Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 361]

Zwervers-leven

Tegen den middag kwamen ze in 't dorp aan. Juist ging de school uit en weldra had de joelende en tierende jeugd het armoed-zoodje omringd als 'n cordon, waar moeilijk doorheen te breken was.

De man duwde, de vrouw had het rafelend touw over den bol-opstompenden schouder geslagen en, 'r magere beenen geplant in den mullen grond, trok en trok ze. Om 'r platte schonken spanden veelkleurig gelapte rokken, 'n Klein schamel vrouwtje was ze, afgeleefd, verellendigd. Nu en dan streek ze narrig 'r grijzende haren terug, die wild warrelden om 'n oud gezicht, waar 'n stormachtig leven z'n indrukken in gekorven had.

‘Toe nou’, nijdigde de man, ongeduldig, dat de wagen zoo traag voortschoof.

‘Mot je maar kunnen’, bitste de vrouw terug, gebeten op den knorrenden bedvriend, waar ze maar zoo bij lei, ‘jij bent ook te beroêrd, om je poote te verroere.’

‘Nou sèg! me dunkt...’, schreeuwde de ander met haat-schichtenden blik naar de jongens, die hun scharrelen beschimpten... Toen rukte hij met plotselinge energie z'n karretje door het mulle zand heen en bleef nu, leunende naast de vrouw tegen 't orgel even rusten.

Goor groeselde z'n vel als grof-geplooid perkament; in den kwabbigen nek bundelden vuile veterharen. Z'n

[p. 362]

rood-omrande oogen waren zonder licht en knipten voortdurend, of ze van 'n ontzettende pijn geslagen werden. Z'n schooierig lijf was wijd-plooiend omvallen van 'r vies-gele jas, lang-geslipt; z'n wijde broekspijpen hingen in franjes neer op de kapotte schoenen.

‘Nou, we moste maar es beginne’, vond de man. Lusteloos vatte hij den zwengel, draaide en draaide. 't Was als 't schrille huilen van verwoed-vechtende honden, mekaar grimmig toejankend, met langgerekte galmen wegsnikkend in hijgende weeklacht. 't Was 'n lang vergeten wijs, opgeraapt uit den chaos van 'n rommelzolder, nu weer opgeld doend.

De vrouw zong; 'r doffe oogen toefden van den een op den ander en uit 'r keel wrong 'n rauw geluid. Ze poogde mat en prikkelloos, niet eens wijs te houden; 'r lied leek gelapt uit vele vreemdsoortige flarden.

Meester kwam tegen het hek van het schoolplein geleund en de jongens werden bedaard en lachten stillekens tegen de meisjes. 'n Werkman die ging schaften, keek even toe en ging dan schampertjes lachend verder. Wat groot volk loerde nieuwsgierig uit deuren en vensters, kwam al nader en nader en de jonge meiden voelden 'r beenen van danslust trillen. Met schorre uithalingen der vrouw en valsch-gezwollen orgelakkoord zweeg het lawaai. Zij reikte 'n schaaltje en de man dreunde óp z'n verhaal van armoe en misère, de van buiten geleerde klacht van 'n verschoppeling. Toen sukkelden ze verder en hielden voor elk huis 'n pooze stand, om er hun deunen af te draaien, omjoeld en omdrongen van de jeugd, die - uit meesters gehoor thans - opnieuw te schelden en schimpen begon.

[p. 363]

Aan 't eind van 't dorp lieten ze 't orgel staan, verdoken in heggenschaûw en gingen 'n winkel binnen. Op 't schelgeklingel kwam 'n vrouw aanschuifelen, lodderig, slaperig: de warmte had 'r te pakken. Met klanklooze stem vroeg de man spiritus: voor 't soldeerlampje, voegde hij er verklarend bij. Hij betaalde en beiden stommelden ze den winkel weer uit; op den drempel sloegen ze 'n kruis.

‘Sèg, je ben ook 'n mooie!’ toornde de vrouw met plotselinge opleving van nijd, ‘waarom hê je nou met je gladde bek niet zoo lang gepraat, da je de boel voor niks kreeg. We verdien al geen bliksem...’

‘Leg niet te seùre’, suste de ander, tusschen oogspleten venijnig glurend.

‘Mooie grap! leg niet te seùre. Daar hê 'k me nou de godsganschelijke morrege kapot gezongen en nou sel jij m'n arreme cente verzuipe; we hebben nog geen eens wat te vrete...’

Even zweeg ze; de man scheukte en greep nijdig in z'n armoksel.

‘Nou ja, dan moest jij 't woord maar gedaan hebben. 'k Ben te lam, om m'n bek open te doen.’

‘Straks ben je d'r niet te beroerd voor... God-noges-toe!’ met harde zuchten heesch ze òp 'r diep-weggezakte leed, ‘jij wil altijd van 'n ander frete. Daar hê 'k me nou uit elkaar geschreeuwd voor joù.

‘Ho, ho!’ zei de man, verontwaardigd over háár geringschatting van z'n werk, ‘en wat doe ík dan?’

‘Nou! 't is me de moeite!’

‘Wa-àt?’ Hoog trokken z'n wenkbrauwen. ‘Wàt?’

‘Ja, versta je me? Geen bliksem doe je. En frete en suipe voor drie. Als je 't god-vergeef-me niet meer

[p. 364]

past, dan donder je maar op, hoor! 'k Ben jou heelemaal niet noodig, kale luizevreter...’

Giftig keek ie 'r 'n poos van terzij aan en zei dan: ‘Wee je, wa je ken?... Je ken verrèkke voor mijn part...’

Zwijgen was tusschen hen gevallen. Hij keek maar al naar het vrouwtje, dat naast 'm voortscharrelde, terugdoffend in emotieloosheid. Dan trachtte hij te stillen 'r woede van beleedigde vrouw, bang dat ze van 'm wèg zou gaan. Al was ze verlept en mager, ze was nog altijd 'n goedkoopje, waar hij, as ie wou, z'n heete lust bij bevredigen kon. Totdat hij 'r zat was en 'n ander, frisscher was gevonden, moest ie 'r 'n beetje te vriend houên.

Tusschen de huizen scharrelden ze, die schots en scheef door mekaar gesmeten waren. Hoog spande het harde blauw, waaruit de zon 'r hitte spoot. Beiden droppelde het vuile zweet op het gelaat en moeielijk sjokten ze voort.

‘Wat doene we nou eigenlijk hier? Kom! late we de ekepaazjie maar weer opzoeken!’ geestig-lachte de man, om ruzie te doen vergeten. Wijd sperde z'n mond, waar bruin-en-zwarte tanden in brokten als 'n havelooze vestingmuur.

‘Wel, ja! hard werreke en niks te vrete... Ga jij maar weg. 'k Sel me sellef wel redde.’ Opnieuw ging de vrouw langs de huizen, zoekend naar 'n bakkerswinkel. De man trok den vervreten rand van z'n hoed naar beneden en stevende vlak in de zon naar z'n schoreme boeltje. Daar was het koel in de volle schaduw der heg; hij smakte zich neer in het willig-meegevend gras, kruiste de armen onder het hoofd en wachtte.

[p. 365]

Uit z'n zak gluurde de hals van de spiritusflesch; begeerte-vol liefkoosde ie 'r met z'n oogen en beidde met groeiend verlangen het oogenblik, dat ie van het vocht drinken mocht. Bang voor de woede van de kleine vrouw, durfde hij er nù nog niet van proeven.

In den hof tegenover 'm scheen alles verbrand van de teisterende hitte. Slap hingen de lang-stelige bloemen, stil-onbewogen. En loome rust alom. Hoog in 't kastanjeloof zaten twee, drie vinken suf en ineengedoken als vormlooze klompjes veeren. Alleen dichtbij in struikenkoelte tjuikte 'n eenzame...

‘Zie zoo, daar ben 'k weer.’

Vreemd kijkend om den blijden klank in 'r stem, hief de man, half-ingedommeld, z'n nu niet meer bezweeten kop.

‘Nou en...’ Nieuwsgierig vroegen z'n anders strakke oogen mee.

‘Ik kan 't beter, hé?’ Lief vroeg ze, heelemaal vergeten nou ruzie van straks. Glad voor niks. God jesis, 'k hê ze zoo lekker belazerd...’

‘Seg, je bent 'n lekker wijfie, kom hier bij mij in 't gras...’

‘Nee, nee! hier niet. Eerst moeten we verder.’ Voorzichtig spiedde ze rond. Ze zouê ons hier kunnen begapen. Kom!’

Moeizaam hief de man zich op als 'n dronkene en waggelde met weerzin maar z'n kar. De vrouw borg 'r eetwaren weg, sloeg weer het touw over den schouder en begon reeds te trekken. Even weifelde de ander, gaapte nog eens en duwde dan met al z'n kracht. Langzaam begon het klaarder in z'n bewustzijn te dringen, het weten, dat heerlijk genot wachtte, 't Deed 'm goed,

[p. 366]

dat vooruitzicht en levendiger, met wat leute in z'n dorre wezen, werkte hij.

De vrouw mompelde stil voor zich heen, met 'r gedachten al maar bij het feest, dat ze met z'n beiden vieren gingen. Over haar verschrompelde wezen scheen iets zeer blijds te lichten.

Nu gingen ze tusschen de akkers, waarop de rijpende rogge wuifde. Hier en daar was 'n boer bezig met wieden of kuierde een met grof-gemeten passen zijn land om. In de verte blonk het felle rood der karteldaken van 'n dorpje tusschen 't wollige groen, en slank daaruit rees 'n toren omhoog.

Boven hen de blak-blauwe hemel. De zon rollebolde nog steeds met daverend geweld en goot z'n spiegelend vuur. Hun ruggen brandden, 't zweet siepelde langs hun gloei-rooie koppen en groef er gaten van vuil.

Barrevoets liepen ze, de hitte van 't zand trok blaren aan hun voeten. Nu en dan flikkerde even op blij denken aan iets heerlijks, maar dan zonken ze weer weg als in 'n zware lethargie. Troosteloos gingen ze als gansch versufte werkbeesten...

Languit lagen ze tegen den grasbegroeiden wal, smakkend en likkend. Gulzig hapte de man van 'n grove homp tarwebrood, met trillend spek belegd. De vrouw lag tegen 'm aan, nu heel mak en liefjes. Om beurten zetten ze de flesch voor den mond en klokten het geeltintelend vocht naar binnen. Langzaam aan begon de roes te komen Hel-paars vlekten hun gezichten als hardrood-kleurige-bloemen. Heftig sloegen hun blauw-koordige aderen. Slaap-ziek soesden ze in de lauwe schaduw van

[p. 367]

het kreupelhout. De man lichtte traag z'n oogleden op. De magere stammen der dwergdennen stonden stil. Het naaldenloof sidderde onder de gloeiende aanraking van de ziedende zon. Afgemat was z'n lichaam; het denken viel zwaar hem. Wat wits zag hij nog fladderen, weg en weer. Het zette zich op het orgel dat als 'n treiterende beul vermanend hem wachtte.

Hij keek naar de slapende vrouw. In z'n dronken lijf raasde stervende hartstocht; ze was hem zeer begeerlijk, hun misère was ie vergeten. Even nog maakte hij 'n beweging van te willen knuffelen de slaapster, z'n grootknokige handen sloeg ie reeds uit, maar zij weerde hem af in den droom.

Toen keerde hij zich om en sloot z'n oogen. 'n Kever snorde langs hem heen.

Zoo sliep hij in.

Leo Versiel.