Ontmoeting. Jaargang 7

[p. 97]

[Ontmoeting 1954, nummer 4]

Hendrik Mulder zeventig jaar
P.J. Risseeuw

Vanmiddag was ik op het atelier van een jong kunstenaar, schilder, tevens industrieel vormgever, een talent dat nog allerlei mogelijkheden heeft. Een jong echtpaar, dat bewust het harde doornige pad van de kunst heeft verkozen boven de zekerheid van een burgerlijk bestaan.

Er was wel reden voor de gedachte: ‘God zij hen genadig’, want in de kerkgemeenschap waartoe zij behoren, is het geen gewoonte de kunstenaars in den gebede te gedenken, noch hen opdrachten te bezorgen. Toen wij een afspraak maakten voor een te houden causerie, werd zijnerzijds slechts één voorwaarde gesteld, dat hij geen heilige huisjes zou behoeven te sparen.

Bij het thuiskomen herinnerde de kalender mij aan de naderende zeventigste verjaardag van Hk Mulder op 31 Januari a.s. en toen ik mij nog weer eens in zijn werk verdiepte, bleef het bezoek van die middag mij in gedachten.

Elke generatie heeft zijn jonge kunstenaars, die zich als individu geplaatst zien tegenover een gemeenschap die hen cultuurvijandig lijkt, en dat maar al te vaak blijkt te zijn.

Wie mocht menen dat de kerk voor haar kunstenaars in dit opzicht een Moeder is, wijs ik op het feit dat er in de Nederlandse kunstenaarswereld tientallen zijn aan te wijzen, die de kerk de rug hebben toegekeerd. ‘Dit twistend volk wil wel van normen spreken, maar kent het innerlijk verteren niet’. (C. Rijnsdorp)

Radio en televisie werken er gelukkig toe mede dat er voor de jonge kunstenaars van heden meer perspectief is dan een kwart- en een halve eeuw geleden.

Het was een twintigjarige jongeling, die in de jaren 1905 en 1906 onder pseudoniem Adel Anckersmith zijn essayistische banbliksems ‘Calvinisme en Snobbisme in de literatuur’ en ‘Sub Specie Aeternitatis’ het besloten wereldje der protestantse orthodoxie inslingerde. De geniale ‘Ouwe Bram’, klokkenist der kleine luyden, was nog ongebroken. Rijnsdorp heeft in zijn ‘In Drie Etappen’ op heldere wijze geconstateerd, dat Kuyper kortzichtig is geweest in zijn beschuldiging aan het adres van de auteurs van ‘Ons Tijdschrift’, dat zij zich uitsloofden om bij de pantheïstische school te worden ingelijfd.

Het was een kleine heterogene, dappere groep, die in het begin van onze eeuw hardnekkig zocht ‘naar de harmonie tussen ethiek en aesthetiek’. Anema, Joh. Breevoort, Jo de Liefde, Bückmann, Gossaert, en onder hen, soms tegenóver hen, Hendrik Mulder.

‘Het is Mulders verdienste geweest’, zegt Rijnsdorp in zijn In drie Etappen, dat hij in zijn zoeken naar een oplossing de overtuiging boven

[p. 98]

het voordeel, de geestdrift boven de conventie en de kunst boven de schablone heeft gesteld. Toen dan ook in 1935 of '36 aan Mulder een telegram van hulde werd gezonden door een literaire conferentie, was dat het “kronen” van iemand die wettig had gestreden.’

Dat ik mij bij het schrijven van deze regels maar niet kan losmaken van het bezoek dat ik vanmiddag bracht aan een vertegenwoordiger van de jongste generatie kunstenaars, die, evenals die van 1905, niet alleen de aarde maar ook de kerk trouw willen blijven, zal de a.s. jubilaris mij zeker vergeven. Ik zag de fakkel, die Adel Anckersmith in 1905 had ontstoken, overgenomen door een jongere in 1954.

Hendrik Mulder heeft door zijn klaroenstoten als pionier en door zijn bescheiden dichterlijk en novellistisch oeuvre zijn eigen plaats in de historie der protestantse letteren van deze eeuw. Dat hij, op gevorderde leeftijd, de literatuur trouw bleef, bewees hij o.m. door zijn studie ‘Boutens en Bijbel’. God geve hem een levensavond waarin de vrede, die het ‘verstand’ ontgaat èn te boven gaat, zijn deel blijft.

Den Haag, 16 Januari 1954.

Bio- en bibliografie:

Hendrik Mulder werd als jongste zoon van een Gereformeerd predikant 31 Januari 1884 te Haarlem geboren.

Hij ontving zijn journalistieke opleiding aan de Middelburgsche Courant, was werkzaam aan De Oprechte Haarlemsche Courant en vertrok in 1909 naar Nederlands Indië, waar hij, eerst te Soerabaja, later te Bandoeng werkzaam was en in 1914 werd opgenomen in de redactie van Het Nieuws van den Dag van Ned. Indië, van welk dagblad hij in 1916 hoofdredacteur werd.

Zijn eerste werk, poëzie zowel als verhalen, verscheen in ‘Jong Holland’ (1902), ‘Eigen Haard’ (1903) en ‘Ons Tijdschrift’ (1904-1906).

In De Gids verschenen van hem novellen. Beschouwend proza in ‘Op de Hoogte’ en ‘De Groene’ (1906-1907), o.a. een herdenking van Jacques Perk.

In 1906 trok hij zich terug uit de Ons Tijdschrift-kring en publiceerde uitsluitend in de periodieken ‘Onze Eeuw’ (1907-1914), ‘De Nieuwe Gids’ (1907-1920), ‘Elseviers Maandschrift’ (1908-1909), ‘Europa’ (1909), ‘Groot Nederland’ (1911), ‘Hollandsche Revue’ (1923-1925), ‘Stemmen des Tijds’ (1924) en het ‘Weekblad voor Christendom en Cultuur’ (1930). Voorts bijdragen in ‘Ontmoeting’ (1946-1954).

Onder pseudoniem Adel Anckersmith verschenen van zijn hand in 1904

[p. 99]

en 1906 twee brochures, respectievelijk getiteld: ‘Calvinisme en Snobbisme in de Literatuur’ (Uitg. Joh. Pieterse, Den Haag) en ‘Sub Specie Aeternitatis’ (Uitg. Meindert Boogaerdt, Rotterdam), welke handelden over de onbevoegdheid der toenmalige critiek in de Christelijke pers.

In Indië verschenen belletristische bijdragen o.a. in het ‘Weekblad v. Indië’, ‘Het Indische Leven’ en ‘Woord en Beeld’.

In 1923 schreef hij een ‘Koninginne-Cantate’, welke werd toongezet door mevrouw E. Schumann, en ter gelegenheid van Koningin Wilhelmina's zilveren regeringsjubileum te Batavia en te Bandoeng werd uitgevoerd.

1920 De Stille Bouw (verzen)

1950 Boutens en Bijbel (Essay)