Ons Erfdeel. Jaargang 35

Thule

Anneke Brassinga publiceerde tot nu toe drie bundels. Haar debuut, Aurora (1987) kreeg veel aandacht en wekte heel lovende en ook gereserveerde reacties. Het gedurfde taalgebruik maakte de tongen los. Dat Brassinga poëzie van Sylvia Plath en werk van veeleisende auteurs als Nabokov en Broch vertaalde, leek haar door sommigen haast te worden aangerekend, nu ze zelf als dichteres naar voren trad. De vertaalarbeid zou een verklaring bieden voor haar rijke taalschat, haar voorliefde voor in het oog springende vondsten.

In Aurora staan gedichten en vooral regels van grote schoonheid, die Brassinga doen kennen als een dichteres bij wie observatie en verbeelding ineenvloeien. Wie de epitaaf voor een dode meeuw begint met

Dit is je grafheuvel. Gestoven zand
in wind, gesierd met schelpen -
paars van kou, geel als dode handjes

Anneke Brassinga (^o1948).

heeft iets scherp gezien en dat ontroering meegegeven.

In Landgoed uit 1989 handhaafde zich een nadrukkelijke aandacht voor woordspel, waarvoor de taal zelf, als bron van klankovereenkomsten en associaties, de verantwoordelijkheid leek te hebben. Wiel Kusters merkte eens waarderend op, dat de schrijfster hecht aan ‘de materialiteit van het woord’. Voeg daarbij een soms uitdagende verliefdheid op een gedateerd aandoende woordkeus, maar herijkt en nooit naïef, en het is zonneklaar dat deze dichteres met een onbekommerde en ook benijdenswaardige eigenzinnigheid te werk gaat.

Brassinga's poëzie is niet eenvoudig. De lezer moet bedacht zijn op subtiliteiten en heeft te vrezen dat hij er daarvan over het hoofd ziet. Het merkwaardige vind ik dat zoveel gedichten je ondanks de onzekerheid over de interpretatie meteen overtuigen. Zo komt in de derde bundel Thule het intrigerende gedicht ‘Homerisch’ voor.

Niemand, de mijne, vangt monsters
uit zee met een kromme speld.
Op zijn bord leg ik gedrochten
uit wol van dode schapen gepeld.
Dan jaag ik hem de berg op, omgord
met winden vliegt niemand hoger.
's Avonds keert hij als lawine terug

[p. 434]

 

springt mij ijzig op de rug.

 

Niemand doet mij zo de dampen aan

 

als mijn liefste, zwaan-kleef-aan.

Homerisch, Niemand, schapen; het verhaal van Odysseus die de cycloop Polyphemos van zijn oog berooft, dringt zich op. Zo kom je er niet. Kirke, de noordelijke gegevens ten spijt? Misschien is het gedicht te verklaren als de opwindende liefdesklacht van de versmade nimf Kalypso?

Thule bestaat uit twee duidelijk gescheiden afdelingen. De eerste achttien gedichten zijn samengebracht onder de titel ‘IJszee’. Op de achterflap van de bundel zien we de dichteres staan op de keien van IJsland. Ze lijkt in zichzelf verzonken. Op de achtergrond een baai, ongenaakbare, gedeeltelijk besneeuwde rotsen. Zonnig weer. Het is een mooie foto die het voorstellingsvermogen bij het lezen van deze gedichten te hulp komt.

Vierentwintig verzen zijn verzameld onder de noemer ‘Gras’. Ze bevatten reflectie op observaties, gedaan in een graziger natuur, zoals Zuid-Limburg of misschien het land rondom Aubel, dat in Aurora wordt genoemd. Sommige gedichten in beide afdelingen lijken elkaars pendant te zijn.

Het trotse Hoofd bijvoorbeeld uit ‘IJszee’, blijkens de aantekeningen gebaseerd op de laatste woorden van een in 1238 door de Noren onthoofde IJslandse zeerover, begint met de strofe

Zeeën van tijd
tot de boot omslaat.
Schrijlings op de kiel
drijf je mee met de zee
zolang zij je draagt.

Het beeld van de omslaande boot keert terug in zeven regels die gevaar en avontuur op dubbelzinnige wijze bezingen.

Geheven glas. De jaren stijgen tot
de lippen, boorden van het wrak.
Hoe zeilden wij als doppen over zee
op jacht naar goud, naar goden,
volheid die zwaar maakt.
De zon keldert mee, breed en wijnrood.
Laat ons in verwachting van omslag blijven.

Gevaren en avonturen maken, zeker in overdrachtelijke zin, deel uit van dit dichterschap. In taalrijkdom en diepzinnigheid kan men zich als dichter niet zonder risico's begeven. Anneke Brassinga exploreert beide en het levert gewaagde, originele en ook hartstochtelijke gedichten op.

Ed Leeflang

anneke brassinga, Thule, De Bezige Bij, Amsterdam, 1991, 62 p.