Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 164]

Suggestie in de Schilderkunst.

De sterkste man van de wereld is degene, die alleen staat!

Ibsen.

Door de eigenschap van het menschelijk karakter om indrukken te ontvangen, staat het verstand nooit stil. De persoonlijke, aangeboren geest wordt door de omstandigheden, de omgeving van het individu beïnvloed en ontwikkeld.

Nu vindt men licht- ontvankelijke en weinig-stevige geesten die heel gemakkelijk indrukken ontvangen, maar ze niet kunnen verteren tot voedsel voor eigen persoonlijkheid. De eigen gedachte wordt verstikt en de geest schommelt heen en weer, onder den druk van allerlei invloeden, als een wrak op de baren.

Oneindig is het aantal kunstschilders wier karakter vervormd werd en verknoeid door de suggestie, die zich ongemerkt en ongevoeld meester maakt van haar prooi. Want de suggestie treedt zelden brutaal op; dan wordt men haar inwerking meestal gewaar en men hoedt er zich voor. Meestal vreet zij in, traag maar zeker; zij sijpelt dòòr, als drop na drop, en wortelt zich, onuitroeibaar.

[p. 165]

Kunstscholen - Acadamies geheeten - zijn echte broeikasten, waar suggestie welig tiert. Menig jong kunstenaar doet daar de eerste kiemen op van de ziekte die langzaam zijn temperament gaat ondermijnen. In plaats van omzichtige voorlichters (vooral bedacht om de sluimerende persoonlijkheid te wekken en te wapenen met alles wat bijdragen kan tot haar volle ontwikkeling) regeeren daar overleveringsgezinde leeraars, die het er vooral opaan leggen húnne ziens- en doenswijzen op te dringen aan hunne kweekelingen. ‘School vormen’ is hun hoofdoel, eene ‘school’ waarvan zij de ‘meester’ zouden zijn. Zij gebruiken hunne leerlingen als banken en schabellen, om op te klouteren tot eene hoogte, waartoe zij op eigene kracht nooit zouden geraken.

Ook buiten de kunstschool, in de zoogezegde kunstwereld, raast de suggestie-wind geweldig. Kunstpredikers en stelsel-verkondigers van allen aard, beoogend vooral hun eigen belang, krioelen er tallen kanten. 't Is waar dat die pseudo-profeten alleenlijk blijvende macht hebben op weeke, kneedbare individu's, maar zij leveren toch een tijdelijk gevaar op voor den waren kunstenaar. Na eene groote voortbrengingsperiode, wanneer alle zenuwen, heel het snarenspel van geest en gevoel te lang en te strak stond overspannen - komt een tijdperk van neerslachtige afmatting, van schijn-machteloosheid. Tijdens zulke perioden, die wel eens maanden kunnen aanhouden, rijst menigmaal twijfel over de eigen-kracht, over de individueele zelfstandigheid. Dààr wacht dan de suggestie, en besmettend werkt zij zich in, om

[p. 166]

later te verschijnen in den vorm van oneigene, overgenomen karaktertrekken.

Er is daarneven een bijzonder slach van artiesten die, alhoewel zonder zelfstandige persoonlijkheid, toch eene betrekkelijke kunstwaarde bezitten. Zij verkeeren in eenen gedurigen staat van suggestie, altoos naverrichtend wat reeds door anderen werd voorgedaan. In hun werk vindt men dan ook sporen van allerlei eigenaardigheden die andere kunstenaars kenmerken. Op den keper beschouwt, blijven het slechts copisten; eene soort handvaardige assimileerders die niets van hen-zelve hebben te verkonden, maar met meer of min succes uitbeelden wat mode en voorbeeld in hun al te licht beïnvloed gemoed hadden geprent. Zij zijn dikwijls de ‘zondagskinderen’ in de kunst, omdat alle moden en alle succeseigenschappen in hun werk vereenigd worden, tot een geheel dat den algemeengangbaren smaak niet kwetst en somtijds, door zekere handvaardigheid, een schijn van nieuwheid heeft.

Besluit: De vele kustbeoefenaars, uit natuur te week-gevoelig om de suggestie-epidemie te trotsen, zullen nooit uitverkorenen zijn en steeds halfslachtigen blijven. - De weinigen wier werk en handel den stempel der eigen persoonlijkheid dragen, dienen vooral die persoonlijkheid volstandig en omzichtig te bewaren, beseffend dat waar Zij faalt niets duurzaams te bewerken valt.

De ik-heid hoog, zijn heil in zich-zelf zoekend,

[p. 167]

zal de kunstenaar vrij en vrank de waarheid en den vooruitgang betrachten en hiervoor alle gevolgen aanvaarden.

Het egoïsme, dat in de suggestie een wapen heeft, en de verguizende spot, steunende op onwetendheid, mogen eenmaal hunne macht verzengen aan dit edele vuur! Maar zij die zich, op geen enkel maatschappelijk gebied, laten suggereeren, zij die volledig willen blijven zóóals zij zijn, de eerlijken krijgen niet enkel miskenning en nijd maar ook ellende ten deel.

Aloïs de Laet.