Ons Erfdeel. Jaargang 18

[p. 787]

nederlandse taal- en kultuurpolitiek

[p. 788]

frans-vlaanderen

28e Frans-Vlaamse Kultuurdag te Waregem.

De deelnemers aan de 28e Frans-Vlaamse Kultuurdag, gehouden te Waregem op 21 september 1975, konden kiezen tussen maar liefst zes sektievergaderingen. Dat kan erg veel lijken voor wie het eerst in kontakt komt met deze jaarlijkse manifestatie en vooral voor de verslaggever. Te veel is het toch ook weer niet met die sektievergaderingen, vooral als je weet dat een aantal van die sekties eigenlijk alleen te Waregem in de openbaarheid treden. In mijn geval beperk ik een uitvoerige verslaggeving tot één sektie.

In de sektie onderwijs ging sektievoorzitter Camille Taccoen uit Belle de twee hoofdsprekers vooraf met een korte uiteenzetting over de huidige stand van zaken i.v.m. het onderwijs van het Nederlands in Frans-Vlaanderen. Hij kon zich daarover, ondanks uitgesproken waardering voor de initiatieven van Komitee voor Frans-Vlaanderen en Michiel de Swaenkring, niet optimistisch uitlaten. Hij meende dat de stand van het Nederlands aanzienlijk verbeterd kan worden, en, zich tot een van de volgende sprekers wendend, hoopte hij ook op enig initiatief van de regionale raad van de Frans-Vlaamse regio.

De wijze waarop volksvertegenwoordiger Jaak Vandemeulebroucke bij de aanvang van zijn uiteenzetting een balans opmaakte van de tot op heden bereikte resultaten voor het Nederlands in Frankrijk en Frans-Vlaanderen, lag geheel in de lijn van wat C. Taccoen hierover had gezegd. Een en ander formuleerde hij scherper: ‘Ook vandaag de dag bekleedt het Nederlands in Frankrijk en in Frans-Vlaanderen nog een onooglijk kleine plaats: zonder enige diskussie de allerlaatste plaats van alle talen uit de Frankrijk omliggende landen. Het Nederlands staat zelfs nog ver achter op het Bretons en het Occitaans’. Het bereikte rezultaat van de voorbije 25 jaar kon hij allerminst zien als het rezultaat van een doelbewust kultuurpolitiek streven van de Belgische of Nederlandse overheid, maar veeleer als de vrucht van de inzet van sommige ambtenaren (hij noemde met name wijlen Julien Kuypers en Sadi de Gorter), docenten en privéinitiatieven, waarbij de overheid niet totaal passief is gebleven.

Hoofdpunt van Vandemeulebrouckes uiteenzetting vormden wat hij noemde ‘de aspiraties’ die wij ten aanzien van het Nederlands in Frans-Vlaanderen en in Frankrijk mogen koesteren. Hij liet hieraan een aantal bedenkingen voorafgaan die hij samenvatte in de stelling dat ‘het Nederlands in Frans-Vlaanderen en het Nederlands in Frankrijk het best gezien kunnen worden als één geheel’, wat trouwens een maksimaal rezultaat garandeert voor het Nederlands in Frans-Vlaanderen.

De positie die wij voor het Nederlands in Frankrijk mogen nastreven vatte hij samen in drie hoofdpunten:

‘1.	In de departementen van het Noorden en van het Nauw van Kales zou in elk geval van de 726 inrichtingen voor sekundair onderwijs een reële keuzemogelijkheid ten gunste van het Nederlands geboden moeten worden en dit niet alleen als tweede, maar ook als eerste vreemde taal.
2.	Dezelfde mogelijkheid zou er ook in een aantal lycea moeten zijn in centra die door hun funktie belangrijke relaties met de Benelux onderhouden, zoals Parijs en Straatsburg.
3.	Het aantal leerstoelen Nederlands aan de Franse universiteiten kan zeker verviervoudigen. Een aantal daarvan zou niet door één man, maar door een groep Neerlandici bezet dienen te worden. Het aantal universiteiten waar het Nederlands als hoofdvak kan worden gestudeerd, zal vanzelfsprekend in verhouding moeten staan tot de behoeften. De universiteit van Rijsel III, die op dit gebied al het voorbeeld gaf, zou zeker zijn studentenaantal op termijn kunnen vertienvoudigen.’

Vandemeulebroucke noemde dit ‘haalbare mogelijkheden binnen een periode van een volgende kwarteeuw’, op voorwaarde dat ‘in Vlaanderen en Nederland voldoende beleidswil en financiele middelen’ beschikbaar zijn.

Aan deze aspiraties op termijn koppelde de spreker nog enkele onmiddellijke prioriteiten, zich daarbij uitdrukkelijk aansluitend bij wat de anderen terzake op en buiten de Kultuurdag formuleerden:

1.	De oprichting van een centrum voor de Nederlandse kultuur te Rijsel.
2.	De uitbouw van een Nederlands-Frans instituut ter bevordering van de studie van het Nederlands in Frankrijk. Dit punt gaf hem aanleiding om even uit te weiden over de werking en de rezultaten van een gelijkaardig Frans-Italiaans instituut, de ADLI (Association pour la Défense de la Langue Italienne).
3.	De oprichting van een dienst ter verspreiding van de Nederlandse taal in het buitenland, die als opdracht zou hebben de tans bestaande ministeriele initiatieven te koordineren.
4.	Een grotere financiële steun

[p. 789]

	aan de bestaande privé-initiatieven die op dit terrein werkzaam zijn.
5.	De oprichting van een permanente kommissie binnen de Nederlandse Kultuurraad, die zich met deze problematiek inlaat en kontakten zou organiseren met de regionale raad van de Frans-Vlaamse regio.

De laatste spreker, Noël Josephe, maakt deel uit van de genoemde regionale raad en is er zelfs voorzitter van de kommissie onderwijs-kultuur. Hij had niet zoals zijn voorganger een dossier over het onderwerp voorbereid, maar uit zijn sprankelende improvisatie viel toch heel wat te onthouden. Hij verwoordde enkele klassieke vooroordelen t.o.v. Vlaanderen, die wel onder de tafels gemoffeld kunnen worden als er sprake is van de verhoudingen Vlaanderen-Frans-Vlaanderen, maar daarmee niet onbestaande zijn: de vrees voor onze ‘querelles linguistiques’, de opvatting als zou Vlaams samenvallen met konservatief en Franstalig in België met progressief en tenslotte de vrees dat geraakt zou worden aan het unitair karakter van Frankrijk. De heer Josephe legde er de nadruk op hiermee geen eigen opvattingen te vertolken, maar voegde er als zijn persoonlijke mening aan toe dat het regionalisme wel eens tot overdrijvingen komt en dat de verfransing van Frans-Vlaanderen een onomkeerbaar feit is. Als pozitieve uitspraken kon worden genoteerd dat hij positief stond tegenover de studie van het Nederlands in de regio en dat hij ook niet ongenegen staat tegenover een centrum voor de Nederlandse kultuur dat hij graag uitgewerkt zag als een initiatief van de regio zelf.

De sektie geschiedenis-heemkunde-vokskunde kan bogen op een niet onaardige traditie van werkvergaderingen buiten de kultuurdag om, en op een eigen publikatie, de Mededelingen. Dit jaar hield zij haar kolloquium te Waregem zelf, de dag vóór de Kultuurdag én tijdens de eigenlijke sektievergadering. Alles stond in het teken van de Pacifikatie van Gent, de rol daarin gespeeld door Paul Fredericq en de bindingen van dezelfde Fredericq met Frans-Vlaanderen. Aan de deelnemers was vooraf een samenvatting bezorgd van alle lezingen verzorgd door een aantal Nederlandse en Vlaamse historici: Drs. St. Janssens, Dr. A. Van Hulzen, Dr. U. Vermeulen, Dr. Ludo Milis en Drs. Michiel Nuyttens. Meer informatie kan men altijd verkrijgen bij de sekretaris en tevens hoofdredakteur van het Mededelingenblad: Raymond Watthy, Dorp 70, 8178 Woumen.

De sekties overheidspersonen en ekonomie belegden dit jaar samen een vergadering waar Ir. Mertens uit Brugge fungeerde als gastspreker over het onderwerp Duinkerke en de deltahahavens. Wie de kombativiteit van Ir. Mertens kent, kan ook zonder het verslag van Et. Desaever uit Nieuwpoort vermoeden dat ironie en sarkasme bij zijn kritiek op het Belgische havenbeleid (of op het ontbreken van enig beleid) nooit van de lucht waren.

De sektie literatuur, toneel, taalkunde was ongetwijfeld goed geinspireerd door Martin Cantrijn, sekretaris van het ANV-Vlaanderen, aan het woord te laten over het ANV en Frans-Vlaanderen. Het ANV steunt al sinds jaar en dag alles wat onze kultuur in Frans-Vlaanderen kan begunstigen. M. Cantrijn wees op een aantal nieuwe terreinen waarop Frans-Vlaanderenakties gevoerd kunnen worden die ook op de steun van het ANV mogen rekenen. Flor Barbry van het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen was verhinderd maar had zich laten vervangen door een van zijn spelers, Robert Bafcop. Uit het vraaggesprek dat Valeer Arickx met hem afnam bleek hoe de belangstelling voor het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen met de jaren in stijgende lijn is gegaan en nog gaat. Dr. Eric Defoort, als derde spreker, had het over het ontstaan, de groei en de mogelijkheden van de Biblioteek van de Franse Nederlanden aan de Kulak.

Onder leiding van Gijs Van Ryckeghem bracht de sektie jeugd aan de vertegenwoordigers van jeugdbewegingen en -organisaties inlichtingen over de mogelijkheden tot verblijf in Frans-Vlaanderen en kontakten met jongeren aldaar. Dij deze sektie zit voortdurend de zorg voor meer te bieden als gewone toeristische informatie, maar er integendeel de mogelijkheid aan te koppelen om kennis te maken met het Nederlands karakter van de te verkennen streek.

De sektie familiekunde, voorgezeten door Dr. Ernest Warlop, kon traditiegetrouw een belangrijk overzicht geven van VVF-aktiviteiten in Frans-Vlaanderen. De Vlaamse Vereniging voor Familiekunde telt 80 leden aldaar en geeft al zeven jaar een Franstalig genealogisch bulletin uit, naast en met het ts Vlaamse Stam, speciaal bestemd voor de Frans-Vlaamse leden.

Het was een prijzenswaardige innovatie een kulturele vereniging uit te nodigen om op dezelfde dag en in hetzelfde gebouwenkompleks te kongresseren en enkele aktiviteiten van de kultuurdag mee te maken. Het Davidsfonds West-Vlaanderen was de eerste om op deze uitnodiging in te gaan door hier

[p. 790]

zijn provinciale gouwdag te organiseren. Francis Persyn, een jong Frans-Vlaams leraar, gaf in het Nederlands een lezing over de stand van onze taal in Frans-Vlaanderen. Het was een welkome en gewaardeerde initiatie in het probleem.

Het is uiteraard niet mogelijk uitvoerig stil te staan bij alles wat op de plenumvergadering na de middag gebeurde. Het optreden van Mieke en Bart met Vlaamse liederen, de prijsuitreiking aan de winnaars van de VTB-fotowedstrijd over Frans-Vlaanderen - een initiatief met voortreffelijk rezultaat zoals de tentoonstelling duidelijk maakte - de prijsuitreiking aan de deelnemers van de Nederlandse Taalprijsvraag en de traditionele overhandiging van een erepenning van het Ministerie van Nederlandse Kultuur aan verdienstelijke Frans-Vlamingen en Nederlanders, het kan alleen vermeld worden. Maar ook bij de talrijke toespraken moet ik me wel beperken tot één uitspraak of een bedenking van mijnentwege.

Jef Cordy uit Kortrijk verving Drs. Jozef van Overstraeten om namens de VTB te spreken over VTB en Frans-Vlaanderen. Het werd een lange opsomming waarbij ik vermoed dat de oudste jaargangen van het VTB-orgaan nog onvermoede schatten aan bijdragen over Frans-Vlaanderen bevatten.

Bij het onderwerp Het buitenlands kultureel beleid van Nederland gaf Dr. A.W. Willemsen een aardige samenvatting van de gevoelens die dit onderwerp bij hem oproepen, met de uitspraak: ‘Een betere titel ware geweest: Mijn onvrede met het buitenlands kultureel beleid van Nederland’.

Gezien de afwezigheid van de aangekondigde spreker, nam Senator Leo Vanackere de taak op zich de tekst te lezen over de werking van de Franse vereniging D.P.L.F. (Défense et Promotion des Langues de France), een overkoepelende organisatie van alle minderheidstalen die een niet aflatende aktiviteit aan de dag legt.

Na het bemoedigend getuigenis vanwege de jeugd door de Frans-Vlaming J.K. Bertheloot uit Boeschepe, kwam nog Mr. Johan Fleerackers, kabinetschef van de Minister van Nederlandse Kultuur, aan het woord. Hij kon inzake het tot standkomen van een centrum voor de Nederlandse Kultuur te Rijsel nog niets konkreets zeggen, maar gaf de verzekering dat het Ministerie niet stil zit.

Senator Leo Vanackere die zoals gewoonlijk keurig de namiddagzitting voorzit en alles stipt binnen de grenzen van de voorziene timing weet te houden, wees in een korte slottoespraak op de onomkeerbaarheid van het regionaliseringsverschijnsel.

Een zeer behoorlijke kultuurdag, met een talrijk publiek, met uiteraard of onvermijdelijk ook zwakke kanten naast hoogtepunten, waar de organisatoren, in de eerste plaats sekretaris Luc Verbeke, alle eer van halen. Als er dan toch kritische geluiden te horen waren, dan ongetwijfeld niet met de bedoeling afbreuk te doen aan die waardering. Het heeft meer te maken met een duidelijk voelbare spanning, altans zo voelt uw verslaggever het ook aan. De Frans-Vlaamse kultuurdagen kennen geen traditie van kritische uitspraken of oppositionele geluiden. Ze zijn integendeel gekenmerkt door een sfeer van blijde verwachting en optimisme, en het is al vaak gebleken dat inzake Frans-Vlaanderen een andere uiterste houding alleen maar nefast zou kunnen zijn. Wie, hetzij als joernalist, hetzij als medewerker, al enkele jaren de Frans-Vlaamse problematiek volgt, de inspanningen van enkele werkers in het veld kent en enige hoop koesterde m.b.t. het onderwijs van onze taal, n.a.v. het ministerieel besluit van 14 september 1970, moet 5 jaar later teleurgesteld vaststellen dat er voor het onderwijs van onze taal te weinig veranderd is. Kan het nog duidelijker gezegd worden aan de hand van de toestand in het middelbaar onderwijs te Rijsel? Vijf jaar na datum, in de regionale hoofdstad van Frans-Vlaanderen, op nauwelijks 15 kilometer van West-Vlaanderen, op een uur rijden van Antwerpen en twee uur van Amsterdam, kunnen de middelbare scholieren alle denkbare Europese talen kiezen als vreemde taal, het Nederlands evenwel nog niet.

Johan Fleerackers gebruikte op de Kultuurdag i.v.m. optimisten en pessimisten het beeld van het glas dat al of nog maar halfvol was; m.i. is het nog nooit voor een kwart vol geweest.

Erik Vandewalle