Ons Erfdeel. Jaargang 22

Van den grooten oorlog.

Op 11 november 1978 was het precies 60 jaar geleden dat aan de Eerste Wereldoorlog een einde kwam, een oorlog die West-Vlaanderen en vooral de streek rond leper in 4 jaar onherkenbaar verwoestte en waarvan tot op vandaag nog sporen te vinden zijn. Wie met de streek vertrouwd is, kent de talloze soldatenkerkhoven met hun uniforme zerkjes waar Franse, Duitse, Engelse en Belgische soldaten een laatste rustplaats kregen en de munitie die daar nu nog jaarlijks gevonden wordt, eist nog steeds haar doden en gewonden.

Om die verschrikkelijke oorlog te herdenken werd door het Streekhuis Malegijs te Kemmel een Elfnovembergroep gekreëerd die van 11 tot 15 november 1978 het stuk Nooit brengt een oorlog vrede voor het voetlicht bracht (zie toneelkroniek in dit nummer). Daarnaast bezochten de leden van deze groep mensen die de oorlog beleefd hebben. De interviews die ze van deze mensen afnamen werden onder de titel Van den grooten oorlog in een volksboek gebundeld.

Het is niet het zoveelste geschiedenisboek met data en feiten over veldslagen, regimenten en bevelhebbers, maar een getuigenis van mannen, vrouwen, kinderen en soldaten die alle de oorlog niet gewild hebben maar toch moesten vechten om te leven, om te overleven. Er staan verhalen in die na lektuur bijblijven, die treffen omdat ze zo menselijk zijn: de kameraadschap tussen de piloten van de elkaar bevechtende legers; de Duitse aanvallen met fosfoorgas in 1915; de soldaat die, wanneer hij verneemt dat zijn broer wellicht gesneuveld is, zijn post verlaat en hem kilometers verder in een massagraf terugvindt; de grote grafkelders op het kerkhof die opengebroken worden om ze als schuilplaats te gebruiken; de Franse vrouw die een vluchteling vraagt haar regelmatig te komen bezoeken omdat hij sprekend op haar gesneuvelde zoon gelijkt; de vele zelfmoorden van de Engelse sol-

[p. 152]

daten die de loopgraven niet meer in willen; de vluchtelingen die in Frankrijk onder de boeren en fabrikanten als slaven verdeeld worden om voor hen te werken; de soldaten die 's nachts bij het optrekken naar de loopgraven, van de gladde bevroren planken afglijden en in obuskuilen verdrinken zonder dat iemand een helpende hand kon uitsteken; tenslotte, de Tunesiër die in 1963 te Kemmel naar het graf van zijn gesneuvelde broer komt zoeken.

De verhalen zijn niet patetisch, het interview leent zich daartoe minder en de tijd heeft, hoewel de mensen ‘den grooten oorlog’ niet kunnen vergeten, al heel wat wonden geheeld. Er zijn ook enkele dagboekfragmenten opgenomen die erg lezenswaard zijn, vooral de impressie die Achiel Cassiman genoteerd heeft na zijn terugkeer te Hollebeke.

In dit boek, en dat geldt eveneens voor de toneelvoorstelling, is er tot mijn grote verbazing en ontgoocheling nergens sprake van de Frontbeweging die toch precies daar in de loopgraven werd geboren en reageerde tegen de sociale wantoestanden in het Belgisch leger dat voor 80% uit Vlaamse soldaten bestond die, Fransonkundig, met Franse bevelen de dood in werden gestuurd. Dit is een ernstig tekort en een gemiste kans om een stuk sociale geschiedenis van de Vlaamse Beweging dat voor de latere ontvoogding van Vlaanderen van groot belang is geweest, opnieuw onder de aandacht te brengen.

Dit volksboek is tenslotte overvloedig geïllustreerd met meer dan 200 foto's waarvan 107 afkomstig zijn van het Imperial War Museum te Londen. Alleen al voor deze unieke fotokollektie loont het de moeite zich het volksboek aan te schaffen.

Werner Duthoy.

Van den grooten oorlog. Volksboek. Uitgegeven door het Streekhuis Malegijs te Kemmel, 384 blz. Te bestellen door storting van 500 BF op rekening 738-3061151-47 van de Elfnovembergroep, 8948 Kemmel.