Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 480]

Een internationale agitatie voor Edward Joris

't Zal nu weldra twee jaren geleden zijn dat ons de mare toekwam: ‘Joris werd ter dood veroordeeld’. Als een electrische stroom voer het door 't land, en vooral in Antwerpen was de losbarsting der openbare verontweerdiging grootsch en geweldig, zóó geweldig zelf dat een lamlendige regeering opeens - maar te laat! - de kracht vond om te handelen en dat Leopold II per telegram een antwoord zond op een dagorde door een volksvergadering gestemd.

De uitlevering van Joris aan België werd geeischt van den Sultan, naar luid van tractaten waarvan we destijds de teksten hebben afgekondigd. De groote mogendheden, die alleen oogen en ooren hebben als de finantieele belangen van in-troebelwater-visschende-speculateurs op 't spel staan, vonden tijd noch gelegenheid om 't goed recht van België (dat hier het goed recht der menschelijkheid was) te steunen; en de Sultan, die maar het recht respecteert van hen die het kunnen afdwingen, spotte met België en zijn platonische eischen. De verontweerdiging was nochtans zóo groot geweest, dat de Sultan het vonnis niet dierf laten voltrekken, temeer, schijnt het, omdat ook de consul der Vereenigde Staten er zich tegen verzette. Sindsdien zit Joris opgesloten te Stamboul, in een afschuwelijk, killig hok der centrale gevangenis. Eten en drinken krijgt hij te nauwernood en van alle verzorging blijft hij zoo goed als

[p. 481]

verstoken. Lectuur krijgt hij weinig of niet en bezoek is geheel buitengesloten, hoogstens wordt van tijd tot tijd de belgische consul of zijn gevolmachtigde toegelaten, in bijzijn van een paar turksche ambtenaars...

't Is nu twee jaar dat het doodvonnis als een zweerd van Damocles boven het hoofd van Joris blijft opgehangen. Twee lange jaren gesleten in absolute afzondering, zonder eenige bezigheid, eenige afleiding, zonder rust noch zekerheid over hetgeen de dag van morgen voorbehoudt, met de akelige dood die uit alle hoeken en spleten schijnt te gluren.

Zal er dan nooit een einde komen aan dien wraakroependen toestand? Zal het dan voldoende zijn dat België een klein en vreedzaam landeken is, opdat men vrij zijn recht vertreden kunne? En zal 't gezegd zijn dat Joris, tegen recht en wet, in den klauw moet blijven van den Rooden Sultan, alleen omdat hij geen fortuin heeft noch een grooten naam draagt in de wereld?...

Er is waarachtig, zou men zeggen, belangstelling voor die zaak aan 't groeien. Meetings worden aangekondigd; in vele groote steden van Europa staan er menschen op, die recht eischen voor wie onrecht lijdt, die eerbied vergen voor zelfgemaakte wetten van hen die anders overloopen van eerbied voor de wet waarop hun overheersching steunt.

Weinig goeds weten wij over turksche toestanden en turksche wetspleging. 't Zal overbodig zijn nogmaals aan te dringen op al 't onwettelijke die de aanhouding van Joris karakteriseerde; we zullen maar niet langer spreken over 't verkrachten der ‘capitulaties’ die Joris heetten te beschermen en heel eenvoudig doode letter bleven. We

[p. 482]

willen nu eenige bezonderheden geven over de proceduur zelve.

De onregelmatigheid en de onmenschelijkheid begonnen reeds tijdens het onderzoek: 's nachts, gedurende 18 en 20 uren onafgebroken, werd Joris zoogezegd onderhoord, met het blijkbare doel hem af te matten. De heeren ‘rechters’ vertelden hem dan, dat zijn vrouw den dood gevonden had tijdens de ontploffing en toonden zelfs lappen van dezelfde stof als die waarvan het kleed gemaakt was dat ze bij haar vertrek droeg.

Toen dit niet hielp, heette het weer dat zijn vrouw op echtelijken voet leefde met Rips, een der verdachten van den aanslag. En als dat nóg niet hielp werd Joris bedreigd met de folterkamer; ja, zelfs ging men eens zóóver den gendarmen 't bevel te geven: ‘Brengt hem waar hij zijn moet, en komt niet terug vóór er alles uitkomt...’ Toen werd Joris vervoerd naar de prefectuur van Beschiktasch, waar men hem opsloot in een kamer zonder bed noch stoel, zoodat de vloering tafel, bed en stoel in zich vereenigde. Dat duurde drie nachten, vol angstige spanning op 't ergere dat volgen zou. Maar 't ergere volgde niet. Blijkbaar dierf men 't zóóver niet drijven - want er ontwaakte belangstelling in westelijk Europa! De andere verdachten kwamen er zoo makkelijk niet af: die werden geranseld en een ouderling van 60 jaar werd zelfs naakt overgoten met spiritus en in brand gestoken! Een andere beschuldigde vroeg, tijdens een ondervraging, om zich even te mogen verwijderen, en op het W.C. reet hij zich den buik open met een stuk blik, om niet langer te moeten ‘onderhoord’ worden!

Als bedreigingen en afschrikking niet baatten, beproefde men de corruptie: geld, positie, vrijheid, alles werd aangeboden, als Joris maar spreken en verklikken wou!

[p. 483]

Na drie maanden lang dergelijke ‘geheime’ onderhooring gerekt te hebben, begon het proces, dat een volle maand duurde en even nutteloos gerokken werd. Op 't einde dier maand werd het verslag van 't verhoor voorgelezen in 't Turksch. Op de vraag van den voorzitter of beschuldigde daar iets had op aan te merken, antwoordde Joris niets te kunnen aanmerken op hetgeen hij niet verstond.

- Uwe handteekening en die van uw drogman staan eronder, luidde het antwoord.

- Toon me die handteekeningen!

- Men zal ze straks toonen.

En zoo ging het den doofpot in! ‘Straks’ werd niets getoond, maar ‘straks’ kwam een doodvonnis, eveneens in 't Turksch, gesteund op stukken waarover de beschuldigde geen oordeel vellen kon!

Dit feit alleen, afstand gedaan van de krenking der tractaten, onaangezien dat de belgische drogman de uitspraak van 't hof niet bijwoonde - maakt dit vonnis onwettig en ongeldig.

Nog een bezonderheid: één getuige ten laste was opgetreden en die ééne getuige was een politiespon, waarvan Joris zulke doorslaande bewijzen leverde dat zijn getuigenis valsch en afgekocht was, dat de voorzitter hem wel moest doorzenden! Ondertusschen sliep de voorzitter en 't heele hof den slaap der braven, terwijl de advocaat - een ‘avocat d'office’, die zijne zaak ernstig wou opnemen - zijn pleidooi uitsprak. Zóódanig dat de man een ongesteldheid voorwendde en den mond toehield!

Al deze bevestigingen houden wij staande in weérwil van alle mogelijke logenstraffingen, en wij dragen er gaarne en

[p. 484]

gerust de volle verantwoordelijkheid van, wat ook de gevolgen kunnen zijn.

Maar ondertusschen blijft Joris wederrechterlijk gekerkerd en de diplomatie dut rustig voort alsof er niets gebeurd was, - en ze zal blíjven dutten, tenzij, wellicht, nogmaals een vreeselijke losbarsting der openbare verontweerdiging ze kwam opschrikken.

Segher Rabauw.