Ons Erfdeel. Jaargang 48

[p. 3]

Bij een verjaardag en een bibliotheek

‘Volgens zijn grondwet was het liberaal, maar het werd klerikaal geregeerd. Het werd klerikaal geregeerd, maar men leefde als vrijdenker. Voor de wet waren alle burgers gelijk, maar het waren nu eenmaal niet allemaal burgers. Men had een parlement dat een zo krachtig gebruik maakte van zijn vrijheid dat men het gewoonlijk gesloten hield; men had echter ook een paragraaf op de noodtoestand, met behulp waarvan men het zonder parlement af kon, en telkens als iedereen zich op het absolutisme begon te verheugen, kondigde de Kroon af dat er nu toch maar weer eens parlementair moest worden geregeerd. Van dat soort gebeurtenissen waren er vele in deze staat, en daar hoorden ook die nationalistische strubbelingen toe die met recht de nieuwsgierigheid van Europa wekten en die tegenwoordig volkomen onjuist worden voorgesteld. Ze waren zo hevig dat om hunnentwege de staatsmachine verscheidene malen per jaar haperde en stilstond, maar in de tussenperiodes en in de regeerpauzes kon men het uitstekend met elkaar vinden en deed men alsof er niets aan de hand was geweest. En er was ook niets aan de hand geweest. Het was domweg de aversie van ieder mens tegen het streven van ieder ander mens, waar wij tegenwoordig allemaal één in zijn, die in deze staat al vroeg, en men kan wel zeggen tot een gesublimeerd ceremonieel, was vervolmaakt, wat nog grote gevolgen had kunnen hebben als die ontwikkeling niet voortijdig door een catastrofe was afgebroken.’
robert musil, De man zonder eigenschappen, vertaald door Ingeborg Lesener, Meulenhoff, Amsterdam, 1988, Deel I.

België bestaat in 2005 175 jaar. Tegelijk viert het land het vijfentwintigjarige jubileum van de tweede grote staatshervorming van 1980. Blijkbaar kan alleen in België de stichting van een land samen met (het begin van) de uitkleding ervan gevierd worden. Lijkt België op het fictieve Kakanië dat de Oostenrijkse schrijver Robert Musil beschreef in De man zonder eigenschappen?

Het was een vreemde revolutie in 1830. Was het wel een revolutie? In elk geval mondden een operavoorstelling en rellen in het Brusselse park uit in een onafhankelijke staat. 1830 had niet in een scheiding hoeven te resulteren, beweert de Nederlandse historicus Remieg Aerts in ‘Over een mislukte staat, zonder nostalgie’, maar gedane zaken nemen geen keer. Zonder rancune of historische spijt wil hij gewoon herinneren aan de wezenlijke contingentie van de geschiedenis: ‘Feitelijk zijn de meeste zogenaamde natiestaten constructies die erin zijn geslaagd zichzelf naar binnen en naar buiten toe te legitimeren. België is wel het model van een onnatuurlijke natiestaat en heeft aan dat inzicht in de afgelopen decennia ook staatkundige consequenties verbonden.’

De Vlaamse Beweging is overigens pas ontstaan binnen het Belgische verband. Het rommelde in het Koninkrijk der Belgen al op het einde van de negentiende eeuw, en na de Eerste Wereldoorlog waren de middelpuntvliedende krachten in het land onontkoombaar geworden.

[p. 4]

Vlamingen en Walen, Nederlandstaligen en Franstaligen begonnen een modus vivendi te zoeken. Daar gaan ze nog altijd mee door. Vlamingen kozen voor het Nederlands, maar bleven wel leven, voelen en denken in België. Daarom wordt er in dit nummer ook lang stilgestaan bij een Vlaamse Bibliotheek, een uitgave in 37 delen van Vlaams proza tussen 1927 en 1970. Met Vlaamse literatuur bedoelen wij hier de literatuur geschreven in België in het Nederlands. Nu is er veel te zeggen over die canon van de Vlaamse Bibliotheek. Bart Vervaeck doet dat dan ook grondig in ‘Het vreemde nest van het Vlaamse proza’. In dit compendium van een stuk Vlaamse literatuurgeschiedenis legt hij alle 37 boeken onder zijn scalpel. Hij snijdt scherp en precies. Omdat wij de traditie ernstig nemen, nemen wij ook kritiek ernstig, ook al doet ze pijn. Ze kunnen namelijk niet zonder elkaar.

En daarmee kom ik op mijn laatste punt. Artikelen als die van Remieg Aerts en Bart Vervaeck komen niet in aanmerking voor de publicatielijst van deze academici, omdat dit tijdschrift niet wordt beschouwd als een A1-publicatie. A1-publicaties zijn bijdragen in internationale tijdschriften, doorgaans Engelstalig, erkend door het Web of Science. Ze hebben een internationale redactie en doen aan peer review (kwaliteitscontrole door externe experts). Vooral jonge academici staan onder druk alleen nog in A1-publicaties te publiceren. Publish or perish, maar dan in het Engels en in de vorm van artikelen. Boeken worden namelijk niet als serieus beschouwd.

Misschien kunnen de rectoren van de universiteiten in Nederland en Vlaanderen even herinneren aan de simpele waarheid dat menswetenschappen anders beoordeeld moeten worden dan positieve?

Luc Devoldere

Hoofdredacteur