Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 5

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 466]

Sprokkelingen

Patrioten-dolheid is 'n leelijke ziekte en zij wordt hoogst gevaarlijk voor de omgeving als ze gedubbeld is met jaarzestig-doctrinarisme van gallige ouwtjes die bevelen aan persslaven. De antwerpsche journalistiek gaf daar weer een stichtend voorbeeld van.

M. Pol de Mont heeft een voordracht gehouden te Dresden. Hij sprak daarin over de belgische omwenteling (wij spreken er ook nog wel eens over!) en haalde minder-vlijende waardeeringen van gekende geschiedschrijvers aan. M. de Mont is een kruisbraaf liberaal en hij is tegelijk Museum-conservator, ergo: staatsbeambte. Wat zagen we nu gebeuren? Een ‘liberaal’ dagblad - waarin de laatste overblijfsels van 't afbrokkelend provincie-doctrinarisme worden bewaard - ging M.P.d.M. te lijf als een tienstuiversgast, loog als een Escobar en kloeg zijn partijgenoot aan als landverrader, bij.... het clericaal ministerie!

M. Pol de Mont is een vlaamschgezinde en wel een der decoratiefste figuren van 't liberaal-flamingantisme. Deze hoedanigheid was het die de gal ontstak van een franschdol patriootje; maar tevens verzekerde zij den aangevallene een warme verdediging in de vlaamsche pers van alle zienswijzen.

Heftig protest tegen verklikkerij is op zich-zelf zeer sympathiek. We onderschrijven dan ook met instemming ('t journalistieke van den stijl terzijde) wat o.a. een antwerpsch dagblad hierover zegde:

‘Zulks neemt niet weg dat, indien werkelijk Pol de Mont al de gewraakte beweringen als zijn eigen meening had uitgedrukt, wij hem daartoe nog het recht geen oogenblik betwist zouden hebben, en even krachtig geprotesteerd

[p. 467]

tegen elke poging, vooral door een liberaal blad, gedaan, om hem daarvoor door den minister te doen straffen.

‘En in dien geest - in naam der vrijheid van gedachten voor eenieder, het eerste en heiligste punt van ons programma - keurde ook de ‘Liberale Vlaamsche Bond’ de onverschoonbare handelwijze van onzen konfrater af.’

Een opmerking echter:

Dergelijk verklikkerswerk, maar veel brutaler nog, gebeurde twee jaar geleden tegenover ‘Ontwaking’ - of liever, tegenover voorgewende medewerkers aan ‘Ontwaking’ - en tòen was er niets te hooren van protesten en afkeuringen ‘in naam van het eerste en heiligste punt van ons programma’. In de Statenkamer en in den antwerpschen gemeenteraad wierd er geïnterpeleerd over- en gebulderd tegen ongenoemde onderwijzers, in 't vage beschuldigd van medewerking aan ons weinig-orthodoxe tijdschrift. De reclame was goed; maar de protesten tegen die poging tot broodroof ter wille eener overtuiging, bleven achterwege!...

Waarom die twee maten en twee gewichten? Of geldt de ‘vrijheid van gedachten voor eenieder’ maar in zóóverre als ‘eenieder’ medebijst in onzen politieken schommel? De liberale flaminganten - die nu, met rede, zóó vreugdig wijzen op afkeuringen komend van alle zijden - mochten uit dees zaakje leeren, dat strikte handhaving der gewetensvrijheid, in iedere omstandigheid en voor iedere overtuiging, onverzettelijken steun vereischt van elken denkenden mensch. Het ‘heden hij en morgen wij’ - al ware het maar uit welbegrepen eigenbelang - moest hun voor de oogen spoken, telkens een poging wordt gedaan om de vrijheid van het woord te ringelooren. En M. Pol de Mont, die nu aan den lijve heeft gevoeld waartoe 't verblinde sectarisme in staat is, zal vóórgaan, hopen we, - zijn eigen geval indachtig - in den strijd tegen àlle onverdraagzaamheid en àlle ketterjacht.

‘De Vlamingen zijn dankbaar voor elke hulp die hun uit het Noorden gebracht wordt. De Vlamingen betreuren dat het jaar 1830 hen van 't Noorden gescheurd heeft.’

[p. 468]

Deze zin verscheen, zonder handteekening, in een tijdschrift dat, door de franschgezinde ketterjagers, wordt aangeduid als tellend den heer P.d.M. onder zijn redactie-leden. Natuurlijk wordt hij met veel bombast uitgespeeld, als een zeer hoogen troef, tegen M. Pol de Mont in 't bezonder en tegen de ‘énergumènes’ van 't flamingantisme in 't algemeen.

En toch! Uit het feit, dat nu, ook op economisch en staatkundig gebied, met klem en nadruk wordt gesproken - aan beide zijden van den Moerdijk en niet door flaminganten alleen! - over de wenschelijkheid eener toenadering, ja zelfs van een verbond tusschen België en Holland, mag men wel besluiten, dat de omstandigheden die een scheuring onvermijdelijk maakten in 1830, nu, min of meer ernstig, door een steeds grooter aantal worden betreurd.

Of Belgen en Hollanders veel zouden winnen bij 't leven onder de plooien van éénzelfde nationale vlag, betwijfel ik zeer. 'k Geloof niet dat er geluk te vinden is in centralisatie, maar des te meer heil schijnt me te liggen in het steeds dichter toehalen van vriendschapsbanden tusschen de verschillende volken, en tusschen de kleinere volken, afgezonderd tusschen groote, hen begeerende, militaire mogendheden, eerst en vooral.

Ondertusschen staat het als een paal boven water, dat de Vlamingen steeds moeten streven naar een nauwere aansluiting bij hun noorderlijke taalgenooten. Holland moet ons een rugsteun zijn en het brandpunt worden waaraan men, in Vlaanderen, het licht eener vlaamsche cultuur ontsteekt; en Holland, eveneens, heeft alles te winnen - uit een intellectueel standpunt gezien - niet alleen bij 't uitbreiden van het taalgebied, waarover zijn literaire en wetenschappelijke bedrijvigheid zich uitstrekken kan, maar méér nog door den toevoer van grooter levensblijheid en oer-krachtiger spontaniëteit, in één woord: van jeugd, die door den cultureeljongen, nog half-braken maar toch zóó veiën vlaamschen geest wordt bijgebracht aan de ernstiger-gedegen, rijpere maar oudere en hierdoor ook kouder-degelijke beschaving van Noord-Nederland.

S.R.