Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 473]

Sprokkelingen

Eppo Bos †

In den leeftijd van 24 jaar overleed, op 17 November, onze gewaardeerde medewerker Eppo Gerard Bos. De teraardebestelling gebeurde op Woensdag 21 November, op de begraafplaats ‘Vredenhof’, bij Amsterdam.

Eppo Bos stierf te jong om geheel te verwezenlijken wat zijn jeugdig talent beloofde aan de nederlandsche literatuur. Maar wat hij ons nalaat, zal toch zijn herinnering levend houden onder zijn vrienden en genooten.

De treurmare van dien vroegtijdigen dood heeft ons allersmartelijkst getroffen...

Der familie bieden wij hier de betuiging onzer innige deelneming in heur droefheid.

Agathon de Potter †

Deze gekende theoriticus van het zoogenoemd ‘Colinsisme’ stierf op 29 October l.l., weggerukt door een bloedopdrang.

Agathon de Potter was een der oudste vertegenwoordigers van het socialisme in België en hij bestuurde, tot het laatste oogenblik, trots zijn hoogen ouderdom, de ‘Revue du Socialisme Rationnel’, die in 1875 wierd gesticht onder den titel van ‘La Philosophie de l'Avenir’. Gedu-

[p. 474]

rende deze laatste jaren was hij voorzitter van de door hem opgerichte ‘Ligue pour la Nationalisition du Sol’, die de overheersching van den arbeid op het kapitaal betracht.

Met Agathon de Potter verdwijnt een der eerlijkste en eerbiedweerdigste figuren uit de groote maar zoo verscheiden socialistische familie.

Idei International.

Onze medewerker, W. Bonto van Bijlevelt, kondigt de aanstaande verschijning aan van ldei International, een maandschrift opgesteld in ‘lingua european’, naar we gissen een herdooping van ‘Idiom neutral’, de wereldtaal zoo gezagvol in ‘Ontwaking’ verdedigd door W. Bonto van Bijlevelt, in zijn studie over ‘Het wereldtaal-vraagstuk en de arbeiders’. - Het nieuwe maandschrift zal 4 fr. per jaar en 40 centiem per nummer kosten. Inschrijvingen en mededeelingen zijn te zenden: 73, Hobbemastraat, te Brussel.

De naam van Bonto van Bijlevelt als redacteur, doet voorzien dat onze confrater een wapenmakker zal zijn in den strijd tegen het ‘donkermannendom’. We wenschen hem dus: goed heil!

l'Humanité Nouvelle.

Sinds maanden en maanden was ons het herverschijnen van dit degelijk tijdschrift aangekondigd. Eindelijk mochten we het eerste nummer (onder datum van October) ontvangen.

L'Humanité Nouvelle - en méér nog la Société Nouvelle,

[p. 475]

waarvan ze de voortzetting was - liet bij heur verdwijnen een oningevulde leemte na. De erfenis van zulke uitgave aanveerden, is een daad die een zeldzamen durf vereischt. - Dien durf had M. Heyman, 79, Lousbergslaan, te Gent, die tegelijk als drukker, uitgever en bestuurder optreedt. Laat ons hopen dat zijn durf gedubbeld worde met de vereischte kracht en kunde om de zeer zware taak, die hij op de schouders laadde, tot een eervol einde te brengen.

Het October-nummer getuigt van een ernstige krachtinspanning, al bereikt het niet de ongeëvenaarde hoogte waartoe la Société Nouvelle in heur bloeitijd opklom. Verlangend zien we uit naar het tweede nummer, dat zich, jammer, wat laat wachten...

De onderneming verdient door iedereen gesteund te worden. Het jaarabonnement bedraagt 15 fr. Afzonderlijke nummers (die telkens minstens 100 groote blz. beslaan) kosten 1.50 fr.

Levensrecht.

Nu, terwijl de laatste blaren van de boomen duizelen, ziet men t'allen kanten nieuwe bladen verrijzen: We zijn hier aan nummer drie der tijdschrift-aankondigingen.

Onder redactie van Johan Schmidt herverschijnt Levensrecht als maandschrift, terwijl het, onder redactie van de Renesse, ook als weekblad wordt voortgezet.

De eerste proefneming met dit tijdschrift, heeft de huidige ondernemers niets geleerd. Er zijn menschen die ziende blind en hoorende doof zijn en dus niet kunnen merken dat er, in Nederland, geen plaats is voor nog een tweede maandschrift van die strekking. Ze moeten het

[p. 476]

dan, ten tweede male, maar weer ondervinden. Jammer dat, ondertusschen, krachten versnipperd worden, die, waren ze vereenigd, degelijk werk konden verrichten.

Red Rubber.

Na de werken van de heeren Cattier en Vermeersch over de Congo-gruwelen, verscheen nu weer een boek, Red Rubber (De roode caoutchouc) van de hand van E.D. Morel. Dit inquisitorium komt te gepaster ure, nu de Congo-kwestie, door het debat in de Kamer, weerom aan de dagorde komt.

Een geheim gehouden decreet van 5 December 1891 - dus 15 jaar her - besliste dat de Staat - en de Staat dat is Leopold-el-mercantil - zelf zijn domeinen zou uitbaten en dat een groote opbrengst, o.a. van ivoor en caoutchouc, vóóral gewenscht wierd. De middelen om die groote opbrengst te verkrijgen kan men raden. Hoort maar eens hoe Lacroix, een agent van de ‘Anversoise’, zijn biecht sprak:

‘Ik ga voor den rechter verschijnen om 150 mannen gedood en 60 handen afgesneden te hebben; om vrouwen en kinderen te hebben gekruisigd; om een groot aantal mannen verminkt en hun geslachtsdeelen opgehangen te hebben aan de palissaden van het dorp.’

In die enkele regels houdt heel het congoleesche systeem om ‘de domeinen vóóral veel te doen opbrengen’: kruisingen, afsnijden van handen en geslachtsdeelen, enz.

Een geniaal middel om de voortbrengst wat aan te poken: als negers geen voldoende hoeveelheid caoutchouc of ivoor aanbrengen, worden al de vrouwen van het dorp gevangen genomen en eerst dàn losgelaten als ‘de opbrengst

[p. 477]

der domeinen’ vermeerdert! - Als de caoutchouc wel voldoet in hoeveelheid, maar niet in hoedanigheid, dan doet men hem wel eens inzwelgen aan de zwarten die hem aanbrachten. Caoutchouc eten en pis drinken bekomt de zwarten niet slecht, want de fonctionaris die dit bedreven had wierd door 't gerechtshof verontschuldigd: ‘'t inbrengen in de maag langs den mond (?) van elastieke bestanddeelen’ heeft geen erge gevolgen, en de ziekte en de dood van caoutchouc-eters moet dus aan wat anders worden toegeschreven.

Nu, pis drinken gebeurt wel elders dan in Congo. In 't duitsche leger is zooiets geen nieuws. Leopold kon zich daarop beroepen! 't Zal overigens wel wààr zijn, dat diezelfde histories zich voordoen in alle colonies, overal waar het uitschot van de europeesche naties zijn bruten instincten kan botvieren over de ‘barbaren’, in naam onzer zoogezeide beschaving.

Richard Hollanders †

Als ons nummer ter pers ging, berichtte men ons, dat onze medewerker Richard Hollanders (Richard Whotries) in Congo is overleden. De eerste berichten luiden dat hij vermoord wierd.

Tijd en plaatsruimte beletten ons hierover verder uit te weiden; we komen op dit pijnlijk geval in een volgend nummer terug.

S.R.