Ons Erfdeel. Jaargang 25

Frans-Vlaanderen: actualiteiten.

Algemene informatie:

Met het mandaat van de leden van de ‘Conseils Généraux’ als inzet worden in Frankrijk om de 6 jaar kantonnale verkiezingen gehouden. Alle mandaten worden echter niet in één keer hernieuwd: in 1979 of 6 jaar na 1973 werd reeds één deel hernieuwd; op 14 en 21 maart 1982 of 6 jaar na 1976 kwam het andere deel aan de beurt. Werden de kantonnale verkiezingen vroeger veeleer als een administratieve aangelegenheid aangezien, dan hebben zij de laatste jaren steeds meer het kenmerk van een klassieke politiek-electorale strijd gekregen. In het licht van de decentralisatiepolitiek van de huidige regering is hun politieke betekenis ongetwijfeld nóg toegenomen.

In het Noorden-Nauw-van-Kales is er met de kantonnale verkiezingen in feite weinig veranderd. In het Noorden heeft de Parti Socialiste nu 34 zetels (een winst van 5) in de Conseil Général, de Parti Communiste 18 (een winst van 1). Het Rassemblement pour la République heeft er 10 (een winst van 1), de Union pour la Démocratie Française 9 (status-quo) en de andere rechtse partijen 5 (een verlies van 1). Bij de interpretatie van deze cijfers moet je wel voor ogen houden dat er 6 nieuwe kantons gecreëerd waren. De socialisten zijn er niet in geslaagd de meerderheid van de zetels te bezetten. De communisten zijn er, ondanks hun zetelwinst, wat het aantal stemmen betreft in vergelijking met 1976 ernstig op achteruitgegaan. De oppositie, tenslotte, heeft bij de zetelverdeling niet van haar stemmenwinst geprofiteerd.

Het Nauw-van-Kales heeft 4 kantons bijgekregen. De Parti Socialiste heeft voortaan 29 mandatarissen (status-quo) in de Conseil Général, de Parti Communiste 13 (status-quo), het Rassemblement pour la République 7 (een vooruitgang van 3), de Union pour la Démocratie Française 9 (een vooruitgang van 1) en ‘anderen’ 3 (status-quo). Hier verliest de Parti Socialiste wel haar absolute meerderheid, maar ze blijft verreweg de dominerende politieke macht in de regio.

Voor het eerst sedert lang is het aantal werklozen in het Noorden-Nauw-van-Kales gaan teruglopen. Van 168.651 op het einde van januari 1982 is het aantal na het gunstig voorteken in februari op het einde van maart op 166.456 teruggevallen. Ook het aantal werkaanbiedingen vertoont een bemoedigende tendens: van 3.748 op het einde van februari naar 4.401 op het einde van maart. In vergelijking met twaalf maanden geleden betekent dit een verbetering van 14,3%. Conclusies mogen we hieruit geenszins trekken. Na het vele ongunstige nieuws op dit vlak, is dit toch een verheugend bericht.

Op 28 maart 1982 is Nicolas Bourgeois, één van de grote namen uit de regionalistische beweging in Frans-Vlaanderen, overleden. Zijn leven lang heeft hij zich geëngageerd ten voordele van de instandhouding van de Nederlandse taal en het Vlaams cultuurbewustzijn. Nicolas Bourgeois werd in 1896 in Rijsel geboren. Na een 7-tal jaren in het Occitaanse Béziers gewoond te hebben, zakte het gezin Bourgeois af naar Parijs. Aan de Ecole Normale Supérieure haalde Nicolas de doctorstitel met het proefschrift Proudhon, le féderalisme et la paix. Tot in 1939 was hij secretaris-generaal van de burgemeester van Parijs. Naast boeken als Flandre, notre mère (1931) en Le berceau sous le beffroi (1934), publiceerde hij in die tijd ook een indrukwekkende reeks artikelen in tijdschriften zoals Le Beffroi de Flandre, Mercure de Flandre, L'Action Régionaliste het tijdschrift van de Fédération Régionaliste de France, waarin hij de rechterhand van Charles Brun was geworden en in Le Lion de Flandre, het tijdschrift van het ‘Vlaamsch Verbond van Frankrijk’, waarin hij heel actief was. Na zijn Parijse tijd keerde Nicolas Bourgeois in 1941 naar Frans-Vlaanderen terug. Hij had een advocatenpraktijk in Hazebroek. Ook op hoge leeftijd bleef de regionalist en de Europese federalist Bourgeois opvallend werkzaam. Daarvan getuigen diepzinnige en puntige werken als Les Hexagons (1970) en Comment avoir une patrie à aimer (1979).

Eerlang verschijnt bij Westhoek-Editions zijn beroemde verhaal La vie légendaire et véridique de Tisje-Tasje. De Vlaamse ‘vrijbuiter’ Bourgeois zal in uilenspiegel Tisje-Tasje wel een stuk van zichzelf teruggevonden hebben.

[p. 463]

Culturele informatie:

Vlaanderen onderhoudt wel buitenlandse betrekkingen, maar een actief buitenlands cultureel beleid voert het niet. Politiek gezien willen wij er maar niet toe komen onze taal, cultuur en levenswijze in het buitenland bekend te maken. Zo ook was de ons zo bekende bekrompenheid voldoende om het Vlaams Huis in Rijsel af te wijzen lang voor het kon worden gerealiseerd. Op deze lapidaire wijze handelde Jozef Deleu over ons buitenlands cultureel beleid tijdens de openingszitting van de 8e Frans-Vlaamse veertiendaagse (3-18 april) te Nieuwpoort. Jozef Deleu toonde overigens aan hoe belangrijk een goed en efficiënt georganiseerd cultureel beleid voor ons Nederlandssprekenden in de Europese context wel is. Op het ogenblik dat de Europese integratie politiek, economisch en sociaal rond zal zijn, zal het alleen op het culturele domein mogelijk zijn onze eigen identiteit te behouden. Dit ziet men bij ons blijkbaar niet zo direct in. Het is hoog tijd dat wij onszelf een plaats verzekeren op de Europese kaart en dit via een actief buitenlands cultureel beleid. Wie dit alles over het hoofd ziet, doet Vlaanderen onrecht aan. Jozef Deleu gaf onomwonden toe dat de culturele aanwezigheid van Vlaanderen in Frans-Vlaanderen in de huidige economische omstandigheden vanuit een andere financiële hoek moet worden bekeken. Hij verklaarde zich dan ook gelukkig om het feit dat de Vlaamse minister van cultuur Poma onze aanwezigheid in het Rijselse is blijven steunen en drukte de hoop uit dat eerlang een haalbare wisseloplossing voor het aanvankelijk geplande Vlaams Huis concreet gestalte zou krijgen. Met een woord van hulde aan burgemeester Georges Mommerency onderstreepte hij tenslotte hoe Nieuwpoort er sinds lang wél in geslaagd is een exemplarische uitwisseling tot stand te brengen.

De 8e Frans-Vlaamse veertiendaagse richtte zich tot de Frans-Vlaamse gemeenten Sint-Maria-Kapel, Bavinkhove, Noordpene, Ochtezeie, Ledringem, Wormhout, Zuidpene, Oxelare en Arneke die alle tot het gebied van de Pene behoren. Het was ten andere Arnekes burgemeester Paccou die na het welkomstwoord van schepen W. Vermote van Nieuwpoort de binding tussen het Penegebied en Nieuwpoort uit de doeken deed. Met de suggestieve oproep om van Frans-Vlaanderen niet een tussenstation te maken op een verlaten spoorlijn, maar wel een vaste halte op ons interesseveld, formuleerde burgemeester Georges Mommerency zelf impliciet de grondslag van Nieuwpoorts succesrijke aanpak. Daarna nam de heer De Meulenaere het woord namens minister K. Poma. Omdat het Vlaams Huis te Rijsel in zijn oorspronkelijke opzet financieel niet te realiseren was, werd door de Vlaamse Gemeenschap formeel ingegaan op het aanbod van Rijsel om van het bestaande Centre Culturel Européen gebruik te maken. Het Vlaams Huis moet er een ruimere dimensie krijgen.

Op het gevarieerde programma van deze 8e Frans-Vlaamse veertiendaagse stonden o.a. nog een literaire avond over de figuren C. Looten en P. Hazard die door Michiel Nuyttens werd verzorgd, en een historische avond over het protestantisme in Frans-Vlaanderen in de 16e eeuw door Palmer Ruysschaert.

Er was verder de causerie van Patrick de Verrewaere over de vraag of er voor Frans-Vlaanderen na de machtswisseling in Frankrijk een andere culturele aanpak te verwachten is. De Frans-Vlaming sprak zich lovend uit over de regionalisering in Frankrijk ook al is het niet zeker dat de lokale autoriteiten betere beslissingen zullen treffen dan Parijs. Na het speciale statuut dat Corsica heeft gekregen, mogen we ons aan een kettingreactie verwachten vooral nu ook de ‘Union Démocratique Bretonne’ reeds een apart statuut voor Bretagne heeft opgeëist. Op het vlak van de culturele autonomie is er volgens De Verrewaere vooruitgang merkbaar, maar voor algemene conclusies wachten we liever tot het ogenblik waarop we een idee hebben van de fundamentele houding van links ten opzichte van de cultuur. Voor Frans-Vlaanderen noemde de spreker het hoopgevend dat de voorzitter van de regionale raad onlangs voor de TV Nederlands heeft gesproken, iets wat tot voor kort onvoorstelbaar was en dat eerste minister Pierre Maury ongetwijfeld sympathiek staat ten opzichte van de Nederlandse cultuur. Volgens De Verrewaere is hij wellicht de eerste Franse premier die weet wat Nederlands is. In die zin hoopte hij dan ook dat Mauroy iets gaat doen. Globaal genomen zag De Verrewaere dus met gematigd optimisme tegen de nieuwe situatie aan.

De stad Oostburg ontving op 24 april 1982 de Frans-Vlaamse culturele dag in Nederland. Drs. A.G.U. Hildebrandt, voorzitter van de ‘Stichting Zeeland-Frans-Vlaanderen’, heette het talrijke publiek welkom, waarna de burgemeester van Oostburg Ch.Th. Spijkerboer de academische zitting opende. In zijn korte toespraak uitte hij zijn genoegen over het feit dat de culturele betrekkingen tussen Noord en Zuid er de laatste jaren op vooruitgegaan zijn. Dat Oostburg zich ertoe bereid had verklaard om deze Frans-Vlaamse dag te ontvangen, motiveerde Spijkerboer vanuit de gedachte dat de Nederlandse taal alle steun verdient, al moet er in Frans-Vlaanderen nog een lange weg worden afgelegd. De organisatoren gaf hij de raad voortaan ook bij de Rijksoverheid aan te kloppen.

Dr. Eric Vanneufville uit Rijsel

[p. 464]

deed daarna in het Nederlands het hele verhaal van de geschiedenis van Vlaanderen, met speciale aandacht voor Frans-Vlaanderen. Daarna bracht de Utrechtenaar dr. J. Briels een meeslepende uiteenzetting over de omvang en de betekenis van de Zuidnederlandse immigratie tussen 1572 en 1630 voor het Noorden. Hij vertrok hierbij vanuit de constatatie dat de verhouding tussen Noord en Zuid ergens door het begrip Gouden Eeuw verstoord is. Verholen bewondering van het Zuiden voor het Noorden hangt immers vaak samen met die 17e eeuw. Al te vaak is men echter geneigd te vergeten dat het Zuiden precies een zeer belangrijke rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de Gouden Eeuw, begrip dat binnen het romantisch nationalisme van de 19e eeuw zijn inhoud heeft gekregen. Het contingent immigranten dat naar het Noorden kwam, bestond uit 150.000 à 170.000 eenheden, 10% van de bevolking. Hun motivatie was ofwel van godsdienstige ofwel van socio-economische aard. Godsdienstig omdat de zuidelijke Nederlanden in belangrijke mate gereformeerd waren. Op het Noorden dat in belangrijke mate katholiek gebleven was, had de komst van deze gereformeerden een grote impact. Ook de predikanten werden met genoegen uit deze mensen gerecruteerd. De immigratie had eveneens te maken met de economie van een land in opgang. Op grond van een bewuste immigratiepolitiek stuurden de stadsmagistraten o.a. gezanten naar de vluchtelingengemeentes van Zuiderlingen in Engeland, Duitsland. Zo gegeerd waren de industriële handarbeiders uit het Zuiden toen. Dit bracht met zich dat het Noorden uiteindelijk sterk ging afhangen van deze mensen, die, zelfbewust als ze waren, ook verantwoordelijk werden voor de ontwikkeling van de cultuur in het Noorden, vooral dan met betrekking tot de kwaliteit van het leven. Omdat men in het Noorden behoefte aan diplomaten had, drongen heel wat immigranten bovendien door tot bestuurlijke functies. Deze toestand duurde net zolang tot de autochtone bewoners gingen inzien dat zij een bedreiging vormden. Van dan af werden de immigranten gaandeweg politiek monddood gemaakt.

Met voordrachten van pastoor Georges Decalf uit Ekelsbeke en van mevrouw E. Schippers-Le Bleu uit Groede werd in de namiddag meer de onderhoudende toer opgegaan.

Van 8 april tot 7 mei 1982 liep in de loketzaal van de N.V. Kredietbank, Leiestraat 21 te Kortrijk een Frans-Vlaanderen-tentoonstelling die opgebouwd was rond een zestal thema's: de historische verbondenheid van Frans-Vlaanderen met Vlaanderen en de scheiding; de economische betekenis van Frans-Vlaanderen; de algemeen-culturele band tussen Frans-Vlaanderen en de Nederlanden; Frans-Vlaanderen toeristisch bekeken; het Nederlands in Frans-Vlaanderen en het Frans-Vlaamse regionalisme. Een fraaie verzameling foto's, gravures, boeken, documenten, kaarten, beeldhouwwerk illustreerde deze breed opgezette expositie. De bezoeker werd bij zijn bezoek geholpen door een gedetailleerde catalogus.

Raf Seys en het ‘Comité van de Peene’ richtten op 11 april 1982 de zesde zwijgende voettocht door het slagveld van de Pene in. Deze voettocht wil een stille bezinning zijn op de slag die er in 1677 door Filips van Orleans, broer van de Franse koning Lodewijk XIV, gewonnen werd van de stadhouder van Holland, Willem III van Oranje. De overwinning van Filips van Orleans leidde in 1678 met de Vrede van Nijmegen tot de annexatie door Frankrijk van wat nu Frans-Vlaanderen wordt genoemd.

Publikaties:

De Nieuwpoortse werkgroep voor Frans-Vlaanderen heeft onder impuls van haar secretaris Etienne Desaever het boekje Nieuwpoort & Frans-Vlaanderen uitgegeven, waarmee een blik geboden wordt op de eerste 7 jaren van de Frans-Vlaamse veertiendaagse. Naast algemene informatie in verband met Frans-Vlaanderen en een aantal treffende uitspraken, krijg je aan de hand van een hele reeks verslagen verschenen in de K.F.V.-Mededelingen, De Autotoerist en Ons Erfdeel een idee van de berg werk die de Nieuwpoortse ploeg rond burgmeester Georges Mommerency voor Frans-Vlaanderen heeft verricht. Deze sobere, maar verzorgde uitgave kan men bekomen bij de Dienst voor Toerisme en Cultuur, Marktplein 7, B-8540 Nieuwpoort.

In het Liber Amicorum Jan Bruntinx is een artikel opgenomen van Ludo Milis over het vervreemdingsproces van de Frans-Vlamingen. Voor informatie over de kwalitatieve Frans-Vlaamse reactie op de annexatie door Frankrijk in de 17e eeuw kan je weliswaar terecht bij een aantal vrij recente publikaties, maar het intrigeert Ludo Milis veeleer hoe de Frans-Vlaming in zijn onbewust gedrag - meer bepaald bij de keuze van zijn huwelijkspartner - op de grensverschuivingen heeft gereageerd. Milis wil echter alleen een aantal beschouwingen meegeven. Voor het overige hoopt hij met dit artikel andere historici te kunnen stimuleren om via deze uitgestippelde weg van de demografie een originele studie van de Frans-Vlaamse aliënatie op te zetten.

Liber Amicorum Jan Buntinx. Recht en instellingen in de oude Nederlanden tijdens de middeleeuwen en de nieuwe tijd, Universitaire Pers, Leuven, 1981.

11 jaar geleden verscheen bij de uitgeverij Privat het eerste van de 4 voorziene delen van Histoire de Lille, een prestigieus

[p. 465]

historisch project onder de hoofdredactie van Louis Trenard, hoogleraar aan de rijksuniversiteit van Rijsel. Het bestrijkt de geschiedenis van Rijsel van de oorsprong tot de troonsbestijging van Karel V.

Pas nu is ook het tweede deel verschenen. Het neemt 215 jaar Rijselse geschiedenis door, te beginnen met de regering van Karel V tot en met de regering van Lodewijk XIV. Twee eeuwen van peripetieën en kapitale veranderingen voor de stad. Na 150 jaar onder verre Spaanse dominatie te hebben geleefd, viel Rijsel in Franse handen na de verovering door Lodewijk XIV in 1667. Wat de inwoners aanvankelijk wel nooit hadden vermoed was dat de progressieve integratie in een andere maatschappij en cultuur hiermee een aanvang had genomen. De Hollandse bezetting van 1708 tot 1713 was slechts een kort intermezzo. Louis Trenard en zijn medewerkers Jean-Jacques Duthoy, Alain Lottin en Hervé Oursel raken volgens een strikte chronologie alle aspecten in de geschiedenis van de stad aan. In hun verslag van die opeenvolging van ingrijpende politieke, sociale, economische, geestelijke, morele veranderingen en van een vloedgolf van tragische gebeurtenissen zoals oorlog, pest, pauperisme bewaren zij een opvallende afstandelijkheid. Hun studie doet verder heel streng wetenschappelijk aan. Inderdaad, voor pittoreske details, faits divers is geen plaats gemaakt. Of je het boek als synthese doorneemt, het als referentiewerk of als werkinstrument gebruikt, het maakt in elk geval een degelijke indruk.

Louis Trenard e.a., Histoire de Lille. De Charles Quint à la conquête française (1500-1715), éd. Privat, Toulouse, 1981, 534 blz.

Wie meer wenst te weten van het verleden van de Katsberg, vindt alle informatie - en daar hoort ook de plaatselijke legendevorming bij - in Le Mont des Cats, het speciale nummer van maart 1982 van de regionalistische Revue de l'Houtland. Voel je je meer door het monastieke leven in de Sainte-Marie-du-Mont-abdij aangetrokken, dan kom je ook aan je trekken. Verder wordt uitvoering aandacht besteed aan het leven ter plekke. Een flinke portie poëzie en talrijke foto's, tekeningen en andere illustraties geven deze 74 bladzijden tellende publikatie een warme indruk. Le Mont des Cats en de trimestriëlel Revue de l'Houtland zijn allebei te verkrijgen bij Michel Loosen - 5 Avenue Foch - F-59114 Steenvoorde. Het speciale nummer kost 30 FF; een gewoon abonnement op het tijdschrift 32 FF.

Als ik het jongste boek van Gérard Landry en Georges de Verrewaere nl. Histoire secrète de la Flandre et de l'Artois in één zin moet typeren, dan kan ik niet anders dan onomwonden stellen dat het Frans-Vlaams regionalisme weer eens het spreekrecht voor zich opeist. Het licht inderdaad in Landry's en De Verrewaeres bedoeling met dit boek de onbekende, vaak opzettelijk of door ononwetendheid verborgen aspecten van de geschiedenis van de Franse Nederlanden aan het licht te brengen. De auteurs zijn op zoek naar een brok échte geschiedenis die in het licht van de officiële Franse geschiedenis er één is van anti-helden en anti-feiten. Voor een goed begrip van de titel moet je de term ‘secrète’ dan ook van zijn esoterische connotatie ontdoen. Komt de titel van het boek je weinig origineel voor, dan zal de meest voor de hand liggende verklaring hiervoor zijn dat het boek thuishoort in de collectie Histoire secrète des provinces françaises waarin men nu al aan 14 titels toe is.

Landry en De Verrewaere brengen geen alomvattende geschiedenis. Wat de lezer reeds weet, laten zij terzijde ten voordele van die feiten, ideeën of personen die hun essentieel lijken te zijn voor een juist begrip van het Frans-Vlaamse verleden.

Op welke punten zijn zij nu zo revelerend? In de eerste plaats op het vlak van de rijkdom die schuilt achter de al te lang vertekende geschiedenis van de streek die de hunne is en waarvan zij op pagina 14 en 15 getuigen: ‘(...) nous avons la chance, nous hommes du Nord, d'appartenir à un monde d'une richesse pour beaucoup insoupçonnée. Habitants de la Flandre, de l'Artois, du Hainaut, notre région fut longtemps une entité: de la Somme jusqu'à la Frise. Une entité généreuse, pétrie de culture germanique et en même temps toujours ouverte et acceuillante à la romanité. Une entité qui a occupé - et occupe encore - une place de premier ordre sur l'échiquier politique et économique de l'Europe. Rien n'a vu le jour en Europe sans que la Flandre, l'Artois, le Hainaut n'y soient partie prenante: architecture, peinture, musique, commerce et industrie, guerres et conquêtes. Notre peuple a touché à tous les arts... Pour renaître et prendre toute sa place, il lui faut, comme tous les peuples du monde, retrouver son âme. Il faut qu'il se donne à nouveau des mythes, de grands rêves et de grands projets’. Verder worden een aantal gebeurtenissen tot hun ware toedracht teruggebracht. Ik denk aan de slag van Bouvines, het wapengekletter om en bij Enguinegatte, de verovering van Frans-Vlaanderen door Frankrijk. Karel V wordt gerehabiliteerd. De mythe van de Spaanse invloed wordt ontzenuwd. Willem van Rubroec, Ogier Ghislenus van Busbeke worden uit de onbekendheid gehaald. Verder brengen de auteurs hulde aan de naamloze helden, handelaars, avonturiers en andere eenvoudige mensen die de streek groot en bekend maakten. En ik heb hiermee niet alle hoogtepunten vermeld. Wie

[p. 466]

zegt mij immers dat de wijze waarop zij de taaltoestanden in Frans-Vlaanderen behandelden bij sommigen niet de aandacht zal vestigen op onvermoede achtergronden? En in welke mate geldt dit ook niet voor het hoofdstuk waar zij het over Gantois hebben? Het boek is dus heel origineel, en voor de ene is het dit nog meer dan voor de andere.

Maar Histoire secrête de la Flandre et de l'Artois brengt méér dan geschiedenis. Het Vlaamse verleden wordt er geïnterpreteerd in het licht van het heden en de toekomst. Daarom ook dat de auteurs oog hebben voor de actuele ontwikkeling van het regionalisme en onbewust in de toekomst blikken. Landry en De Verrewaere zijn echter geen dweepzieke regionalisten. En dit komt hun werk ongetwijfeld ten goede. Dat het Nederlands en het Frans in de regio samenleven is een rijkdom. Het wegdeemsteren van het Vlaams - een waardevol stuk cultureel kapitaal van de regio - kunnen zij enkel betreuren. Voor hen bepaalt niet alleen de taal de cultuur van een volk. Naast treurnis is er echter ook hoop. De hoop dat de regionalistische opflakkering het tij zal doen keren. En hoe ze dit dan wel zien, formuleren ze in een geest van sereniteit en verzoeningsgezindheid op pagina 279: ‘La question des relations entre le west-flamand, langue populaire, et le néerlandais, “langue d'élite”, ne semble d'ailleurs toujours pas résolue et divise encore certains militants flamands du Westhoek. Sans épuiser le débat, on peut pourtant faire remarquer que c'est en choisissant la langue de culture qu'est le néerlandais que les flamands de Belgique se sont émancipés de la domination sociale du français et non en tentant d'élever au rang de langue de communauté nationale un dialecte dont l'intérêt n'en reste pas mois primordial.’

Gérard Landry et Georges de Verrewaere, Histoire secrète de la Flandre et de l'Artois, éd. Albin Michel, Paris, 1982, 335 blz.

Enkele bladen hebben dit jaar reeds hun speciale belangstelling voor het Noorden-Nauw-van Kales getoond. Croix du Nord Magazine wijdt zijn supplement in de editie van 31 december 1981-3 januari 1982 integraal aan de toekomst van de regio en doet daarbij een beroep op o.a. eerste minister P. Mauroy voor een exclusief interview in verband met de politieke, sociale en economische perspectieven. In het culturele gedeelte van dit supplement wordt erop gewezen hoe de regio zich door zijn eigen inzet in 5 jaar tijd een voor de andere regio's benijdenswaardig cultureel imago heeft toegeeigend en hoe zij nu door de politiek van het ministerie van cultuur in haar culturele elan nog zal worden aangemoedigd.

Le Monde van 24-25 januari 1982 wijdt een katern aan de regio. Een oppositie-georiënteerde doorlichting van de regionale politiek en een artikel over de culturele decentralisatie zijn hier de merkwaardigste stukken.

Er is, tenslotte, het speciale nummer van 11 maart 1982 van het weekblad L'éducation. Een uiterst origineel document waarin de interdependentie tussen de onderwijssituatie, het culturele leven en de economische situatie en ook de onderliggende beweegredenen van het cultureel bewustzijn van de Frans-Vlaming worden nagetrokken. Jean-Pierre Vélis verzorgt een enthousiaste bijdrage over het Frans-Vlaamse regionalisme. Pierre-Bernard Marquet steekt de loftrompet over ‘Belle-in-Vlaanderen’ en het dynamisme van het stadsbestuur onder leiding van burgemeester Jean Delobel ten voordele van het onderwijs van de Nederlandse taal, het Vlaams patrimonium en de andere facetten van Belles rijk cultureel leven.

Luc Verhaeghe.