Ons Erfdeel. Jaargang 24

Het buitenland en wij.

Eigenlijk weten Nederlanders en Vlamingen in het ‘thuisland’ maar weinig af van de emigrantenclubs en de culturele instituten die, over de wereld verspreid, allerlei diensten bewijzen aan en gelegenheden scheppen voor uitgeweken landgenoten en voor studenten van het ‘gastland’. Soms komen ze even in het nieuws, zoals het Belgisch-Japans cultureel instituut Pro Musica Japan (Osaka 7-8 Nishinakajima 6, Yodogawaku 532, Japan), toen in Vlaanderen een vriendenkring van het instituut werd opgericht en naar buiten trad naar aanleiding van de publikatie van Timmermans' Adagio in het Japans (zie Ons Erfdeel, 1/81, p. 132). Of zoals het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch Instituut in Florence, dat in oktober 1980 zijn vijfentwintigjarig bestaan vierde. Deze instelling kwam tot stand, net als het wat ruimer bekende Institut Néerlandais te Parijs, dank zij de Nederlandse verzamelaar en mecenas Frits Lugt, en is een trefpunt van onschatbare waarde geworden voor Nederlandse kunsthistorici en Italiaanse kunstliefhebbers.

Frits Lugt is niet de enige wiens naam zal voortleven via de werking van een gelijksoortig instituut. In Johannesburg heeft Julien M. Missak, de zoon van een Armeense vader en een Brugse moeder, bij testament aan de Rand Afrikaanse Universiteit een domein geschonken voor de oprichting van een Vlaams Cultuurcentrum, waar een Vlaamse bibliotheek zou worden ondergebracht en dat een ontmoetingsplaats zou worden voor Vlaamse bezoekers. Men zou daarbij ook denken aan een cursus Vlaamse cultuurgeschiedenis aan de voornoemde universiteit.

Dat zijn, naast het ‘volwassen’ instituut te Florence, twee voorbeelden van meer recente initiatieven, die ik hier op een geheel willekeurige en toevallige manier samenbreng. Ik wil daarmee natuurlijk geen afbreuk doen aan andere instellingen of personen die in hetzelfde domein werkzaam zijn, maar vooral de nieuwelingen veel wind in de zeilen toewensen. En dat geldt ook voor een man als De Keersmaeker in Chicago, en zijn Centre for Flemish Culture. Deze gepensioneerde ingenieur en geboren Antwerpenaar heeft dit Vlaams Centrum in het leven geroepen om het hedendaagse Vlaanderen bij de emigranten beter bekend te maken en om het historisch onderzoek in verband met de Vlamingen in Noord-Amerika te bevorderen. Het zal wel een moeilijke opdracht worden, wegens de zeer grote verspreiding van de emigranten en hun wellicht niet minder grote vervreemding van het huidig maatschappelijk en politiek leven aan deze kant van de oceaan. Maar het initiatief verdient alle waardering en steun.

●

Intussen zijn niet alleen emigranten bedrijvig op dit gebied. De Noorse professor Langvik-Johannessen vervult op zijn eentje de rol van een geheel instituut. Eind september 1980 organiseerde hij in de Oude Feestzaal van de Oslose universiteit een avond over het 150-jarig België, waarbij een lezing van de organisatie zelf met poëzie en muziek werd omlijst.

Twee weken nadien volgde een gelijksoortige avond naar aanleiding van ‘500 jaar Elckerlyc’, en weer werd een lezing van professor Langvik-Johannessen omlijst met muziek uit de Lage Landen en voordracht van fragmenten uit Elckerlyc, Hecastus en Jedermann.

Prof. Langvik-Johannessen is daarna doorgegaan op zijn eerste lezing en heeft van 30 december 1980 tot 6 januari 1981 in Morgenbladet een reeks artikelen over België gepubliceerd. De lezers van het blad konden bezwaarlijk een beter ingelichte gids treffen, die hen een helder inzicht verschaft in de geschie-

[p. 295]

denis van onze contreien sedert Karel V en in de voor Vlaanderen onaanvaardbare situatie na 1830. Hij schetst hoe het idee van federalisme is ontstaan en gegroeid, tot vandaag de dag, waarop er ‘niet langer één België is, met één nationale hymne, met één nationale vlag, met één nationale feestdag’. Een artikel apart is gewijd aan de Vlaamse cultuur (radicaal stellend: ‘neem de Vlaamse cultuur uit België weg, en het land heeft géén cultuur meer’), maar ook de Duitstalige Belgen zijn niet vergeten. En in het slotartikel stelt deze waarnemer met de scherpe blik en dito pen de vraag: zal Vlaanderen België redden? Zelfs Kåre Langvik-Johannessen durft daar niet op te antwoorden.

●

Word (73 Point Beach Drive/Milford, CT 06460/USA) verschijnt driemaal per jaar en is het blad van de Newyorkse International Linguistic Association. De aflevering van april-augustus 1979 (jg. 30, nr. 1-2) is geheel gewijd aan taalplanning en samengesteld onder de leiding van gastredacteur Richard E. Wood (Southeast Missouri State University). Het nummer bevat verschillende interessante bijdragen over inspanningen om het gebruik van bepaalde talen te bevorderen, hun standaardisering in de hand te werken, hun spelling te regelen, enzovoort. Zo komt de lezer heel wat te weten over het Albanees, het Chinees, het IJslands, het Canadees Frans, het Hebreeuws, het Viëtnamees, het Pools, het Swahili in Tanzanië, het Zweeds in Finland, de drie mogelijke standaardtalen in Schotland. Alle bijdragen vallen op door hun afstandelijkheid en de wil tot objectieve beschrijving.

Dat geldt dus ook voor het nog niet gedoemde artikel over het Nederlands, dat Guido Geerts (K.U. Leuven) aan dit nummer afstond. Heel terecht heeft hij zijn tekst de titel History as Language Planner meegegeven. Voor Nederlandstaligen bevat het artikel uiteraard geen nieuws, maar het is een helder geformuleerd overzicht, waarin ook Friesland en het Nederlands in Frans-Vlaanderen aan bod komen.

●

In 1980 verscheen het verslag van het zevende colloquium van docenten in de neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten, dat werd gehouden in Amsterdam in augustus 1979. Dit verslag is dus heel wat sneller gereedgekomen dan zijn voorgangers, maar terecht zucht de voorzitter van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (I.V.N.) dat een colloquiumverslag eigenlijk al een paar maanden na dato zou moeten verschijnen. Helaas, tussen droom en daad staan hier geen wetten in de weg, maar toch nog altijd praktische bezwaren.

Voor iemand die het colloquium niet bijwoonde, mist dit verslag natuurlijk de dimensie van het herkennen, maar niettemin is het ook voor derden een interessant document. De referaten zijn zeer verscheiden en gaan van Amsterdam op het eerste gezicht door E. van Konijnenburg (Amsterdam) tot Recente theorieën over vreemde-talen-leren en onderwijzen door prof. dr. L.K. Engels (K.U. Leuven). Maar tussendoor hadden de deelnemers aan het colloquium al geluisterd naar Dromen in Vondels drama's (prof. dr. Strengholt, V.U. Amsterdam), Neo-romantische poëzie in Nederland en Vlaanderen (dr. H. Brems, K.U. Leuven), Doelstellingen en verwachtingspatronen in het onderwijs Nederlands als vreemde taal (dr. J.G. Wilmots, Hasselt), Het onderwijs in de Nederlandse letterkunde op de middelbare school in Nederlandstalig België (G. Aertsens, Brussel), Literatuurdidaktiek in Nederland (K. Hawinkels, Hilversum), De beoefening van de moderne taalkunde in Nederland (prof. dr. M.C. van den Toorn, K.U. Nijmegen), en Opvattingen over het A.B.N. (dr. J.W. de Vries, R.U. Leiden). Het zijn niet alleen de leden van de I.V.N. (Postbus 84069, 2508 AB Den Haag) die er hun gading in vinden.

De I.V.N. publiceert trouwens nog meer, want ze is ook verantwoordelijk voor Dutch Studies, dat we in de praktijk een jaarboek zouden kunnen noemen. Dutch Studies kwam tot stand op initiatief van de eerste voorzitter van de vereniging, Walter Thys. De eerste drie afleveringen hadden een gevarieerde inhoud, maar nu heeft de redactie besloten een andere manier van werken te volgen en themanummers uit te geven waaraan telkens een kleine groep specialisten meewerkt. Men hoopt op die manier doeltreffender bij te dragen tot ‘de integratie van “Nederlandse” inspanningen op een bepaald gebied in een internationale context’. Voor de eerste aflevering in de nieuwe richting werd geopteerd voor het thema fonologie van ‘a currently very much under-researched language’. Het is de bedoeling verdere afleveringen te wijden aan Nederlandse literatuur van de Middeleeuwen en van vandaag.

Tenslotte geeft de I.V.N. ook twee keer per jaar een soort huisorgaan uit, Neerlandica extra muros, met de meer organisatorische en algemene berichten en nieuwtjes. Maar ook overzichten van het jongste proza en de jongste poëzie zijn erin te vinden, en beschouwingen bij het leren van vreemde talen of bij taalproblemen van gastarbeiders en hun kinderen, om maar een paar dingen te noemen.

Als we het geheel van die publikaties overzien, kunnen we alleen tot het besluit komen dat de I.V.N. heel veel en heel nuttig werk verricht en uit het buitenlands cultureel beleid van Nederland en Vlaanderen niet meer weg is te denken.

Jan Deloof.