Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 234]

Sprokkelingen

Een geschikte tegenhanger van den aanslag op von Plehwe, is het proces, te Königsberg ingespannen tegen eenige socialisten, voor het binnensmokkelen, in Rusland, van brochuren die te Geneve en Londen wierden gedrukt. - Ziehíer hoe gehandeld wierd: Van uit Zwitserland verzond men de boeken en bladen in groote pakken aan ‘Vorwärts’, het socialistisch blad van Berlijn. Door bemiddeling van beroeps-smokkelaars, wonend op de westelijke grens van Pruisen, wierd de verboden vrucht binnen Rusland gebracht. Nadat de duitsche douanen de aandacht van het gerecht hadden getrokken op de zwitsersche verzendingen aan ‘Vorwärts’, wierd een onderzoek ingesteld dat verscheidene aanhoudingen voor gevolg had en eindelijk zijn bekroning vond in het Königsberger-proces.

Zoodra de russische brochuren waren aangeslagen, overhandigde het Duitsche gerecht er exemplaren van aan den russischen consul te Königsberg, die er brokstukken zou uit vertalen. - Deze vertaling, die als basis diende voor de rechtspleging, bevatte allerhande heftige uitvallen in dezen aard: ‘wij willen alles omverhalen door het terrorisme en zullen eenieder dooden die het ons zou willen beletten. - Niets zal Nikolaas II kunnen redden van het lot dat Alexander II onderging... enz.’ Maar toen nu die heer consul in tegenwoordigheid wierd

[p. 235]

gesteld van russische taalgeleerden en die zinsneden moest aanwijzen in den oorspronkelijken tekst, dan was hij gedwongen te bekennen dat zij er niet waren in te vinden!!!

De verdediging had verschillende getuigen doen verschijnen, en een dezer - Dr von Reussner, gewezen leeraar in de Rechten aan de hoogeschool van Tomsk, waar hij zijn ontslag indiende na 't barbaarsch optreden der politie tegenover de studenten, gaf eenige inlichtingen die zeer kenmerkend zijn voor den toestand in Rusland. Daaruit bleek onder andere: dat men zonder toelating noch mag leeren lezen noch leeren schrijven; dat het verboden is in het buitenland te studeeren, op straf van aanslag zijner goederen; dat het verboden is uit de orthodoxe kerk te treden zonder toelating op straf van verbanning; dat óók de geestelijkheid het recht heeft te verbannen; dat de zeer zeldzame ‘rechten’ kunnen geschorst worden door een ukase van den czaar en dat die ukase ook geheim mag zijn; dat de minister van binnenlandsche zaken een dagblad kan opschorsen, zijn redacteur afstellen, annoncen verbieden, 't bespreken van zekere onderwerpen beletten; dat, hier te buiten, een regelmatige censuur door de geestelijke - en militaire overheid wordt uitgeoefend, dat Rusland sinds tien jaar is onderworpen aan het regien van ‘staat van beleg’; enz. enz...

Een andere getuige, M. Buchholz, gaf eenige staaltjes van het optreden der russische orde - handhavers: Toen de studenten van Kieff wat oproerig wierden, lijfde men ze in bij het leger en wie zich nog roerde, wierd, naar krijgsgebruik, door den kop geschoten. ('t Is alsdan dat student Karpowitch een minister van onderwijs,

[p. 236]

Bogelepoff, doodde. Toen de studenten, later met de zweep wierden geranseld beproefde Sagoski een aanslag op Podjedonostzeff en een andere student Balmascheff, vermoorde alsdan den voorganger van Plehwe, Sipiaguine.) Werklieden van Vilna die den eersten Mei wilden vieren werden op de koer der gevangenis gebracht en kregen daar elk dertig stokslagen. Terwijl sommigen bezwijmden bij den tienden slag riep de gouverneur von Wahl: ‘Mijn beste wenschen ter eere van 't Meifeest!!!’ (Hierop volgde de mislukte aanslag van Hirsch Leckert). Vrouwen, die te Libau een volksvergadering bijwoonden, wierden hierom op de lijsten van de geprostistueerden ingeschreven! Een vrouwelijke studente van twintig jaar die naar Siberië wierd gevoerd, sloeg den overste der begeleiders op 't gelaat. Ze wist dat dit de doodstraf meêbracht, wat ze verkoos boven de ondragelijkheid van de reis. De andere gevangenen protesteerden tegen die onmenschelijkheid door het eten te weigeren. Twee vrouwen en drie mannen dreven dit lijdelijk verzet door totdat zij van honger omkwamen...

De duitsche rechtbank vond toch 't middel om de beschuldigden te veroordeelen voor deelname aan een geheim genootschap. De straffen waren maar klein in verhouding tot de lange preventieve gevangenis.

Daags na dit geruchtmakend proces (waar met bewijzen en onder eed de euveldaden der russische autocratie wierden aangeklaagd en waar de officieele vertegenwoordiger van 't Czarendom wierd betrapt op leugen en tekstvervalsching) verspreidde zich de mare van Plehwe's dood. Hij was den weg opgegaan waar reeds zooveel tyrannen hem op vóór gingen en waarop - wie weet hoeveel? - hem nog volgen zullen, vooraleer de

[p. 237]

Vrijheidszon heur eerste stalen zendt over 't onmeetlijk rijk, waarboven zware stormwolken zich immer dreigender samenpakken... De eerste weerlichten van het zuiverend onweêr volgen gestadig en steeds sneller zich op...

Onder de initialen van Alexander Ular, verhaalt l'Européen - het uitstekend weekblad dat wij alle Franschlezenden niet genoeg kunnen aanbevelen - hoe Plehwe het anti-semitisme uitvond, om de revolutie af te wenden die t'allenkanten bromde, na den moord op Alexander II. Vertoonde Plehwe hier groote kwaliteiten van handig staatsman - zonder - geweten, die handigheid komt nog méér uit door de manier waarop hij het ambt van onderminister wist te bemachtigen. We willen hier dit verhaal meêdeelen, te meer omdat men erdoor een helderen blik krijgt in de ziel van wijlen den minister en op de toestanden in het land waarover hij zijn verdrukking uitspreidde.

't Was in 1883. Dmitri Andréewitch Tolstoï was minister van binnenlandsche zaken en, zeer autoritair, stak hij nogal veel den neus in de zaken van den hoofdman der politie, die toen M. von Plehwe was. Dit hinderde dezen laatste zeer en hij beraamde het plan om zelf heer en meester te worden in het ministerie van binnenlandsche zaken. Daar hij echter ruim jong was om zelf minister te worden, behoefden er twee zaken: Tolstoï moest uit de baan en hij moest een opvolger verkrijgen die onder den invloed stond van Plehwe. - Niets was eenvoudiger: Tolstoï zou gedood worden door de nihilisten en Soudéikin - een kolonel der gendarmen, een heerschzuchtig en gewetenloos handlanger

[p. 238]

van Plehwe - zou zich met eer en glorie omhullen door de hand te leggen om het komplot tegen den minister gesmeed. Hiervoor deed Plehwe zijn bondgenoot in betrekking stellen met Degaïeff, een nihilist waarvan hij den hoogmoed en de dubbelzinnige houding kende, uit de vertrouwelijke rapporten. Bij Degaïeff hadden regelmatig vergaderingen plaats van nihilisten. Door den dood van minister Tolstoï voor te stellen kon Soudeïkin zich doen ontvangen op die vergaderingen, zeker als de nihilisten waren van hem gemakkelijk van kant te kunnen maken als hij hen verraadde en zoo zag men politie en nihilisten samenspannen.

Zoodra Soudeïkin meende te zien, dat bij Degaïeff de heerschzucht grooter was dan de overtuiging, bracht hij hem op de hoogte van het plan van Plehwe: Degaïeff zou den moord van Tolstoï bewerken, Soudeïkine zou eenige nihilisten aanhouden, maar niet de schuldigen en later zou men ze laten ontvluchten. Soudeikine zou doen gelooven dat hij het revolutionaire bestuur in handen had en wierd minister met de hulp van Plehwe, die zelf onder - minister wordt. Degaïeff zou Plehwe opvolgen als politie - overste. - Maar Plehwe eischte bewijzen van de goede trouw van Degaïeff en deze leverde twee der meest beruchte en vruchteloos opgezochte revolutionaire vrouwen: Vera Figner, die nu nog gevangen zit in de hokken van Schlusselburg, en Mevrouw Volkenstein, die voor eenige jaren wierd in vrijheid gesteld.

Het verraad van Degaïeff lekte uit en van af dit oogenblik was de samenzweering verijdeld, daar geen enkel níhilist, in die voorwaarden, Tolstoï wou opruimen. Plehwe gaf nu het plan op. Zeker over 't stil-

[p. 239]

zwijgen van zijn kolonel, dien hij in zijn macht had, en overtuigd dat Degaïeff niet zou ontsnappen aan de wraak van zijn vrienden, onthulde hij aan den Czaar het komplot dat was gesmeed tegen Tolstoi, zonder den naam te noemen van Soudéikin, en... hij kreeg den vooruitgang die hij beoogde.

Degaïeff wierd gedaagd vóór de vierschaar van 't revolutionair comiteit en maakte er, naar de meening van zijn makkers, een deel zijner wandaden goed door de openhartigheid waarmeê hij zich verklaarde en zijn gezegden met documenten staafde. Men bevool Degaïeff dat hij Soudeïkin zou opruimen en dan in 't buitenland verdwijnen. Op 28 December 1883 wierd de kolonel der politie gedood en Degaïeff vertok denzelfden dag naar Amerika, waar hij nu nog leeft.

Plehwe kon weerom vrij ademen: van het komplot bleven slechts de twee gevangenen over en de benoeming tot onder-minister - zwaar aan gevolgen - van zijne Hoogheid von Plehwe.

De debatten van het internationaal socialistisch congres, dat op 14 Augusti te Amsterdam geopend werd, waren stellig niet van belang ontbloot. Het groote punt aan de dagorde was het geschil over het réformisme (dat het marxisme verloochent), het al of niet binnentreden van sociaaldemocraten in een burgersministerie, de cartels te sluiten met de burgerspartijen, kortom geheel de taktiek, of eigenlijk het wezen zelf van de sociaaldemocratie.

Het Amsterdammer congres was het zesde dat sedert de Commune beroepen werd. Het eerste had plaats te Parijs in 1889, het tweede te Brussel in 1891, het derde

[p. 240]

te Zürich in 1893, het vierde te Londen in 1896, het vijfde te Parijs in 1900.

Het was te Londen, dat de anarchisten voor goed werden geweerd.

De hierboven aangeduide punten werden te Parijs reeds aangeroerd. Immers, Kautsky deed daar eene motie stemmen, waarbij het aan een sociaal-democraat verboden werd deel te maken van een bourgeoisministerie. Het geval Millerand had daartoe aanleiding gegeven. Sedert dien werd deze kwestie in afkeurenden zin behandeld op de landelijke Duitsche en Italiaansche congressen.

Merken wij terloop aan, dat te Amsterdam de veroordeeling werd uitgesproken van Millerand, Jaurès, Bernstein en hunne aanhangers, en dat Vander Velde, in tegenstrijd met de andere Belgische socialisten Anseele en Furnémont, daaraan heeft meegegolpen.

In het volgende nummer hopen we de dedatten breedvoeriger te kunnen bespreken.

H.M.

Door omstandigheden, onafhankelijk van den wil van den uitgever, kon dees nummer niet op tijd verschijnen.

De rubriek ‘Boeken en Tijdschriften’ wierd, uit plaatsgebrek, verschoven tot volgend nummer.