Ontmoeting. Jaargang 7

[p. 108]

Muzikale ontmoetingen
Ralph Degens

De Nederlandse Opera

Er is nog niet zo heel vaak aanleiding geweest om enthousiast te zijn over de verrichtingen van onze Nederlandse Opera. Jarenlang heeft zij de gerechtvaardigde critiek te verduren gehad van lieden die zich er over verwonderden hoe een instelling met een dergelijk grote financiële steun van de overheid, bij voortduring met uitvoeringen voor den dag kon komen die zowel artistiek als commercieel mislukkingen bleken te zijn. Telkens bleek dat het stemmenmateriaal waarover de opera kon beschikken zeer zeker goed bruikbaar was, maar dat men in de keus van de muzikale leiding en de regie bij herhaling ongelukkig was. Voorstellingen waaraan buitenlandse dirigenten, een buitenlandse regisseur en enkele (of zelfs een meerderheid) gastsolisten medewerkten leverden vaak betere resultaten op, maar het incidentele karakter van dergelijke hoogtepunten leek het bestaan van de Nederlandse Opera als muziekdramatisch instituut op zichzelf niet te kunnen rechtvaardigen.

Er zijn in het verleden al vele pogingen gedaan om in Nederland een eigen opera-instituut in stand te houden, pogingen die telkens weer op mislukkingen uitliepen. Men heeft dit toegeschreven aan het voor de hand liggende vermoeden, dat het Nederlandse publiek niet voldoende operaminded zou zijn. Wij Nederlanders zijn te nuchter om de doorgaans zeer onwaarschijnlijke en drakerige verhaaltjes en de onbenullige en lachwekkende teksten van een opera-libretto te vergeten voor de muziek die daaraan verbonden is. Wij zijn trouwe concertbezoekers, we zingen ijverig in koren, we laten onze kinderen muzieklessen nemen en we dragen de muziek in het algemeen geen kwaad hart toe, maar voor de opera interesseren we ons nu eenmaal niet erg. Onze ouders waren geen opera-lief-hebbers, en hùn ouders waarschijnlijk ook niet; zij dachten er niet aan om desnoods op hun voeding of hun kleding wat uit te sparen als ze maar een paar maal per seizoen naar de opera konden gaan. Wij kunnen ons nauwelijks voorstellen dat er mensen zijn die dat wèl doen, maar het is toch inderdaad zo, dat in vrijwel alle omringende landen, voor mensen die zich tot de klasse van muziekminnaars mogen rekenen, de opera een zeer reële muzikale levensbehoefte is; dat men zijn kinderen al heel vroeg meeneemt naar opera-voorstellingen en dat daardoor elke grote stad een eigen opera-instituut op de been kan houden, of tenminste een grote reeks voorstellingen van reizende gezelschappen van een uitgebreid en ter zake kundig geïnteresseerd publiek kan voorzien.

In Nederland heeft alleen de ‘Italiaanse opera’ (die, na enkele mislukte pogingen ook na de oorlog weer wat vaste voet in ons land heeft gekregen) een trouwe en fanatieke schare van bewonderaars, die echter een muziek-

[p. 109]

liefhebbersklasse op zichzelf vormen en die men nooit in de concertzaal zal ontmoeten; een groep melomanen die uitsluitend ontvankelijk is voor werken als La Bohème, Traviata en Paljas, mits deze nog uitgevoerd worden door artisten wier keelvirtuositeit hun artistiek verantwoordelijkheidsgevoel met vele hoge C's overtreft.

Het is duidelijk dat, om een dergelijk historisch gewortelde apathie bij het publiek te overwinnen, zelfs een reeks uitstekende uitvoeringen over een aantal jaren verdeeld nog niet voldoende zou zijn. Derhalve heeft de Nederlandse Opera, die door een nogal labiele artistieke leiding niet in staat was pers en publiek van haar capaciteiten in deze te overtuigen, voortdurend met moeilijkheden van allerlei aard te kampen gehad.

Zonder te durven beweren dat deze moeilijkheden thans verdwenen zouden zijn, lijkt het ons, dat met de aanstelling van de Zwitserse dirigent Alexander Krannhals een nieuwe, en vermoedelijk gunstiger phase in het bestaan van de Ned. Opera is ingetreden.

Met name de uitvoering van Rossini's ‘Barbier van Sevilla’ heeft het vertrouwen, dat hij reeds met ‘De verkochte bruid’ van Smetana wekte, belangrijk versterkt.

Ik heb de première in Utrecht bijgewoond, een première die ondanks de vervanging wegens ziekte in een der hoofdrollen van een overrompelende frisheid was en waarbij een zeldzame eenheid tussen orkest en toneel viel te bespeuren. Krannhals is een gedegen vakman die rustig en met groot doorzettingsvermogen werkt. Voor deze Barbier-opvoering had hij als regisseur de Italiaan Mordo aan zijn zijde, een figuur die over geest en vindingrijkheid bleek te beschikken, maar die helaas weer tot de passanten in de medewerkersstaf van de Ned. Opera behoort. Intussen werd deze uitvoering en de daaropvolgende in Amsterdam een enorm succes, uiteraard mede te danken aan de onverwoestbare muzikale kracht van dit meesterwerk dat Rossini in enkele weken tijds schreef.

Bijzonder verheugend was dat de voornaamste rollen vrijwel alle bezet werden door Nederlandse krachten, of vast aan de opera verbonden buitenlanders, een feit dat in de geschiedenis van de Ned. Opera van grote betekenis genoemd mag worden.

Het ziet er naar uit, dat, wanneer men met deze Barbier een reeks van uitvoeringen kan geven, men het aantal geïnteresseerden bij de opera als kunstuiting zeer sterk zal kunnen uitbreiden. Een dergelijk verrukkelijk dwaas werk, zó boordevol geniale muziek, zal niet nalaten aanstekelijk te werken bij elke muziekliefhebber die ermee in aanraking wordt gebracht. De kans om over het dode punt heen te komen ligt voor de Ned. Opera in wat zij met deze Barbier wist te presteren.

Helaas heeft men Krannhals nu weer de gehele maand januari op tournee laten gaan, zodat de voorstellingen van de Barbier eerst weer in Februari kunnen beginnen, uiteraard niet nadat er weer duchtig gerepeteerd is. Men kan slechts hopen dat door dit wonderlijke beleid de resonnans, die de eerste opvoering in wijde kring had, inmiddels niet is verklonken.