te zijn.

Maar spoedig bedacht ik, dat de droom dikwijls werkelijkheid is en de werkelijkheid niet meer dan een droom. Ik besefte hoezeer mijn droom werkelijkheid was en dat ik te aanvaarden had, nu reeds, wat nog toekomst was. Ik ben de vogel uit mijn droom en mijn levensloop is me nu in plattegrond bekend. Wat er met me gebeuren gaat, morgen en overmorgen en in de toekomst, kan me niet meer verrassen. Ik weet nu alles. Wanneer mijn ondergang zich aankondigt, zal ik met het gebaar van iemand die weet, de deur openen, zonder wrok of spijt. Ik weet nu immers, dat ik niet door glas heen kan vliegen. Alleen onwetenden verkeren in de waan, dat dit mogelijk is. Ik zal met een begrijpende blik de onafwendbaarheid der gebeurtenissen volgen. Ik zal eigenhandig mijn ondergang helpen voltooien, wanneer het schijnt, dat ze wordt afgewend. Ik weet immers, dat het niet meer dan schijn is. Waarom zou ik me verbergen? Ik kan me niet onvindbaar maken. En wie meewerkt, kan niet overrompeld worden. Als ik zou wegschuilen in een hoek van mijn leven, zouden de symptomen van mijn ondergang voor mijn blik verschemeren. En voor een kluizenaar - zelfs voor een wetende - komt de débâcle altijd eerder dan hij verwacht. Neen, ik zal meewerken, bewust. Met een glimlach van verstandhouding zal ik mijn ondergang begroeten, als waren wij beiden de hoeders van een blij geheim.

Ik had een ruime kooi. Ik kon springen, zoveel ik wilde. Het is beter te zeggen: ik heb een ruime kooi. Want ik wàs niet slechts een vogel in mijn droom. Ik bèn de vogel van mijn droom, nu en morgen en in de toekomst die reeds verleden is. Het enige verschil is, dat ik nu weet en dat de vogel niet wist.

Ik kan dus springen, zoveel ik wil. Ik kan zelfs in bescheiden mate vliegen. Mijn leven is plezierig en vol afwisseling. Dat ik niet verder kan vliegen dan mijn kooi lang is, heeft me wel eens geïrriteerd. Maar ik heb me geschikt in het onvermijdelijke. Ook zo kan ik genieten. En dikwijls zing ik uit louter overmoed. Want ik ben een zangvogel, al weet ik niet meer welke.

Deze extatische levenszangen wijken belangrijk af van het conventionele gezang, dat ons tot de lievelingen maakte van gepensionneerde wachtmeesters en verstorven weduwen. Ik begin een neiging bij me waar te nemen het traditionele zingen te verwaarlozen en me uitsluitend te wijden aan de ontwikkeling van het levende lied dat in me woelt. Het kost me steeds meer moeite niet aan die neiging toe te geven. Trouwens het is niet meer een neiging, maar een drang. Het verstarde, aan alle mogelijke dode

[p. 165]

wetten gebonden zingen is mij een gruwel geworden. Slechts met de grootste inspanning lukt het me nog deze zangwijs te beoefenen. Het vrije, door persoonlijke motieven getimbreerde lied wint steeds meer veld.

Mijn ontwikkeling in deze richting zal spoedig geremd worden. De dominee, in wiens studeerkamer mijn kooi hangt, heeft reeds herhaalde malen bedenkelijk zijn voorhoofd gefronst en me soms urenlang geobserveerd. In mijn droom heb ik me afgevraagd, waar ik hem vroeger gezien kan hebben. Ik weet nu, dat ik het zelf was. In een droom kun je vogel en dominee tegelijk zijn.

Op een vrije dag zal de dominee met een collega de studeerkamer binnenkomen. Samen zullen ze mijn geval bespreken. Ze zullen een aantal reglementen bestuderen en dan zal de collega zeggen:

‘Hij heeft te veel vrijheid. Hij moet in een kleinere kooi.’

Ik vertel dit alles, alsof het nog gebeuren moet. Natuurlijk moet het nog gebeuren voor de buitenwereld. Maar voor mijzelf is het verleden. De droom is voor mij gerealiseerde werkelijkheid. Ik ben reeds ondergegaan. Maar mijn familie en mijn vrienden weten het nog niet. Want zij hebben mijn droom niet beleefd. Daarom doe ik, alsof alles nog gebeuren moet.

Diezelfde dag nog zal de dominee, die ik ben, mij van kooi doen verwisselen. Maar het zal weinig baten. Er is iets in me gegroeid, dat zich niet laat besnoeien. Ik heb een afschuw gekregen voor de levenloze, versteende zangmethoden die mijn soortgenoten beoefenen, die ik ook zelf heb toegepast: de enige methode die bij de dominee waardering vindt. Maar geen maatregel kan me dwingen daarnaar terug te keren.

Mijn bewegingsvrijheid werd nu wel beperkt, maar ik kon alles nog zien wat er om me heen en buiten in de tuin voorviel. Dat was genoeg voor me. Mijn zingen werd steeds wilder en vuriger. Het had niets meer gemeen met mijn vroegere verdofte zang.

Ik droomde, dat de dominee er genoeg van kreeg. Het ongebonden zingen irriteerde hem. Hij was een man van gesystematiseerd leven. Een vogel moest zingen, zoals hij meende dat een vogel zingen moest: in overeenstemming met zijn vertheologiseerde levensgevoel. Hij raadpleegde nogmaals zijn collega.

‘De enige mogelijkheid om hem weer goed te leren zingen,’ zei deze, ‘is hem afsluiten van de wereld. Gooi een doek over de kooi, zodat hij niet meer verlokt kan worden.’

Ik schrijf nu, alsof alles reeds gebeurd is. Dat is ook zo. Het is moeilijk het verleden te beschrijven als was het nog toekomst. De droom is zo reëel voor me, dat ik niet kan volhouden erover te schrijven in het futurum. Ik zal nog eenmaal een poging wagen.

Onmiddellijk na deze woorden zal de dominee een doek over mijn kooi werpen. Hij zal niets vreemds in deze handeling zien. Onwillige ezels verdienen stokslagen. Maar zelfs een ziener als Bileam kan zich in zijn ezel vergissen. En helaas is niet iedere Bileam zo gelukkig, dat zijn ogen geopend worden.

Ik vereenzaamde. De wereld om mij heen was mijn grote inspiratieve

[p. 166]

kracht geweest. Ik zong in het geheel niet meer.

Blijkbaar verontrustte dit de dominee. Soms lichtte hij de doek voor enige tijd op. Maar zodra hij merkte, dat ik dan weer begon te zingen op mijn eigen manier, liet hij het gordijn weer zakken.

Ik bleek onverbeterlijk. De dominee liet de doek voorgoed over mijn kooi hangen. Een onmetelijke tijd duurde dit in mijn droom. Ik had het gevoel begraven te zijn. Maar ik was niet dood. Diep in mij groeide het verlangen naar verlossing uit deze eeuwige nacht. Het groeide snel. Weldra was ik één zwijgende schreeuw naar de vrijheid. Ik kon zo niet langer leven.

Na een voor mijn gevoel eeuwenlange periode werd de doek van mijn kooi genomen. De dominee wilde mijn kooi schoonmaken en ik moest enige tijd in de oude grote kooi. Door een onvoorzichtigheid van mijn meester wist ik bij deze gelegenheid te ontsnappen. Opgewonden streek ik neer op een van de boekenkasten. De dominee besteedde weinig aandacht aan mijn ontvluchting en begon de kooi te reinigen.

Toen zag ik mijn kans schoon: ik zou eenvoudig naar buiten vliegen, de tuin in. Mijn kooi zou voortaan leeg zijn. Juichend vloog ik in scheervlucht in de richting van het raam. Nog even en ik zou vrij zijn.

Een snijdende pijn verscheurde mij. Ik was met een luide klap ergens tegenaan gevlogen en daarna ruggelings naar beneden getuimeld. Ik begreep er niets van. Ik had geen enkele hindernis gezien. Half versuft wist ik nauwelijks aan de greep van de dominee te ontkomen.

Nog verdwaasd door mijn val vloog ik opnieuw op het raam af. En weer, toen ik bijna de vrijheid bereikt had, kwam de pijn, verhevigd. Ik voelde nog, dat ik omlaag wervelde en ik proefde het lauwe bloed in mijn bek. Toen werd alles zwart en schrok ik wakker.

Ik maak me geen illusies meer. Het kan trouwens niet. Want ik weet, dat mijn droom werkelijkheid is. Mijn innerlijk conflict moet komen, omdat het er al geweest is. En ik ben reeds verloren, al kan niemand het zien. Want de vogel in mij heeft zich dood gevlogen: alleen de dominee blijft. Ik weet het zeker. Want ik proef het bloed in mijn mond en ik kan het niet wegspoelen.