Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 4

[p. 157]

In Memoriam.

We doen niet meê aan de heerschende statuomanie en meenen dat er, over 't algemeen, betere, doeltreffender wijzen van verheerlijking zijn voor ‘Groote Mannen’, dan hun trekken te ‘vereeuwigen’ in marmer of in brons. We hebben reeds zooveel van die standbeelden, schoone en leelijke - maar leelijke vooral! - en meestentijds dienen zij tot niets anders dan tot versperring en ontsiering onzer openbare pleinen en lanen.

Hun werk zal nog altijd het best de vereeuwiging der ‘Grooten’ bewerken. - Men mag vrij alle denkbare beelden en beeldjes van Rubens, Jordaens en zooveel anderen, uit de wandeling nemen, zóólang één hunner doeken overblijft zal ook hun nagedachtenis blijven leven. Feitelijk is het werk het eenige dat een naam kan bestendigen en waar het werk faalt, daar helpt noch marmer noch brons. - Het werk!

Zoo zal elke nieuwe uitgaaf van zijn bundels oneindig meer doen voor Gezelle's nagedachtenis, dan alle mogelijke borstbeelden in den hoek van een kerk! - Dit moet ook gelden voor onzen meester-musicus Peter Benoit. We zijn al vast overtuigd, dat de uitgaaf van zijn werken, of zelfs maar de verzorgde uitvoering van een zijner cantaten of oratorios, meer zou uitwerken te zijner vereering dan het schoonste beeld dat men hem oprichten kon.

[p. 158]

Nochtans stemden wij in, met het plan dat wierd opgevat om een herdenkingsteeken op te richten ter eere van Max Waller eenerzijds en anderzijds van Albrecht Rodenbach. We deden dit vooral dáárom, omdat wij in dit voornemen minder zagen een poging tot factice ‘vereeuwiging’ van twee jeugdig-gestorven dichters, dan wel omdat het ons toescheen dat hier wierd bedoeld: de herdenking van het ontstaan eens streven tot verjonging van ons intellectueel leven, waarvan, in zekeren zin, de twee voornoemden de symbolen zijn.

Max Waller toch, was de ziel van ‘La Jeune Belgique’, de vaandrager der machtige pleade die ons een Fransch-Belgische letterkunde schonk en die zoo'n diepgaanden, verruimenden invloed uitoefende op het geestelijk leven van ons land.

Albrecht Rodenbach, de geestdriftige bard die de jonge harten zoo kon schokken door zijn levende zangen; Rodenbach, de stichter en bezieler van de studentenbeweging, die reeds in '77, in zijn ‘Pennoen’ en ‘Vlaamsche Vlagge’, meeningen uitte over taal en kunst en leven, die, verwijd en uitgediept, grootendeels aan de huidige opvatting van de Vlaamsche Beweging ten gronde liggen.

Zooals ‘La Jeune Belgique’ onverbiddelijk oorloogde tegen sleur, schoolvosserij en sullig geliefhebber; zoo verhief Rodenbach hier de stem tegen scolasticisme, tegen pedantisme, tegen de doode ‘letterkundige’ tale. En vóór ruim een kwart eeuws had hij reeds gevoeld dat de Vlaamsche Beweging méér dan een outere taalstrijd moest zijn. Want, schreef hij toen in ‘het Pennoen’: ‘Voor ons beteekent vlaamsche kamp

[p. 159]

het werk om Vlaanderen, het is te zeggen: het vlaamsche land, of vlaamsch België, zoo men wilt, te doen herworden en herbloeien in de volle ontwikkeling van eigen wezen en werkzaamheid’. Daarbij verkondigde hij het onverkreukbaar recht der individualiteit, zoowel van den enkeling als van het ras, op onverdeelbare zelfstandigheid: ‘Nu een wezen krenken, eens wezen eigene werkzaamheid verdraaien of, het is gelijk hoe, tegen den aard van dat wezen wijzigen, is zonde: - zonde doembaar voor Recht en Rede, en, gelijk al wat zonde en krenking is, bronne van steeds voortzettende wanorde’. En nog dit fiere gezegde: ‘Zijn wat men is, in den vollen zin des woords, is, voor Recht en Rede, plicht van elken denkenden man en oorzake van grootheid en fierheid’.

Rodenbach! die naam zingt in de jonge harten; brengt een bekoring als het stralen der uchtendzon in de Lente! - Rodenbach blijft nog steeds in onze oogen het vleeschgeworden beeld van de verjonging, die zich hier meer en meer voordoet op alle gebied en in alle richtingen. Met zijn optreden teekende zich het eerste verzet af tegen versleten opvattingen, tegen verouderde denk- en doenwijzen. Hij was, de twijfelzuchtige waarheidsbetrachter die zich niet paaien liet met woorden, voorlooper, in den rechten zin, van een breedere Vlaamsche Beweging, die elken dag meer en meer veld wint.

De manier waarop zijn herdenkingsfeest wierd aangevat is, hierom des te meer, wel eenigzins betreurlijk. We zagen de lijst der inrichters: stellig er

[p. 160]

komen enkele namen van verdienstelijke mannen op voor; maar zooveel andere staan er op, zonder dat men er eenige reden voor vermoedt; en weer zooveel andere bleven weg, die men er geern gezien had! Het comiteit is toch zoo ééntoonig-geel getint met slechts een paar bleek-blauwe streepjes erin! En dan die officieele allure! Die onverkwikkelijke inmenging in zòò 'n zaken van een stadsbestuur, - niet zooals de stad-Brussel, die voor het beeld-Max Waller een bijdrage stortte als een gewoon privaat-mensch lijk gij en ik, maar wel de kleinsteedsche inmenging met heur officieel gefeest en heel den lammenadigen nasleep van boeren-discoursen, door gedecoreerde meneeren in zondagstenue, en allerlei pauwsteertig gedoen van provintie-grootheden.

De voorlooper van onze jonge beweging, ‘de ziel, het hert, de geest van het herwordend Vlaanderen’, zooals Hugo Verriest hem waardeerde, hoort niet toe aan welkdanige partij of partijen. 't Is de man van allen; van al wie kunst en leven lief heeft; van al wie meêwerkt in ons land naar best vermogen, aan het omploegen van de geesten. In den persoon van Rodenbach wilden wij een intellectueele vernieuwing vieren en huldigen. Maar dan moest ook (zooals het Max Waller-comiteit het beter schijnt begrepen te hebben) de viering als een algemeene hulde van het denkende, waarlijk ‘levende’ deel van het volk worden aangevat, en ingericht en geleid zijn door hen die, in den cultuurstrijd, iets kunnen te beduiden hebben.

De betooging te Rousselare moet een algemeene betooging zijn voor Rodenbach, voor den geest van het herwordend Vlaanderen. Vooral geen éénzijdigheid dààr, en geen officieel geleuter. Eenvoudig-grootsch, zonder

[p. 161]

goedendag-gedreun en Vlaamsche-Leeuwengebrul, zooals het past voor den dichter die zoo vermanend zong van:

Vlaandren, Vlaandren, 't wordt hoog tijd:
min beslag en min lawijd,
blijft gij tot den strijd beraan
vang hem eens ‘uût goeten’ aan!

En, als dan de viering zal voltrokken en het beeld onthuld zijn, dan, ‘Broeders van heel Vlaanderland’, dan weder aan den arbeid, elk van zijn kant wrochtend, naar aanleg en geaardheid, om het Werk te voltooien, aan wiens grondvesten de geliefde voorganger werkte. - Het is de schoonste en best- begrepen hulde; en, al is ze dan ook minder uiterlijk en luidruchtig, ze zal blijvender en vruchtdragender zijn en meer innerlijke vreugde geven.

Segher Rabauw.