Ons Erfdeel. Jaargang 24

Tweede Congres van de Brusselse Vlamingen.

De laatste jaren hebben de Brusselse Vlamingen (naar raming geschat op een 250.000 van het miljoen inwoners van de Brusselse agglomeratie) door middel van uitgebreide raadpleging via het netwerk der gemeentelijke sociaal-culturele raden aan de voorbereiding van de slotrapporten van het Tweede Congres van de Brusselse Vlamingen gewerkt, dat op 25 oktober 1980 in de Ancienne Belgique (nu ontmoetingsplaats van het Vlaamse gemeenschapsleven te Brussel) werd gehouden.

De representativiteit van de Brusselse Vlamingen op zo'n congres werd door enkele kritische geesten geminimaliseerd, omdat deze ervan uitgaan dat slechts een honderdtal sociaal-culturele veldwerkers uit de aktieve geledingen van de Vlaamse gemeenschap te Brussel direct betrokken was bij de vormgeving van het congres. Nochtans werd een volgehouden inspanning geleverd om de ‘polsslag van de basis’ te voelen. Het is evenwel een algemeen sociologisch verschijnsel dat een steeds weerkerende kerngroep (sociologen schatten zo'n 10%) als piloot dient om het profiel en de aspiraties van de hele groep weer te geven. Dat is dus ook eigen aan de Brusselse Vlamingen.

Initiatiefnemer van het congres was, zoals bij het eerste congres in 1975, de Agglomeratieraad van het Plaatselijk Sociaal-Kultureel Werk van Brussel (de APSKW). Aan dit congres ging ook een grondige voorbereiding en consultatie vooraf: de basisbesprekingen met hoorzittingen per gemeente (Brussel telt 19 gemeenten) werden opgevangen in twaalf werkgroepen, die op hun beurt vertegenwoordigd waren in de eigen congresorganen. De meest verschillende aspecten van het leven van de Brusselse Vlamingen werden in overweging genomen, van het sociaal-economische via de animatie naar het welzijn.

De algemene indruk van dit congres was dan ook dat de Brusselse Vlamingen een eigen sociologische identiteit hebben verworven en tot een uitgebalanceerde benadering en verwoording van hun specifieke problemen zijn gekomen. De mondige uitdrukking van een volwassen gemeenschapsgevoel.

Zoals Annemie Uyttebroeck, voorzitster van de Algemene Vergadering van het congres, het formuleerde: ‘U zult kunnen vaststellen dat de Brusselse Vlamingen een volwassen, rustige, zelfverzekerde gemeenschap zijn geworden, een gemeenschap die haar sociologische en politieke minderheidspositie definitief is ontgroeid, een echte grootsteedse gemeenschap ook. Omdat ze volwassen is geworden, omdat ze een hechte innerlijke samenwerking en samenhang heeft tot stand gebracht over de ideologische en filosofische grenzen heen, schroomt onze gemeenschap niet langer om moeilijke en delicate problemen aan te pakken en aarzelt ze evenmin innerlijke meningsverschillen tot uiting te laten komen. We weten te goed wat ons bindt om datgene wat ons verdeelt te verdoezelen’.

Een tiental syntheserapporten werden op de slotdag van het congres naar voren gebracht: de sociaal-economische sector, woon- en leefmilieu, vreemdelingen, sociaal-culturele sector, animatie en media, jeugd, derde leeftijd, onderwijs en kinderzorg, gezondheids- en welzijnszorg, en last but not least de politiek-administratieve sector. Hier volgt een kort overzicht.

In de sociaal-economische sector eisen de Brusselse Vlamingen meer inspraak in het beleid. Wil Brussel hoofdstad blijven, dan moeten de twee grote volksgemeenschappen er zich volwaardig en evenwaardig kunnen ontwikkelen. De economische ontwikkelingsmogelijkheden van de Brusselse stadsregio dienen in een globaal wetenschappelijk onderzoek opnieuw bepaald te worden. Want Brussel wordt bovendien erger dan de andere regio's getroffen door de economische crisis. Een economisch herstelplan dient te worden opgesteld, met evenwicht tussen aangepaste, milieuvriendelijke industrie en dienstverlenende sectoren. Het immer stijgend pendelprobleem (bijna 200.000 Vlaamse pendelaars) dient enigszins omgebogen te worden door de woonfunctie in Brussel weer aantrekkelijker te maken.

Het woon- en leefmilieu is in Brussel grondig verstoord. Hier moet fundamenteel ingegrepen worden, wil Brussel niet verworden tot een totaal onleefbare grote stad. De Brusselse gemeentelijke structuren zouden best opnieuw opgezet kunnen worden op basis van maatschappelijke, stedebouwkundige entiteiten. Wijkraden moeten de lokale spilfunctie vervullen en moeten reële bevoegdheden inzake woonomgeving, stadsvernieuwing, het uitbouwen van lokale samenlevingsvormen (deze opties lijken geïnspireerd te zijn door Schumachers ‘Small is beautiful’-filosofie).

Het probleem van de vreemdelingen kan ook niet langer meer genegeerd worden. Eén vierde van de Brusselse bevolking bestaat uit vreemdelingen,

[p. 138]

waarvan de hoofdbrok gastarbeiders uit de mediterrane landen zijn. Inzake de ontvangst en de integratie van de gastarbeiders of de zgn. ‘migrantengemeenschappen’ moeten de Brusselse Vlamingen een systematische en speciale inspanning leveren, omdat deze vreemde inwijkelingen onder zeer zware assimilatiedruk staan van de Franstalige gemeenschap. Als ‘onderdrukte minderheid’ moeten de Vlamingen te Brussel per definitie solidair zijn met de integratie- en emancipatiestrijd van de gastarbeiders. Een integratiebeleid vereist vooreerst een versoepeling van de wetgeving inzake nationaliteitsverwerving en een vergemakkelijken van de naturalisatieprocedures. Inzake het ‘stemrecht voor vreemdelingen’ waren de meningen in werkgroepen verdeeld. De werkgroep ‘Politiek’ b.v. opteerde voor een nogal wazig ‘stemrecht op aanvraag’. Voorts werd ook de vraag gesteld of het vreemdelingenstemrecht alleen voor de gemeenteraadsverkiezingen toegelaten diende te worden of uitgebreid tot een algemeen stemrecht.

Het sociaal-culturele verenigingsleven is het ‘levend weefsel’ van de Vlaamse gemeenschap te Brussel, het onmisbare netwerk. Is het reeds enorm moeilijk om de gewone man te bereiken, des te meer geldt dit voor de gewone Brusselse Vlaming, die het meest van al bloot staat aan de permanente verfransingsdruk. Het zgn. ‘buurtwerk’ moet van Vlaamse kant structureel uitgebouwd worden. Vooral in deze ‘persoonsgebonden materie’ dient de Vlaamse gemeenschap haar solidariteit met de Brusselse Vlamingen daadwerkelijk tonen, en zal men in de uitbouw van een sociaal-cultureel netwerk dienen te investeren, en kan er dan ook een herwinningspolitiek gevoerd worden ten aanzien van de verfranste en half-verfranste Vlamingen.

De werkgroep Animatie en Media legde ook een omstandig rapport voor. Als pluriculturele stad en draaischijf van de twee gemeenschappen, als vlechtwerk van Latijnse en Germaanse invloeden kan Brussel een unieke stad zijn. De Brusselse Vlamingen missen op dit terrein ook nog heel wat infrastructuur. Het artistiek aanbod moet zeker verhoogd worden en beter worden gepromoveerd. Want in heel wat officiële Brusselse instellingen komen de Vlamingen gewoon niet aan bod, vooral in de door het Front des Francophones (FDF) bestuurde gemeenten. De Vlamingen dienen hier politiek een paritair beheer op te eisen.

De jeugd is een even kwetsbare als verwaarloosde groep als de vreemdelingen te Brussel. De werkloosheid treft vooral de jongeren. Door de stadsvlucht daalt het aantal jeugdverenigingen. Jeugdopbouwwerk wordt noodzakelijk. Voor alle categoriën van jongeren moeten speelruimten en infrastructuur ter beschikking gesteld worden.

De werkgroep Derde Leeftijd stelde een van de meest concrete en alerte rapporten voor. Ze wensen volwaardig in het sociaal-culturele leven ingeschakeld te worden. De ‘derde leeftijd’ is niet enkel een ‘gewillig publiek’ voor wat koffietafels, revues of goedlachs volkstoneel. In de sociaal-culturele werking moeten de senioren, die overigens veel vrije tijd hebben, een eigen rol spelen, vooral omdat de sociaal-culturele activiteiten een belangrijke opvang- en verwijzingsfunctie hebben. Hier worden doorgaans de eerste contacten gelegd. De senioren stellen tevens medebeslissingsrecht voorop in het gemeentebeleid voor al wat bejaardenproblemen aangaat.

Het Onderwijs en de kinderopvang vormt een uitermate belangrijk steunpunt in de opbouw van het Vlaamse gemeenschapsleven te Brussel. Het Nederlandstalig onderwijs houdt stand. Het gaat er zelfs licht op vooruit. In de toekomst moet er tussen het Nederlandstalig onderwijsnet te Brussel een volwaardige samenwerking en uitwisseling tot stand komen. Omdat de meestal Franstalige gemeentebesturen het Vlaamse onderwijs verwaarlozen of discrimineren, moeten wettelijke waarborgen gegeven worden. Tegenover de kinderen van gastarbeiders dient ook een deskundige schoolopvang georganiseerd te worden. Op onderwijsvlak zal er in de jaren '80 alleszins sterk gerationaliseerd dienen te worden, gezien het geldtekort van de overheid.

De werkgroep Gezondheids- en Welzijnszorg gaf een relevante sociologische analyse van de grootstadsproblematiek, die niet alleen voor Brussel geldt, maar voor alle stedelijke conglomeraten. Nochtans vormt de Vlaamse gezondsheids- en welzijnszorg een specifiek en nijpend probleem in het Brusselse kluwen, omdat pas sinds enige tijd een eigen Vlaamse overheid over een beperkt deel van deze eigen persoonsgebonden aangelegenheden kan beslissen en zélf beleid voeren. Vooral in de Openbare Centra voor Maatschappelijk Werk (de OCMW's) moet de Vlaamse vertegenwoordiging politiek-wettelijk gewaarborgd worden. In de meeste van deze instellingen is er zelfs geen elementaire tweetaligheid, niet de minste opvang in de eigen taal. Voor de Brusselse Vlamingen moet er dringend een eigen crisisopvangcentrum komen, een opvangcentrum voor jongeren, bejaardenhulp, eigen gehandicaptenzorg, de organisatie van een Vlaams ziekenhuiswezen met een Vlaamse artsendienst, kortom, een zwaar urgentieprogramma.

Het sleutelrapport inzake de politiek-administratieve sector vertrekt van de eindeloze reeks staatshervormingsplannen der laatste vijf jaar. De recente staatshervormingswetten van au-

[p. 139]

gustus 1980, die aan de Vlaamse en Waalse regionalisering vorm geeft, hebben het Brusselse hete hangijzer nog niet aangeraakt. De werkgroep Politiek geeft in afwachting daarop de Vlaamse politici volgende basisideeën mee:

- Het Brussels territorium blijft definitief beperkt tot de 19 gemeenten.

- In de politieke structuren van de hoofdstad moeten de Vlamingen de pariteit op uitvoerend vlak verkrijgen, als uitdrukking van evenwaardige gelijkberechtiging, en als compensatie van de nationale pariteit op regeringsvlak.

- In de gemeente- en OCMW-organen moet de minst talrijke taalgroep over een minimumvertegenwoordiging van 1/3 van de mandaten beschikken.

- In de Colleges van Burgemeester en Schepenen, evenals in de OCMW-bureaus is paritaire samenstelling de regel.

- Zowel in de raden als in het college en in het OCMW-bureau der Brusselse gemeenten zijn de taalgroepen afzonderlijk bevoegd voor de aangelegenheden die hen rechtstreeks aangaan, nl. voor de culturele en persoonsgebonden materies.

- De culturele autonomie moet tot op gemeentelijk vlak worden doorgetrokken.

- Vooral inzake de OCMW-toestanden moet een wettelijke regeling getroffen worden om de huidige schandelijke discriminatie van de Vlamingen in de Brusselse gemeenten uit te schakelen.

- Omtrent de fusie is er een gedeelde opstelling in de werkgroep. Een kleine meerderheid kiest voor één grote stad, met vereenvoudiging in de bestuursgroep. Een kleine meerderheid opteert voor 6 à 10 gemeenten, om al te grote machtsconcentratie te vermijden.

- Het advies omtrent de subnationaliteit is ook verdeeld. Tegenstanders vrezen dat door een ‘gedwongen keuze’ tussen de twee gemeenschappen de halfverfranste Vlamingen definitief uit de Vlaamse gemeenschap losgehaakt worden, terwijl de voorstanders stellen dat de subnationaliteit een duidelijke tweeledigheid in de gemeenschapsstructuren bezegelt.

- Beperking van de toekomstige bevoegdheidsniveaus tot drie: organen bevoegd voor het gehele Brussels gebied, organen bevoegd voor de culturele-, onderwijs- en persoonsgebonden materies per gemeenschap, de zuiver plaatselijke besturen (gemeenten en OCMW).

- Voor de verkiezingen moeten er volledig taalgesplitste kieslijsten worden samengesteld.

- Voor de Brusselse gerechtelijke structuur wordt een eigen orde van advokaten bij de Brusselse balie gewenst.

In de slottoespraak zinspeelde Omer Mommaerts, voorzitter van het congresbureau, op de ‘vorming tot kritisch burgerschap’. ‘In dit kader dient ook dringend een historische fout hersteld te worden. Het is mijn grondige overtuiging,’ zei Mommaerts, ‘dat de strijd van de Vlamingen gedoemd is tot verschrompeling als de strijd om culturele ontvoogding niet eng verstrengeld is met de sociale strijd’.

Uit dit al te bondige grasduinen in de slotrapporten kan men gerust afleiden dat dit tweede congres een gefundeerde aanbreng geleverd heeft voor de konkrete uitbouw van de Vlaamse gemeenschap te Brussel. Hopelijk inspireert het eigen overvloedig denkwerk van dit congres het verdere handelen van de Vlaamse politici inzake het Brusselse ‘probleemgebied’.

Godfried van de Perre.

Vanaf eind februari 1981 is het congresverslagboek met de volledige syntheserapporten verkrijgbaar op het secretariaat van het Congres Brusselse Vlamingen, Kroonlaan 16 te 1050 Brussel, 350 BF.