Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 178]

Boeken en Tijdschriften.

't Is wel zonderling hoe legenden worden geschapen, hoe zij wortelen en stilaan ‘geschiedenis’ zouden worden, als men maar altijd betijen liet en nooit eens opkwam tegen het dwaas en waanwijs geklets van bladen en tijdschriften, dit op het gevaar af, aanzien te worden voor kleinbeestjes - zoeker of wat dergelijks.

't Is zoolang niet geleden dat Eekhoud, o.a. in Le Mercure de France, het geestdriftig opnam voor onze vlaamsche literatuur en zelfs zegde dat ook hij in het Vlaamsch zou schrijven, indien hij op dees huidig oogenblik zijn letterkundige loopbaan herbeginnen moest. Die verklaring heeft nu reeds zulke afmetingen gekregen, dat men Eekhoud Vlaamsche redevoeringen in den mond legt en dat men hem zijn spijt doet uitdrukken ooit geschreven te hebben in het Fransch, een taal waarvan het, voor den Vlaming, onmogelijk is de volmaakte kennis te verkrijgen ‘en de voor een groot schrijver onontbeerlijke scheppende kracht te bereiken’. - 'k Weet niet of dit de overtuiging is van de heeren die zoo iets in hun bladen drukken maar 't is nimmer de meening van Eekhoud geweest, die zelfs uitdrukkelijk verklaarde dat de schrijvers van de groep La Jeune Belgique nooit een uitgever zouden gevonden hebben en stellig nooit zouden doorgedrongen zijn tot het publiek, indien zij, in 1881, hun werken hadden ge-

[p. 179]

schreven in het Vlaamsch. - Te dier gelegenheid gaf hij zelfs het volgende, weinig gevleid portret van het intellectueel Vlaanderen van dien tijd:

‘Op dit oogenblik waren er kerels die een taaltje spraken dat zoo gekruid was dat het omtrent geilheid wierd, die gebaren mieken om een Karageuz te beschamen, maar terzelfder tijd zich geraakt voelden bij de minste geschreven bedoeling op de gezonde, edele werken van het vleesch. De weerdige, brave Hendrik Conscience, die mij met zijn vriendschap vereerde en die geen schijnheiligaard was, meende me te moeten waarschuwen tegen mijn wat hel gekleurde tooneelen. Maar hij zelf, de zedige idyllieke schrijver bij uitnemendheid, had hij niet moeten toestemmen, om gelezen en aanbevolen te worden, van zijn gevoelige bladzijden te zuiveren van enkele zeer onschuldige ‘gewaagdheden’?... In den tijd als de bureaucraten, de puriteinen, de tartuffen van allen aard de vlaamsche zaak in kwaad postuur brachten of tegen hielden en zoover gingen een zoo weinig subversief schrijver als Conscience te censureeren, waren die jonge schrijvers (van La Jeune Belgiqne), lyrisch en hartstochtelijk als de schilders der XVI^e en XVII^e eeuwen, nooit begrepen of zelfs maar gelezen geworden door degenen onder hun landgenooten die niets dan Neerlands kenden...’ En over het gebruik van het Fransch zegde hij nog meer bepaald dat zij er zich niet over te beklagen hadden en dat het ‘uit den vreemde is dat hen de aanmoedigingen, de faam en de eenige stoffelijke hulpmiddelen kwamen.’... Na te hebben bestatigd dat tegenwoordig de schijnvromen en sectarissen van het flamingantisme door nieuwe lagen zijn verdrongen, laat Eekhoud daarop volgen: ‘Dit laat me toe in volle over-

[p. 180]

tuiging te verklaren dat, nu ten dage, indien ik genoeg Vlaamsch kende en nog den ouderdom had om een letterkundige loopbaan te beginnen, ik mij niet meer zou laten terughouden door de overwegingen die mij leidden in 1881...’

Iets heel anders dus dan spijt te voelen ‘over 't gebruik van een taal, waarin men nooit de onontbeerlijke scheppende kracht kan bereiken!’

Nu zou ik nog kunnen gewagen over de legende die men borduurt rond Mane de Bom, die een ironist wordt genoemd, zóo beslagen in oude letterkunde, dat hij het ijdele van allen literairen arbeid inziet. Is 't niet om dood te vallen, als men alzoo een ‘jongere’ hoort spreken over een ‘jongere’, al is het dan ook in een oude-mannekensblad?

Maar zelfs in hun eigen tijdschriften, verkoopen ze van dien pedanten onzin. Zoo lulifieerde er een over een ‘âme belge’, - dit wangedrocht! - naar aanleiding van een waalsch boekje, en vond het middel om heel ons volk op te sluiten in Buysse en Pierron! Hij vergeet daaabij, de arme academicien en berbe, dat Sander Pierron een volbloed Vlaming van Molenbeek is, die heel schilderachtig ‘op zijn ketjes’ kan praten, en dies maar weinig het waalsch element vertegenwoordigt! Weer eens komt hier ook de legende opduiken van Eekhoud en Lemonnier, die zich in hun werk zouden bepalen ‘bij het aartsvaderlijke leven der boeren in de Kempen’! Maar waar haalt die flauwpuit het, en hoe dult men zulke ketterijen in een tijdschrift, vooral in een tijdschrift van jongeren? Het kempenleven is eigenlijk lastig te vinden in het werk

[p. 181]

van Lemonnier en leverde alleen de stof voor het allereerste werk van Eekhoud, en zelfs dáár reeds waren ‘de psychologische tafereelen waarmeê hij zich (volgens onzen zonderlingen legende-bouwer) wel eens inliet’, grootendeels op het voorplan.

O! die schrijfpassie en die belabberde behoefte tot pontifieeren! - Dat we nu nog al dien jongens-onzin moeten slikken; net alsof de ouwe- heeren der academies en andere geleerde middens geen dwazen praat genoeg verkochten! Sla maar eens de literaire beschouwingen na, in onze vrome tijdschriften!

Naar aanleiding van paar zulker betoogen en ook van eenige onder de laatst verschenen boeken, hebben we 't even, in een volgend nummer, over godsdienstzin, deugd, en meer dergelijke stokpeerdjes, die bereden worden door kwezels en onderpastoors, zoodra zij in 't krijt treden voor onze ‘aloude, gezonde, vlaamsche kunst’.

S.R.