Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 226]

Naar aanleiding eener Levensbeschrijving van Johann Most

Door F. Domela Nieuwenhuis is in de laatste aflevering van ‘Ontwaking’ een levensbeschrijving van Johann Most gegeven, waarin hij van de gelegenheid gebruik maakt voor het neerschrijven der volgende zinsnede:

‘Toen hij (Most) zich tegenover Kropotkine beklaagde dat ‘zekere Cornelissen zoo ver ging, om de gemeenste kletspraatjes, die uit Amerika naar Parijs werden gesleept, in Hollandsche bladen over hem te verspreiden’, toen antwoordde Kropotkine: ‘Most, Most, wie kan u dan belasteren? gij wordt vertegenwoordigd door de ‘Freiheit’. En het zij u voldoende, dat ik met Elisée Reclus het daarover eens ben, en dat wij reeds honderd malen aan elk, die het hooren wilde, zeiden: de ‘Freiheit’ is het beste socialistisch blad.’ (Zie n^o 34, jaargang 4, Vrije Socialist)’.

Ik heb me onophoudelijk te beklagen in de laatste jaren over berekende persoonlijkheden, van den kant van F. Domela Nieuwenhuis, - ditmaal weder eens in ‘Ontwaking’ Ik ken de motieven, welke aan Nieuwenhuis' handelwijze ten grond liggen te goed, om er voor mezelve waarde aan te hechten. Maar ik zou toch niet wenschen, nòch dat de lezer van ‘Ontwaking’ meene, dat ik een denkbeeld heb over Johann Most, dat niet het mijne is, nòch ook,

[p. 227]

dat aan Domela Nieuwenhuis de gelegenheid worde gegeven, steeds weer van voren aan terug te komen op een zaak, die hij juist indertijd zoo fraai heeft op het getouw gezet.

Het is namelijk kameraad F. Domela Nieuwenhuis geweest (dit eerst tot inlichting aan den lezer van ‘Ontwaking’) die het geschil tusschen Johann Most en mij aan den gang bracht en langzaam uitwerkte, - vooral weer ten nadeele van een ander Amerikaansche. propagandist - niet minder ons respect waardig zeker dan Most - van Emma Goldman, die als zegsvrouw werd aangegrepen en op wie de woorden slaan van ‘de gemeenste kletspraatjes, die uit Amerika naar Parijs werden gesleept.’ Laat ik opmerken, dat die ‘gemeenste kletspraatjes’ ten slotte neerkomen op een verschil in opvatting van wat propaganda is. Kameraad F. Domela Nieuwenhuis zorgde, dat er zich in Amerika een persoon voor de zaak spande (een zenuwlijder nog wel, reeds zenuwziek toen hij naar Amerika vertrok) die dermate onze propagandiste Emma Goldman door het slijk haalde (terwijl F. Domela Nieuwenhuis achter de schermen bleef) dat wij weder van onzen kant, wij, die Emma Goldman kenden, protesteerden tegen de ignobele houding van de ‘Vrije Socialist’ en van zijn redacteur. Ik bedoel met ‘wij’ een reeks van kameraden hier te Parijs, als: Dr Max Nettlau, Mej. M. Goldsmith, Dr Marc Pierrot, en anderen. Aan ons protest sloot zich de groep van kameraden van Freedom aan in een scherp protest tegen het gebeurde in de ‘Vrije Socialist’, dat werd gepubliceerd door het blad ‘Freedom’.

De lezer van ‘Ontwaking’ zal nu wel hebben opgemerkt dat er achter het door Nieuwenhuis verhaalde

[p. 228]

méér zit. Dat zich komen ‘beklagen’ van Most bij Kropotkine klinkt kinderachtig. Om het te begrijpen, dient men te weten, dat Emma Goldman de spreekbeurten van Kropotkine in Amerika had geregeld, en dat Most zich dit aantrok.

Is het nu niet intreurig, dat Domela Nieuwenhuis na vijf jaar gelegenheid zoekt, om hier zaken te gaan oprakelen, die toch niet worden begrepen, als ze half worden verteld?

In-treurig tot het kleine en het nietige toe. Bijvoorbeeld: Most heeft niet eenmaal in ‘Freiheit’ geschreven van ‘zekeren (gewisser) Cornelissen.’ Ik herinner me nog, hoe hinderlijk klein ik het vond in Domela Nieuwenhuis' karakter, te bemerken indertijd, dat deze dat woord ‘zekere’ stilletjes had ingelascht bij de vertaling uit ‘Freiheit.’ Maar, wanneer F. Domela Nieuwenhuis persoonlijke veeten heeft, dan heeft hij ze góed, zóó goed, dat het voor hem moeilijk valt in zulk geval trouw en op het woord af te vertalen.

En nu de hoofdzaak: lk will niet, dat de lezer van ‘Ontwaking’ geloove, als zoude ik iets gemeens zien in de persoon van Most, of als zoude ik blind zijn voor de verdiensten van den gestorven medestrijder, al waren misschien onze wijzen van propaganda maken verschillend.

Ik neem dus nog slechts de vrijheid, hier de regelen te laten volgen, waarmede ik de vorige maand den dood van Johann Most heb besproken aan het slot van één mijner ‘Internationale brieven’ verschenen in het ‘Volksdagblad’ (Brief n^o LXXVII van 23 April).

‘Dezer dagen stierf in de Vereenigde Staten Hans Most, arm, gebroken in de propaganda voor wat hij

[p. 229]

goed en schoon achtte. Eenmaal ook politieker, lid van den Duitschen Rijksdag, keerde hij de politiek den rug toe, toen hij ervan walgde. Ook ten opzichte van zijn persoon behoeft men natuurlijk niet in alles instemming te betuigen met wat hij deed en wrochtte. Het zou wel een wonder zijn! Maar hoeveel hooger staat toch zulk een figuur, die in de volksmassa en mèt de volksmassa blijft, dan dat ploeterende, wurmende politiekerdom, waarin de middelmatigheden zich verkoopen en een goed heenkomen zoeken, terwijl de krachtigste, doortastendste figuren hun macht zien verlamd en - zich ergerend van den aanvang tot het eind - elk oogenblik moeten gevoelen, hoe de bestaande maatschappelijke orde de beste pogingen van den mensch verlamt, zoo niet ten kwade keert.

Me dunkt, wie eenmaal Clemenceau geweest was, moest in staat zijn, na een paar weken van beproeving als het ministerschap in Frankrijk oplegt, Hans Most te worden.’

Christiaan Cornelissen.