Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 72]

Boeken en Tijdschriften

James Guillaume. - L'Internationale, documents et souvenirs. Tome premier, avec un portrait de Constant Meuron. (Société nouvelle de librairie et d'édition, Paris) 1 vol. gr. in-8°, de X-302 p. - Prix: 4 fr. 50.

‘L'Internationale!’ Dit woord wekt heel wat gedachten, over een voorbije, heldhaftige periode van strijd en doet dan, vragend, staren in de toekomst... Ongetwijfeld zal een boek met dien titel den leeslust wekken van al wie belang stelt in den strijd tot ómkeering der huidige instellingen en tot verruiming van het maatschappelijk leven. De naam van James Guillaume als schrijver, is den leeslustigen een waarborg dat het werk op degelijke wijze wierd opgevat en uitgevoerd. Het is, in de ware beteekenis, een doorlééfd werk van onschatbaar belang, vooral voor de jongeren.

Het ware, wezenlijke karakter dier groote beweging - de Internationale, naam die zoo dikwerf op de lippen zweeft - is in al te ruime mate onbekend en zelfs mískend door het opkomend geslacht. James Guillaume heeft beproefd onkunde en misverstand op te ruimen, en niemand, meer dan hij, was, in deze, daartoe bevoegd.

Het ontstaan der Internationale, in 1865, in Zwitserland, heur eersten strijd tegen de politieke democratie en later tegen de marxistische overheersching, wordt uiteengezet in al zijn onderdeelen en gestaafd door vele belangrijke, gedeeltelijk onuitgegeven documenten.

Het boek bevat talrijke persoonlijke herinneringen aan Bakounine, waarmeê de schrijver in nauw vriendschappelijk verband stond. Alzoo een bijdrage te meer om die reuzenfiguur - die de heele Internationale overschaduwt - te vesten in

[p. 73]

het klare, reine licht der geschiedkundige waarheid, waarin hij deze laatste jaren wierd gebracht, vooral door 't toedoen van Dr. Max Nettlau.

Het gansche werk zal volledig zijn in een reeks van drie boekdeelen, waarvan dees het eerste is. Nog krijgen we dus de gelegenheid om terug te komen op die zeer belangrijke bijdrage tot de geschiedenis van 't internationaal socialisme. Mochten deze weinige, vluchtige woorden volstaan om vele lezers aan te sporen de ‘documenten en herinneringen’ van James Guillaume hun welverdiende aandacht te wijden.

John Most - Memoiren, erlebtes, erforschtes, und erdachtes. Drittes Bändchen (Selbstverlag des Verfassers, 161 Bowery, New York) p. 80, mit Portret von Joseph Most. - Preis 1 fr. 50.

Dees bandje noemt John Most: ‘In Sturm und Drang’ en hij onderverdeelt het in ‘Agitations- und Parlaments-Reminiscenzen’. In 't eerste gedeelte wordt gehandeld over de agitatie in de zeventiger jaren, door Most op touw gezet in Saksen, na zijn terugkomst uit Oostenrijk. Het hoogte Punt er van, is zijn redacteurschap aan de ‘Chemnitzer Freie Presse’, het dagblad dat in een schuur op een handpers wordt gedrukt! Zeer leuk vertelt Most zijn ervaringen met Liebknecht en Bebel en zijn verkiezing tot Rijksdagafgevaardigde. Neen, 't is waarachtig kostelijk, hoe hij ons doet blikken op 't ijle gedoen van al die ouwe en jonge heeren in 't parlement en hoe hij ons verhaalt over zijn eigen wederwaardigheden in dit wauwelhuis, - dit alles met den hem eigenen galgenhumor! - ‘Wem aber die hiermit beendeten Reminiscenzen aus meiner parlamentarischen Erfahrung noch nicht genug Aufklärung über die Nichtigkeit der Stimmenkästnerei boten, nun, der verdient nach wie vor parlamentarisch über den Löffel barbiert zu werden. ‘Met dezen zin - die een gedacht geeft van den geest en den stijl van het werk - besluit John Most dees derde deeltje zijner gedenkschriften. 't Zijn, in de volle beteekenis, Gedenkschriften van een Revolutionair, en, tegelijkertijd, toch de tegenvoeters dier andere gedenkschriften, gekend onder dien naam, van Peter Kropotkine. De grondoorzaak hiervan zal wel zijn, dat

[p. 74]

Kropotkine in alles en vóór alles blijft: de geleerde, de diep-wijsgeerige denker; en dat Most in de eerste plaats is: de volksmenner, de vinnige agitator, die werkt aan de verbreiding, meer dan aan de uitdieping der gedachte.

Een alleszins sympathieke figuur is Most, en aangenaam en leerrijk is het, te volgen al de wederwaardigheden van dit verbazend veel - bewogen leven en na te speuren hoe, met de omstandigheden, ook de inzichten en opvattingen veranderden van dien strijdlustigen, onvermoeibaren man. De levendige, sarcastische stijl geven een eigenaardige bekoring aan die boekjes en doen het betreuren, dat zij met zoo lange tusschenpoozen verschijnen.

Louise Michel - Oeuvres Posthumes, volume premier Avant la Commune, préface de Laurent Tailhade. (Librairie Internaionaliste, Alfortville) p. 106-portrait de Louise Michel - Prix: 0. fr. 75.

De ‘Librairie Internationaliste’ wierd gesticht om goede en tegelijk zeer goedkoope libertaire - propaganda - lectuur te verspreiden. Benevens eenige brochuren, ontvingen we een gedeelte van 't onuitgegeven werk van Louise Michel. 't Is een mooi bundeltje verzen, op zwaar papier gedrukt en waarachtig goedkoop. ‘Die gedichten verzameld door de overlevenden die haar liefhadden, bij gebrek aan metrische eigenaardigheid, aan fantazie en doorslaande kunstweerde, houden genoeg grootheid en edelheid in, om aller instemming te winnen’. Zoo kenschetst Laurent Tailhade op treffende wijze de hier aangeboden verzen. Al wat kan bijdragen tot betere kennis eener zoo zonderlinge, zoo eigenaardige, zoo edele figuur als de ‘roode Louise’, moet met zorg bewaard blijven. En afgezien van den hoog - menschelijken adem dien men, achter Hugosche grootspraak, in sommige der verzen voelt, is dees bundeltje een bijdrage van het allergrootste gewicht voor wie eens de psychologie dier wonderbare vrouw wil vastleggen in al heur breedvertakkende veelvuldigheid.

De eerste bundel - hij moet door twee andere gevolgd worden - vangt aan met een ongekend gedicht ‘Viro Major’ door Victor Hugo en eindigt met de ‘Sérénade à Louise’ van Clovis Hugues.

S.R.