Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 2

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 60]

Letterkundige Kroniek

Robert Heymann

Robert Heymann verheerlijkt in zijne ‘Hetärengeschichten’ de klassieke, Grieksche, en, vooral, Klein-Aziatische Oudheid: wanneer schoonheid van lijf zoowel als van geest met blijde zorg wierd aangekweekt en fier zich toonde en zonder schaamte bewonderen liet; wanneer, als mooie liefdebloemen, meiden en jongens evenwichtig ontbolsterden en bloeiden in levensblijë zinnelijkheid. - Ook gaat er door dit boek als 't zwoele van bronstwarmen adem, bij loomsussenden zomernacht...

Zij zijn, die ‘Hetärengeschichten’, bij 't sterk erotische der onderwerpen, in delikaat-zuiveren toon gehouden en soms vindt men op den grond ervan den ironischen rim pelplooi der fijne satiere. In enkele, als b.v. in de ‘Bacchis’ en in ‘Marcia’, komt, in den zang van stil-vreugdigen wellust, ook het tragische zijne diepere stem verheffen.

In zijn drama ‘Tod’ toont dezelfde schrijver Alexander de Groote, tijdens het toppunt zijner macht, (in 323) te Babiloon. - Gezanten van onderworpen en bevriende streken komen hem groeten en, in de enkele woorden hunner toespraken, wist Heymann als een miniatuurbeeld te leggen dier verschillende, wijd-

[p. 61]

uiteenloopende beschavingen. De liefde der teedere gade, Roxane, bevreugt maar bevredigt het eeuwigtrachtende hart niet van den overweldiger, die, bij de vergodende eerbewijzing van eenen Perzischen hoogepriester, van zijne bovenmenschelijke Godelijkheid meent bewust te worden:

Der Wille, Priester, scheint mir Gott allein.
Und war ich Men sch, so bin ich Gott geworden
Der Wille macht den Gott - Gott will ich sein!

En heel het wezen Alexanders' wordt bij die gedachte aangevuurd, tot een ontstuimig, radeloos willen, dat bij wat is geene vrede vinden kan...

Und suche weiter. -

.... Aus den Willen

Will ich erbauen eine neue Welt.

En, na een hartstochtelijk liefdetooneel met Roxane, verzekert hij overmoedig zijne onsterfelijkheid, want

Sterben kann der Körper.

Doch der Gedanke lebt in Weltall fort.

En, midden zijner batsche driestheid, verschijnt de Dood in eene vrouwengestalte, hem voerend met den liefdekus naar het rijk der eeuwige rust, waar ook de wil versterft.

De Wil, die als een overheerschend leitmotief heel het werk doorklinkt, vergaat eindelijk, evenals heur tegenkracht, de liefde, in den dood: den eenigen levenszin!

Dit werk, in zangerige breedvallende verzen geschreven, wijkt onder meest alle opzichten af van de huidig in voege zijnde tooneelrichting, en de geestdrift waarmede het, ditniettegenstaande, op den Coblenzer-

[p. 62]

Schouwburg onthaald wierd, is zeker beteekenisvol. - Nochtans, volmaakt is dit werk, met al zijne hoedanigheden, niet, want soms - en dit is wel de grove fout der meeste werken op eene stelling gebouwd - soms doen de diepzinnige tiraden over Wil en Liefde wel eens vergeten dat geen geredevoer maar omgezet leven op het tooneel behoeft. - De handeling loopt overigens vlot door en, met gespannen aandacht volgt men dit stellig merkweerdig eerste drama van dezen nog jongen, werkzamen schrijver...

Geene eerbewijzen bleven hem overigens gespaard: warme waardeering voor zijne boeken, nevens den hoon van persmamelukken; een geestdriftig gehoor, dat zijn eerste drama begroet in eenen openbaren schouwburg, eenige maanden gevang, hem vrijgevig toebedeeld, zooals past aan eenen man met waar en hoog talent die zich niet opsluit in de ongenaakbaarheid van den ivoren toren, maar voet houdt in 't reëele leven en vrank en vrij, en met open vizier, in 't krijt treedt voor wat hij eens als waar en goed en recht erkent en opstaat tegen logen en halfheid.

Seger Rabauw

Robert Heymann: Hetärengeschichten, Preis 10 Mk; Tod, Drama in zwei Akten, Preis 2 Mk; uitgaven van Hermann Dege te Leipzig.

Guido Gezelle

Guido Gezelle was een volkomen, onder alle opzichten bewonderensweerdig dichter, wellicht de oor-

[p. 63]

spronkelijkste van gansch de vlaamsche letterkunde, en diegene die de genegenheid en vereering der nieuwe kunstenaarsgenoot.

Zijne zes versbundels tellen onder de allerheerlijkste dezer tijden, waarin nochtans artiesten gloorden als Verlaine en Swinburne. Ik kan ‘Rijmsnoer’, een dezer bundels, niet beter vergelijken dan aan Verlaine in zijn ‘Sagesse’, en wellicht toont de weerdige priester zich algemeener godsdienstig en minder strengdevoot, dan de bekeerde boheem. Bij de lezing van ‘Rijmsnoer’ herdacht ik ook aan de landelijke liederen van Robert Burns, aan zijne naïeve uitstortingen, zijne om zoo te zeggen uitborrelende verrukking voor de nederige dingen der natuur. Van uit die dichten vaart als de stugge maar lavende geur der masten en heiden uit het land van Thourout, alsook het hartelijk en aantrekkend aroom der graspleinen en melkerijen van 't Veurne ambacht. Waar gevonden beelden, onverwachte rythmen brengen op ieder oogenblik die trilling, dit onuitsprekelijk gevoel die het werk geeft van echt genie. Onder de mooiste stukken van dien bundel, tel ik ‘Sempervicum Tectorum’ gewijd aan den donderplant der leeme daken, den beveiligenden donderplant, behoeder en talisman zooals het ooivaarsnest; de schoone ode aan de ‘Abeelen’ en tal van andere verzen waar, met bloedend hart, voor zijne vrienden, de edele boomen, gevallen onder de bijl, de goede priester aan de houthakkers anders aangrijpende vermaningen zendt dan die uit de beroemde ode van messire Ronsard. Een ander vers verbroedert op overheerlijke wijs met de Yslandvisschers. ‘Het Gers’ is sappig als het bezongene zelf, waarmeê

[p. 64]

de koe, het goede voedsterken, zich te goed doet; maar men zou alles moeten aanhalen uit dien standaardbundel, die een der brevieren geworden is onzer nieuwe vlaamsche dichtergeslachten.

Georges Eekhoud.