Ons Erfdeel. Jaargang 49

Een najaar Vlaamse films

Zoals de vogels in de maand mei, zo leggen Vlaamse filmproducenten hun ei vaak rond de maand oktober. In diezelfde maand vindt namelijk het Festival van Vlaanderen/Gent plaats, het moment dus om filmpremières te organiseren, zodat ook Vlaamse films kunnen meegenieten van de extra aandacht die dit soort evenementen oplevert. Er is evenwel bij diezelfde producenten ook discussie over het feit of het al dan niet een goede zaak is om Vlaamse films allemaal in dezelfde periode in de zaal te brengen. Het gevaar dat ze elkaar beconcurreren is reëel. Of werkt het mechanisme ook omgekeerd en zijn films inderdaad samen sterker dan alleen?

Het effect is in elk geval niet bewezen: niet in 2004 toen Confituur, Ellektra, Maria Dolores en Michael Blanco samen voorgesteld werden in Gent, ook niet in 2005 toen het de beurt was aan De bloedbruiloft van Dominique Deruddere, Verlengd weekend van Hans Herbots en Een ander zijn geluk van Fien Troch. Kort daarop volgden nog twee andere films in de zaal: Suspect van Guy Lee Thys en Buitenspel van Jan Verheyen. Naar aanleiding van deze vijf films lanceerde het VAF, het Vlaams Audiovisueel Fonds, een mediacampagne met de blijde boodschap dat de oogst voor het najaar van 2005 van een ongewone rijkdom was. Vijf films, dat kan inderdaad tellen voor

[p. 281]

Vlaanderen, maar als je het aantal films vergelijkt met 2004, dan is die toename niet zo opvallend. Een van de vijf producties van het najaar 2005 was bovendien een koekoeksei: geen bioscoopfilm, maar een televisiefilm die door de producent werd omgeleid naar de bioscoop voordat hij zijn eindbestemming op het kleine scherm zou bereiken. Achteraf zou blijken dat de producent daarin geen ongelijk had, want Verlengd weekend van Hans Herbots haalde al omstreeks de jaarwisseling een publieksbereik van meer dan honderd duizend toeschouwers, wat voor een Vlaamse film een respectabel cijfer is.

Verlengd weekend is een van de acht titels van het prestigieuze VTM-project Faits divers, een reeks televisiefilms waarmee Jan Verheyen, in de korte periode dat hij programmadirecteur was bij de commerciële zender VTM, de stunt van het jaar uithaalde. Om het effect van dit project juist in te schatten moet de lezer weten dat de relatie tussen televisiemaker en filmmaker in Vlaanderen van oudsher gevoelig ligt. Naar de zin van de filmmakers investeert en participeert de televisie veel te weinig in film. De boomende soapbranche creëerde de voorbije tien jaar de nodige banen voor acteurs, cineasten, scenaristen en producenten, maar het ging daarbij in hoofdzaak om echt televisiewerk, het ‘lichtere genre’. Het meer ambitieuze werk, zoals destijds de VRT-reeks ‘Made in Vlaanderen’, waar binnen dit debat voortdurend aan gerefereerd werd, leek in de huidige mediacontext volstrekt ondenkbaar te zijn geworden. Terwijl alle ogen vanzelfsprekend gericht waren op de openbare omroep, verraste Verheyen tijdens het Filmfestival van Gent in 2003 Jan en alleman met de aankondiging dat de commerciële omroep VTM een groots televisiefictieproject zou uitwerken, waarin acht cineasten de middelen zouden worden geboden een middellange fictiefilm te maken. Na de nodige selectieprocedures werden uitverkoren: Julie de Clercq, Frank van Passel, Hilde van Mieghem, Frank van Mechelen, Hans Herbots, Willem Thijssen, Christian Vervaet en Geoffrey Enthoven. In 2005

‘Verlengd weekend’ van Hans Herbots.

kregen we voorlopig alleen Verlengd weekend van Hans Herbots te zien.

Toch even vermelden dat ook de ontwikkeling van Faits divers met de nodige controverse gepaard ging: het VAF kwam VTM weliswaar te hulp voor de financiering, maar al bij al bleven de budgetten voor elk van de films bijzonder karig. Die kleine financiële ruimte zette de technische en creatieve medewerkers naar verluidt serieus onder druk. Vaak werd aanzienlijk onder de gangbare beloning gewerkt, wat door de sector niet meteen op applaus werd onthaald.

Verlengd weekend scoorde dus behoorlijk in de zalen, wat paradoxaal genoeg veel te maken heeft met het hoge televisiegehalte ervan: alles staat in het teken van onmiddellijke herkenbaarheid, eenvoudige psychologie en een sfeer van kabbelende volkse gezelligheid. De sociale inslag ervan staat dan weer in het verlengde van een lange lijst Vlaamse langspeelfilms waarin belangrijke maatschappelijke thema's afwisselend op groteske en op naturalistische toon worden behandeld. Denk bijvoorbeeld aan Iedereen beroemd, dat op veel vlakken verwantschap vertoont met Verlengd weekend. Ook hier staat een gijzelingszaak centraal, waarmee een arme drommel zijn zaak onder de aandacht wil brengen. In Verlengd weekend gijzelen Jan Decleir en Wouter Hendrickx de directeur van hun fabriek (Koen de Bouw) in de hoop dat hiermee de nakende ontslagen ongedaan zullen worden gemaakt.

Faits divers was, zoals gezegd, een grote verrassing voor zowel de film- als de televisie-

[p. 282]

sector. Enerzijds omdat ‘ernstig’ drama vanouds met de publieke omroep werd geassocieerd en niemand een initiatief verwachtte van een commerciële omroep. Anderzijds was er de figuur van Jan Verheyen, die weliswaar op een grote ervaring kon buigen in de sector van de internationale filmdistributie, maar zich als cineast hoofdzakelijk met de meer populaire genres had beziggehouden. Zijn Alles moet weg naar Tom Lanoye was niet zonder verdienste, maar voor het overige is Verheyen vooral bekend als maker van jongerenentertainment zoals Boys en de twee succesvolle Team Spirit-films. Zijn jongste film, Buitenspel, past helemaal in diezelfde lijn. Het concept pretendeert nergens origineel te zijn (de film is een remake van de Nederlandse film In oranje van Joram Lürsen) en richt zich complexloos tot een zo breed mogelijk publiek, opnieuw een doelgroep die heel dicht bij de gemiddelde televisiekijker staat. Niet de lachers van Herbots dit keer, maar de gevoelige harten, want Verheyen vertelt het verhaal van een jonge voetballiefhebber die na het verlies van zijn vader ook het verlies van zijn geliefde sport te boven moet komen. Een verwaarloosde blessure heeft tot gevolg dat hij zijn droom om professioneel voetballer te worden definitief moet opbergen. Zoals de lach bij Herbots erg luid klinkt, is de traan bij Verheyen aan de kleverige kant en missen de personages de nodige nuance om echt diepgang te creëren. Tegelijk bewijst Verheyen voor de zoveelste keer dat hij een neus heeft voor de net iets betere pulp, voor films die met gemak scoren bij een breed jong publiek. Buitenspel kwam pas eind december 2005 in de zaal, maar maakte vanaf de eerste weken duidelijk dat het bezoekersaantal aanzienlijk zou worden. Tot daar de (relatieve) commerciële successen van het najaar 2005. De drie resterende films zijn films die elk op hun manier meer risico's nemen, en elk op hun beurt een heel matig onthaal aan de bioscoopkassa kenden.

Suspect van Guy Lee Thys en Ivan Boeckmans neemt wellicht het grootste risico, want voor thema's als incest en pedofilie bedankt

‘Suspect’ van Ivan Boeckmans en Guy Lee Thys.

het grote publiek, los van de kwaliteit van de betreffende film. Het hoofdpersonage van Suspect (Gène Bervoets) wordt verdacht van seksueel misbruik van zijn vijftienjarige stiefdochter. Thys en Boeckmans laten in hun film zien hoe eens verdacht altijd verdacht betekent. Ze wijzen ook op de perverse rol die de media in dit proces spelen. Hoewel het duo (zoals ook bleek in de migrantenfilm Kassablanka) getuigt van enig talent waar het de opbouw van een scène betreft of sfeerschepping, toch schiet de film op inhoudelijke gronden te kort. De personages en het discours zijn voorspelbaar, de psychologie grossiert in gemeenplaatsen, wat voor een psychologisch drama niet meteen een compliment is.

Het langspeeldebuut van Fien Troch, Een ander zijn geluk, lijdt aan precies dezelfde kwalen. De intrige en vooral de personages zijn onderontwikkeld. Om dat te compenseren, draait de cineaste de emotionele volumeknop wijd open, wat resulteert in een krampachtige emotionele ruis. Toch zijn de feiten voldoende zwaarwichtig: een kind overlijdt na een aanrijding. De dader pleegt vluchtmisdrijf. Wie het kind aangereden heeft, weten we niet zeker. Maar de cineaste doet er alles aan om te suggereren dat een zakenman op middelbare leeftijd, gespeeld door Johan Leysen, de dader is. Leysen is in de film gehuwd met Ine Geerts (die voor haar vertolking een prijs kreeg op het festival van Thessaloniki). Hun huwelijk is op sterven na dood. Dezelfde sombere kijk op relaties tussen mensen keert op verschillende plaatsen in de film terug, want, geheel in de

[p. 283]

stijl van de films van Robert Altman, weeft de film rond een hoofdgebeurtenis en een handvol personages een web aan nevenintriges. Alle betrokkenen bij het centrale drama vormen een kleine overzichtelijke groep. De meeste personages kennen elkaar minstens indirect. De moeder van het overleden kind (Natali Broods) is bijvoorbeeld de werkster van het gezin Leysen-Geerts; een politieman die rechtstreeks met het onderzoek naar het overleden kind te maken heeft (Peter van den Begin) blijkt de man van de werkster te zijn en dus ... de vader van het kind. Allemaal ingrepen die de aannemelijkheid van het geheel niet ten goede komen. Stijl en beeldvoering zijn verzorgd, maar onvoldoende expressief om de holle ruimtes onder het scenario op te vullen. Fien Troch is bijzonder kwistig met nadrukkelijke beeld- en geluidseffecten en dwingt haar acteurs vaak tot extreme vertoningen, die zelden goed aflopen. De opzet is ambitieus maar de maker is de fundering vergeten. Ook voor Dominique Deruddere, die in 2001 met Iedereen beroemd nog genomineerd werd voor de Oscars, als beste niet-Engelstalige film, bleek de jongste confrontatie met het Vlaamse publiek een serieuze afknapper. De bloedbruiloft is een Duits gesproken film, wat niet verrassend is gezien de productionele structuur en de beperkte Vlaamse inbreng. Die initiële linguïstische bevreemding neemt niet weg dat het universum van de maker snel vertrouwd aanvoelt, meer zelfs: je krijgt al gauw het gevoel dat de veel hardere Duitse taal zich uitstekend leent om vorm te geven aan Derudderes stijlidioom. De film speelt rond een centrale gebeurtenis: het huwelijksfeest van Sophie en Mark, dat op een waanzinnige manier uit de hand loopt en ontaardt in een gewelddadige confrontatie tussen twee families. Met een iets minder gepolijste vertelling en wat grondiger karakteruitdieping had Deruddere zijn verhaal allicht meer Seele kunnen geven. Maar het neemt niet weg dat de film wel degelijk een handvol memorabele karikaturen in het leven heeft weten te roepen, die het groteske

‘Een ander zijn geluk’ van Fien Troch.

universum met grote zelfzekerheid overeind houden.

Vandaag ligt het najaar van 2005 al verschillende maanden achter ons en is het intussen ook duidelijk dat het voorbije kwartaal geen definitieve meesterwerken heeft opgeleverd. De mediacampagne van het Vlaams Audiovisuele Fonds maakte de inheemse film opvallend aanwezig op de televisie en in het voorprogramma van de bioscoop, maar kon niet verhinderen dat het gros van de bezoekers zoals vanouds naar Amerikaanse films ging kijken. Evenmin slaagde de campagne erin de ideeënarmoede op te klaren die het voorbije jaar als mist over het Vlaamse filmlandschap hing (vergelijk het maar met de heldere hemel in Franstalig België).

Het najaar van 2005 was ook het seizoen waarin het conflict van VAF-intendant Luckas van der Taelen met zijn raad van bestuur tot grote rijpheid gistte om vervolgens geruisloos te imploderen. Her en der leidde het tot een bescheiden polemiek, maar al bij al verliep de overgang van de oude naar de nieuwe intendant Pierre Drouot zonder grote incidenten. Een nieuwe intendant betekent niet vanzelf een nieuwe lente voor de Vlaamse film, hoeveel Faits divers het Fonds ook boven de doopvont houdt. Ook de zogenaamde Wild Cards, premies van 60.000 euro voor beloftevolle filmschoolstudenten, zullen niet vanzelf die langverwachte Vlaamse Almodovar genereren. Het VAF van Drouot is, precies zoals het VAF van Van der Taelen, niet meer dan de assistentvroedvrouw van de Vlaamse film. Op de

[p. 284]

eieren, en zeker de gouden of chocolade eieren kunnen we alleen maar geduldig wachten, van voorjaar tot najaar.

Erik Martens

Verlengd weekend van Hans Herbots (regie), naar een scenario van Pierre de Clercq, fotografie Danny Ellen, met in de belangrijkste rollen Koen de Bouw, Jan Decleir, Wouter Hendrickx, Veerle Baetens, Peter Bastiaesen, Els Olaerts, Geert Vanreusel, productie A Private View, Jean-Claude van Rijckeghem, 90 min.
Buitenspel van Jan Verheyen (regie), remake van de film van In oranje van Joram Lürsen, scenario Ed Vanderweyden, fotografie Danny Ellen, met in de belangrijkste rollen Ilya van Malderghem, Joke Devynck, Filip Peeters, Peter Bulckaen, Warre Borgmans, productie Menuet, Dirk Impens, 93 min. Suspect van Ivan Boeckmans en Guy Lee Thys (regie), naar een scenario van Guy Lee Thys, fotografie Jan Vrints & René Haan, met in de belangrijkste rollen Gène Bervoets, Zoë de Roovere, Karlijn Sileghem, Ellen ten Damme, Frank Focketyn, Joke Devynck, Elias Mentzel, productie Fact & Fiction, Guy Lee Thys, 86 min.
Een ander zijn geluk van Fien Troch (regie & scenario), fotografie Frank van den Eeden, met in de belangrijkste rollen Ina Geerts, Natali Broods, Johanna ter Steege, Peter van den Begin, Johan Leysen, productie Prime Time, Antonino Lombardo, 97 min.
De bloedbruiloft (Die bluthochzeit) van Dominique Deruddere (regie), naar een scenario van Dominique Deruddere, Jean van Hamme (gebaseerd op de strip Lune de Guerre van Hermann & Van Hamme), fotografie Danny Ellen, met in de belangrijkste rollen Dirk Roofthooft, Nand Buyl, Armin Rohde, Uwe Ochsenknecht, Josef Heynert, Lisa Maria Potthoff, Hilde van Mieghem, productie (België) MMG, Hilde de Laere, 110 min.