Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 9

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

Sociologie

Nietzsche heeft het werk van Stirner gekend. - In mijn studie over Stirner, Nietzsche en het Anarchisme (Ontwaking, N^rs 2 en 3, 1908) deed ik de treffende overeenkomsten uitschrijven, die op vele punten bestaan tusschen de gedachte van Nietzsche en die van Stirner. Ik zegde, dat het me nochtans niet voorkwam als zou Nietzsche het werk van Stirner gekend hebben: want men vindt den naam van Stirner noch in de boeken, noch in de brieven van Nietzsche.

Nu is't met documenten bewezen dat Nietzsche waarachtig den ‘Eenige en zijn Eigendom’ gekend heeft. Adolf Baumgärtner, een der lievelingsleerlingen van Nietzsche aan de Hoogeschool van Bazel, ontleende in 1874, op zijn raad, het boek van Stirner aan de bibliotheek der stad: dit werd vastgesteld door Bernouilli in zijn jongste werk: Franz Overbeck und Friedrich Nietzsche, ein Freundschaft (1908) Dl. I. blz. 135-136, 427 en volgende.

[p. 200]

Het kan dus zijn dat er rechtstreeksche invloed heeft bestaan tusschen de gedachten der twee wijsgeeren en geen toevallige overeenkomsten, voortvloeiend uit gelijkaardigheid der strekkingen.

In 1874 was Nietzsche nog in zijn wagneriaansche periode: de oorspronkelijke gedachten die hij later ging ontwikkelen, hadden, op lange na, hun vasten vorm niet gekregen. Het boek van Stirner moest hem stellig treffen; maar te veel zaken, in den toon als in de gedachten, waren te vreemd aan zijn geestestoestand van het oogenblik, opdat hij er dadelijk profijt zou kunnen uithalen. Indien die lezing kiemen in hem achterliet, dan was het maar later dat zij zich ontwikkelen konden, en zijn stilzwijgen hieromtrent, zou doen gelooven dat de invloed, waarschijnlijk door Stirner uitgeoefend op zijn gedachten, voor het grootste deel onbewust is geweest.

Jacques Mesnil.