Ons Erfdeel. Jaargang 21

Willem Melis 70.

De Wase politikus en advokaat, Willem Melis, die op diverse momenten een belangrijke rol speelde in de Vlaamse beweging, is vorig jaar zeventig geworden. De historikus en kroniekschrijver, Arthur de Bruyne, stelde bij die gelegenheid een liber amicorum samen onder de titel Bijdragen tot de geschiedenis van een generatie. Het bevat opstellen van een twintigtal vrienden, en van de gevierde zelf: een autobiografische kroniek die hij in 1970-71 in het weekblad Het Vrije Waasland liet verschijnen, en als bijlagen een aantal van zijn toespraken en kortere geschriften.

Tot het meest substantiële behoort het 40 blz. tellende levensverhaal dat Arthur de Bruyne schreef. Het is een met veel tiperende details doorspekte kroniek van een biezonder rijk gevuld leven. Melis was aktief in het studentenleven aan de universiteiten van Leuven en Gent (om de vernederlandsing te steunen), in de Frontpartij, in het Verdinaso, in een lokaal Komitee voor politieke en sociaalekonomische voorlichting, in de vooroorlogse Vereniging voor Nationale Zelfstandigheid, als direkteur van de Dienst Pers en Propaganda van de Nationale Landbouw- en Voedingskorporatie tijdens de oorlog, als hoofdredakteur van de heruitgegeven krant De Standaard, als chef van de redaktie van het Jezuïetenweekblad De Vlaamse Linie in 1948, in het o.l.v. Pieter Geyl staande ‘Genootschap De Nederlanden in Europa’ (1957-1962), enz.

Boven de gebruikelijke laudatiostijl stijgt zeker ook de bijdrage uit van Gaston Durnez die al enige tijd werkt aan de geschiedenis van de krant De Standaard: een boeiend stuk over de wijze waarop De Standaard na de oorlog herrezen is en natuurlijk ook over de rol van Willem Melis daarbij. Wat op een afstand van dertig jaar het meest opvalt is het volstrekt nonkonformistische van deze onderneming. Er zullen zelden bij de stichting of herstichting van een krant zoveel joernalisten van de meest uiteenlopende richting bijeengebracht zijn. De milieus waaruit Willem Melis wist te rekruteren waren: verzet en kollaboratie, Verdinaso en VNV, CVP en socialisme. Er zal in de geschiedenis van de Vlaamse pers ook zelden zoveel talent bijeengebracht zijn in zulke moeilijke omstandigheden. (Het odium ‘krant van de zwarten’ dat de onderneming onmiddellijk meekreeg was niet te onderschatten). Echt verrassend is toch dat een naar Zwitserland gevluchte en bij verstek veroordeelde Hendrik de Man, natuurlijk onder pseudoniem, in 1947 acht bijdragen leverde.

[p. 790]

Wat de kortstondige rol van Willem Melis bij De Standaard geweest is, valt misschien best samen te vatten aan de hand van enkele citaten uit zijn ‘joernalistiek credo’ aan de vzw De Schakel die aanvankelijk verantwoordelijk was voor de redaktie: ‘...Ik was en ik ben de mening toegedaan, dat, wat het Vlaamse volk het meest behoeft, op dit ogenblik is: een ernstige, leidinggevende en gedegen pers... een dagblad... dat de geestelijke faktuur en standing zou hebben van de grote Nederlandse en Zwitserse bladen’. En aan het slot heette het: ‘Wij hebben er m.i. niets bij te winnen om in de geestelijke atmosfeer van La Libre Belgique te gaan leven’.

Willem Melis lijkt de man te zijn van de kortstondige engagementen (zij het dan vaak op kruciale momenten): in de Frontpartij in 1932, in het Verdinaso, als hoofdredakteur van Hier Dinaso (1936-1937, in De Standaard, De Vlaamse Linie... Blijkbaar kon hij het zich permitteren, wanneer een zaak hem niet meer kon boeien, of, waar de tegenkanting te groot was, eruit te trekken, terwijl anderen zich omwille van den brode, maar tegen hun zin, moesten plooien. Het kan iets te maken hebben met zijn karakter en vermoedelijk ook met het feit dat hij kennelijk uit een goed gefortuneerde familie komt. Zo was er een oom van hem, baron Paul Orban, ook politikus en advokaat en tevens hoogleraar.

Het is m.i. jammer dat Melis' vrienden hem niet wisten te beschermen tegen de indruk van, zij het onschuldige en wat beminnelijke, ijdelheid die de lezer vanuit dit huldeboek te inhaleren krijgt.

Daarbij aansluitend kom ik nog even terug op de titel Bijdragen tot de geschiedenis van een generatie. Die is in zoverre juist dat heel wat van de sfeer en het flamingantische en Vlaams-nationale milieu waartoe W. Melis behoorde, is weergegeven. Maar Melis behoorde tot de toplaag van dat milieu. De arbeiders, bedienden, kleine landbouwers, onderwijzers die simpatizeerden of aktief waren in het Vlaams-nationalisme behoorden ook tot een generatie. Hun geschiedenis was anders, heel wat minder eervol in het sukses en veel harder in de mislukking. Van hún geschiedenis kan men soms een glimp opvangen. Ik denk aan de korte biografische aantekening over Irma Laplace in Van Isackers boeken over haar proces. Hun geschiedenis moet nog geschreven worden.

Erik Vandewalle.

Bijdragen tot de geschiedenis van een generatie. Een liber amicorum voor Mr. Willem Melis. Samenstelling: Arthur de Bruyne. 277 blz, z.j., adres: Offsetdrukkerij Rinda, Regentiestraat 9, Kemzeke.