Ontmoeting. Jaargang 2

[p. 35]

Vluchtige Notitiën

Repliek

Zeer geachte Heer G.E. Woneman,

Tja, daar zitten we nu als redactie met de gebakken peren. Je laat zo'n brief als u in het vorig nummer schreef, in goedheid des harten afdrukken en dan komen je kennissen en die zeggen je smalend: Nou, zèg daar nou es wat op! Dat kun je niet! En dan trekken ze daar een gezicht bij van daar-zit-je-es-lekker-tussen.

Nu is het vast waar, dat redacteuren onbeschaamde lieden zijn met steenharde harten en stalen gezichten: lieden die de euvele moed bezitten de tederste gevoelens van candidaat-medewerkers met een onvoldoende te honoreren, wanneer die gevoelens niet in een taalpakje gestoken zijn, dat naar hun smaak fatsoenlijk genoeg is. Maar het is éven waar, dat ze 's nachts wel es wakker liggen en dan naar de sterren kijken (of naar de zoldering, dat is waarschijnlijker, maar minder poëtisch), en dan verontrust en vertederd worden. Ik had van de week zo'n melancholieke nachtbui gehad en dat vertelde ik zo onder een praatje aan de rest van de redactie en toen zeiden ze: ‘Antwoord jij dan meneer Woneman maar, je bent er net voor in de stemming.’

Van harte hoor! Ik geloof zelfs, dat ik van vaders kant nog familie van u ben en van je eigen vlees en bloed kun je meestal nog wel wat hebben.

Kijk es, u hebt gelijk. Tenminste, dat zit nog. In ieder geval hebt u een beetje gelijk. En wie 't kleine niet eert, is 't grote niet weerd. En ook heb ik niks tegen u. Ik lig wel es met uw familie overhoop, maar dat is toch zeker zo tragisch niet? Edoch, het feit bestaat. Want die lui denken maar, dat de hele wereld voor hen klaar moet staan. Dat noem ik je reinste dictatuur. Bij alles wat je doet, moet je tegenwoordig vragen: heeft de familie Woneman er wel wat aan? En die familie vereenzelvigt zich maar met de gemeente of het niks is. Toe maar. En als hun klachten nou nog gegrond waren! Ze kunnen de gedichten van de tegenwoordige dichters niet meer lezen. En dus kan de gemeente ze niet lezen. Asjeblieft. Je moet maar durven. En nou vraag ik me af: Zou dat ook niet een beetje aan de familie kunnen liggen? Gelooft u niet, dat we ook diè kant uit moeten zoeken?

Ik geef direct toe, dat er veel geschreven wordt dat, zacht gezegd, niet op het eerste gezicht begrepen kan worden. Maar hoe zit dat met de theologische artikelen in uw lijfblad en met het spoorboekje en met duizend en één andere dingen? Redeneert u dan ook: ‘Ik begrijp dat zo gauw niet en dus heeft de gemeente er niets aan.’ Maakt u zichzelf dan ook tot norm? Nee toch zeker. Daar ken ik u te goed voor. Welnee, dan gaat u uw licht opsteken en probeert er achter te komen, wat de bedoeling van wat u niet begreep eigenlijk was.

En dan de gemeente, wie zijn dat toch? Er zitten nog andere mensen in dan de familie Woneman. Er zitten er in, die de zogenaamde moeilijke gedichten wél mooi vinden, en er wèl behoefte aan hebben, ze te lezen. Daarenboven, wat weet u precies van uw bloedeigen zeventienjarig dochtertje? En van dat vriendje van uw oudste zoon, dat zo onbe-

[p. 36]

grijpelijk graag de avonduren in uw woning doorbrengt en desnoods, wanneer vriendlief moet Ieren of afwezig is, met dat dochtertje een straatje omloopt? Je hèbt zo van die zelfopofferende lieden!

Wanneer die twee nu eens het wonder hebben herkend in elkanders wezen (in alles schuilt een beetje wonder, zelfs in uw gewoonste kind), zouden die twee dan niet met dwepende gezichten liefdesgedichten willen lezen? Dwaze, een beetje overdreven, in de echt goeie zin harts-tochtelijke minne-poëzie? Die twee horen toch zeker ook bij de gemeente? Wie dus minne-dichten schrijft, schrijft voor de gemeente. Als hij 't maar góéd doet. Zuiver van inhoud en goed van vorm. Dat laatste ook. U gaat toch zeker niet in pyama naar de kerk? En het wonder kun je niet vertellen in de woorden van het huishoudboekje. Dat mág je niet. Je mag een mooi gevoel niet door op zichzelf goede woorden om hals brengen. En dat doen we, als we de passende woorden niet gebruiken. Wanneer u in de kerk een heel mooie preek gehoord hebt en u hebt er veel aan gehad zoals dat heet, zegt u dan: ‘Sjonge jonge, wat voel ik me van binnen nou kiplekker?’ O zo. Ik wed, dat u dan zegt: ‘Ik vond het heel mooi vanmorgen. Mooi, dat is het woord niet... Hoe zal ik het zeggen, je kunt er misschien geen woorden voor vinden...’

U voelt dan, dat u de gewone woorden niet gebruiken kunt, althans niet op de gewone manier. Kijk, de dichter probeert het daarom op een ongewone manier; hij gebruikt maat en rijm en beeld en hij mislukt daarbij nogal eens een keertje.

En als dichters in bepaalde perioden van hun leven pessimistische gedichten schrijven, zo van die echte jammerverzen, zijn die dan soms niet de woorden die bij uw gevoel passen, wanneer u zich een enkele maal bang en alleen voelt of verdrietig, of denkt aan een groot verlies of een diepe teleurstelling? Is het leven dan niet een gestadige dood, niettegenstaande zonneschijn en kinderlach en vrede des harten? Dat zal de gemeente de dichter dan toch moeten nazeggen. Of méént de gemeente het niet, als ze die verschrikkelijke woorden belijdt? Ziet u nu wel, dat zo'n in-en-in droefgeestig gedicht de gevoelens van de gemeente vertolken kan? Er is eigenlijk geen tegenstelling: gemeenschapsgedicht en individualistisch gedicht. Ieder gedicht is het altijd allebei. Het is alleen zo, dat het ene gedicht tot een groter deel van de gemeente spreekt dan het andere. Maar het laatste woord van de gemeente moet, neen, zál altijd een blij woord zijn. Natuurlijk. Maar dat blije woord spreken de dichters óók. Als u probeert te luisteren, zult u 't horen. Maar we leven nu eenmaal op een verdorven aarde. En dat ervaren dichters vaak pijnlijk. Ze zijn de stem van de gemeente, maar ook van de wereld. Dat is in diepste zin hetzelfde.

U schrijft ook nog over jaarvergaderingen. Natuurlijk moet u daar voordragen. Maar heus, er is nog genoeg. Zoekt u wel goed? En als u eens bedenken wou, dat er nog zoiets als stijl bestaat. En de plicht je stand op te houden als gemeente. Ik heb heel wat jaarvergaderingen in ‘onzekringen’ meegemaakt. Zand erover. Maar laten de dichters zich liever niet aanpassen. Dat lijkt me toch beter.

Nu heb je ook onder dichters rare snuiters. Ze doen net zo hebberig als sommige leden van de familie Woneman: ze denken, dat de wereld om hén draait. Zo gek kunnen ze 't niet maken, of wij moeten het mooi vinden. En dan geef ik u groot gelijk als u zegt: ‘Ik zou je lekker danken.’ Ja, er zijn gekke groenteboeren en er zijn gekke dichters. Maar dat wil nog niks van de soort zeggen.

[p. 37]

Op één punt zijn we het gelukkig eens. De dichter en de gemeente horen bij elkaar. De dichter doet niet altijd zijn best en hij maakt vele fouten en zo is het ook met de gemeente. Zolang die twee elkaar in broederlijke min op de vingers tikken, is de zaak gezond.

Ik ben eigenlijk nog lang niet klaar, want ik had nog willen uitleggen, op mijn manier dan altijd, waarom een dichter niet anders kan dan dichten zoàls hij het doet. En ook had de verhouding van enkeling en gemeenschap nog een beurt moeten hebben. Maar, zult u zeggen, die vent weet van geen uitscheiden. Voor vandaag is het dus welletjes. Het komt nog.

Met hartelijke groeten en verschuldigde eerbied,

uw dw.

P.O. Eet.