Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 209]

De Witte Ros.

's Morgens, héél vroeg al, was hij naar de dokken geweest om er naar werk te gaan zien. Er was er geen, en nu keerde hij met eenige makkers huiswaarts.

Lui - schuivend, de handen in zijn zakken, z'n pruim van den eenen kant van den mond naar den anderen duwend, liep hij daar. Z'n groot, eenigzins gekromd bovenlijf ging zwaar - wiegelend van links naar rechts, en hij bekeek alles dat voorbijvoer lam en onverschillig, met 'n blik van ‘'t kan me niet schelen’.

Aan z'n steegje nam hij afscheid.

Dat steegje was een der laatste uit de stad waar de armoede zich vertoonde naakt en zonder schroom, zonder dat ééne poging ooit scheen aangewend om haar te verbergen of haar aanblik minder walgingwekkend te maken; waar men leefde als in 'n gansch afgezonderde buurt die práálde met haar vloekende ellende als 'n andere met vloekende pracht, méér nog: waar juist die uíterste ellende gold als dát wat haar bewoners van die der andere straten onderscheiden moest. Men leefde er als in ééne groote familie. Men voelde er zich vrij, deels misschien door de verregaande onbeschoftheid der immer vechtensvaardige jeugd, deels omdat men er toch niet veel te verliezen had. Voortdurende onderlinge belangstelling, gehecht-

[p. 210]

heid wars van allen vorm, doch wáar, baarde in dat wereldje 'n zeker gevoel van onafhankelijkheid, dat, ondanks het dikwijls nijpende gebrek, betrekkelijk gelukkig en tevreden leven deed. De meesten hunner in de armoe opgegegroeid aanschouwden den staat waarin ze verkeerden als natuurlijk - noodzakelijk, als iets dat iemand toch te dragen had, - als hun lót waartegen ze niet morren wilden, niet morren mochten. Ze zagen het niet meer: Hun kleine enge huizen moê - rustend tegen elkaar, schoorend ieder z'n nevenman als brave getrouwen zouden doen; staande daar als twee onregelmatig-golvende rijen van oûwe, gebogene, afgewerkte menschen, willoos starend op de ruwe straatsteenen die er zoo maar neergeworpen leken; die tallooze vensters en deuren en poortjes door regen, wind en zonnebranden vervormd, waaruit u tegengrijnst de zwartste nood; die smalle vuile gangen leidend tot de achterbuurt; d[i]e kinderen, hún kinderen, spelend - wroetend in 't vuil van 'n ‘hoop’, of plassend en visschend in 't water der goot, - want ze hebben verloren tot zelfs 't bewustzijn van hun diep - ongelukkig bestaan, meêgesleurd als ze worden door den stroom van zwoegen zonder uitkomst, die hun zinnen stomp wrijft tegen z'n oevers.

't Sloeg elf als de ‘Witte’ met 'n stamp de deur van zijne kamer openwierp.

Z'n vrouw zat bij de tafel en zoogde haar kind.

Rondom lagen, verstrooid op den grond en op de stoelen, speelgoed en kleederen van kinderen.

De muren torschten als zuchtend 'n overgroot getal van portretten in zwartgeworden koperen lijsten, en

[p. 211]

van hel-gekleurde heilige prentjes uit de zondagschool. Het schouwbord kromde onder den last van drie vergrauwde plaasteren beelden, van 'n steenen verken - 'n spaarpot -, van eenige oude vazen, en van 'n groote glazen lamp. In den hoek, vlak bij den kachel, stond 'n bed; wat verder twee stoelen naast elkaar met 'n zakje duivenpluimen op, eenige doeken, en 'n dun deken - het wiegje van den zuigeling; en op den grond de stroozak van de twee ‘grooten’ zooals hij ze noemde.

Vóór het kleine, véél te kleine vensterraam, hingen, slap en onbeduidend, 'n paar gele gordijntjes, zóó dikwijls al hersteld dat ze bij den eersten wasch geheel onbruikbaar dreigden te worden.

En toch sprak veel in dat lage berookte vertrek van het bestendig geworstel eener zwakke vrouw tegen het alles onbarmhartig-besmettende vuil. Ze deed wat ze kon de sloor. Het ‘netjes houden’ van haar huisgezin, voor zoover dit maar mogelijk was, was in haar vreugdeloos bestaan, haar éénig genoegen nog, al was het van zoo'n korten duur.

't Eene vóór, 't ander na, had ze achtereenvolgens álles verloren: Het weinige geld de ze bezat, de liefde van haar man, de kracht van haar lichaam, van haren geest, van haren wil, - en nu was ze ingetreden 'n toestand van nimmer-verzetten, van duldig-verdragen, en van donker onduidelijk - beseft bestaan, - van slépen door het leven, slepen tot het Einde, - tot het Einde dat ze afwachten wou: - Er naar verlangen dat dierf ze niet...

En alles in dat zwarte kamertje werkte mêe om 'n waardige omgeving, 'n passend midden te vormen, voor het ‘dier dat weeral eens gejongd had’...

[p. 212]

De ‘Witte’ was misnoegd vandaag en erg.

Hij zwierde z'n ‘klak’ op het bed, schopte 'n emmer opzij, lichtte het deksel van 'n paar potten op, en keek wrevelig - brommend in de kast, waarna hij de deur der kamer smakkende toewierp.

Hij was ontstemd omdat hij weeral in hetzelfde nauwe vertrek was; dat hij zich bevond in die plaats die hij altijd ontvluchtte, en waar hij toch altijd tegen z'n zin in wederkeeren moest, om er zich geprangd, genepen te voelen tusschen vier ontbering - uitstallende wanden die nader en nader schenen te komen, elken dag met 'n ontzettende traagheid de ruimte verminderend, de lucht, het licht verjagend, om het hem eindelijk onmogelijk te maken, 't verblijf in dat ‘kot’!.., - en om er te zien die bleeke stille vrouw die hij niet uitstaan kon, omdat het haar gedurig ‘niet wel en ging’... - Hem, brutaal-krachtig man, was het eeuwige zicht van dat lijdzaam, immer zwijgend - porrend, nimmer klagend schepsel, onverdragelijk geworden!

Hij had 'n booze geest in zich vandaag, want meer dan ooit bestormde hem de lust naar geweldenarijen.

Hij zocht naar 'n begin.

Hij vroeg z'n middagmaal.

- ‘'t Is nog maar elf uur’

- ‘'k Heb honger, geef me Godverdoemen vreet als ik het zeg!’

Hij voelde dat hij barsch moest zijn om niet ontwapend te worden.

Ze gaf het hem.

- ‘En dat is ál?’

Ze zeide niets.

- ‘Hè?’

[p. 213]

Ze knikte ‘ja’.

Het lukte niet. Hij werd er woedend om.

- ‘Doe dat kind in z'n wieg, - en kuisch het hier wat op, - 'k kan dat hier zoo niet zien liggen!’

Ze keek hem aan met haar doffe blauwe oogen: Hij was toch anders zoo zorgvuldig niet.

- ‘Doe - dat - kind - in - z'n - wieg!’

Nu had ze hem verstaan.

- ‘Het heeft nog niet genoeg’ kwam het als bevreesd van tusschen hare dunne bloedlooze lippen.

Nu maakte hij het kort. Het had al lang genoeg geduurd!

- ‘Geef hier!’ En híj greep de kleine vast.

Maar toen scheen 'n laatste vonkje in het hart der moeder op te vlammen. Vast hield zij haar kind in den arm en drukte het beschermend aan haar hart. Doch hij gaf haar 'n ruwe stoot zoodat ze op het bed vloog, ontrukte haar het kreunend wicht en legde 't in z'n ‘wieg.’

En nu ze daar zoo achterover lag met halfgeopenden mond, de verwaarloosde haren plat op het lage wegvluchtende voorhoofd, met ontblooten strak - gespannen hals en afhangenden rok, nu vond hij het van 'n ellendige, hóógst - ellendige nietigheid dat schepsel. En dat maakte hem bitter en beschaamd. De gedachte dat hij aan die vrouw, - toch zijne, geheel zíjne vrouw - niets, het mínste niet meer had, bracht hem in 'n staat van zweepende wildheid.

Hij greep haar bij de polsen, trok haar snokkende tot zich, en neep haar knarssetandend.

Hij staarde op haar holle wangen, op haar scherpen neus, op haar verbrokkelde tanden, op hare kleur-

[p. 214]

looze borsten, die in plaats van weeldrig - vol, zachtrond afgelijnd, daar hingen als ziekelijk en droog, - en hij kreeg 'n afschuw, 'n diepe verachting voor zooveel verdrietige armzaligheid.

Hij schudde haar nijdig heen en weer. - De kop en het bovenlijf gingen meê als de deelen van 'n dood lichaam, - doch niets meer... Hij stampte en schold!... - Geen woord!.... Ze bracht hem tot dolheid, tot omstuimige dolheid, die hemelsche gelatenheid! Hij kookte van drift! En niets van zíjn krachten vóór zich!

- Maar sla me dan terug!... Stamp me!... Rijt m'n gezicht van elkaar!...

Geen antwoord dan 'n prikkelend, hitsend gekreun uit de hoestend-schokkende, krimpende borst.

Dat dreef hem tot het beestige!

Als om op die ééne alles te wreken wat z'n leven vergalde, kneep hij en sloeg hij z'n slachtoffer tot z'n arm er moê van werd, tot zijne keel was heesch geraasd. - Dan hief hij haar omhoog in 'n laatste opwelling van bitterheid, plofte haar bonzend op den grond, - en liep toen weg als 'n gek, met 'n zwaren onbegrepen last op het hart. .............

Buiten bracht de koude lucht wat kalmte in z'n hersenen, maar hij liep als onmeedoogend gebogen onder 'n nog nooit gekende drukking.

Traag schoof hij z'n straatje door, voorbij 'n groentenwinkeltje. Daar stond 'n mand met vruchten aan de deur. Uit louteren moedwil stiet hij die omver.

Pâts! Men sloeg hem in het aangezicht. Het was de groentenvrouw.

- ‘Gij vuile rakker!’ scheldde ze.

[p. 215]

Hij kwam 'n schrede dichterbij. Maar het wijfje was op verre na niet bang van hem, integendeel, ze dreigde met haar klomp en trad hem tegemoet.

Grommend bleef hij staan. Doch 'n sekonde maar.

Dan ging hij langzaam heen met iets als 'n verlichting in z'n ziel.

Rich. Whotries.