Ons Erfdeel. Jaargang 18

Brussels luik uit het Festival van Vlaanderen.

Traditiegetrouw heeft het Festival van Vlaanderen op het einde van de zomermaanden zijn hoorn des overvloeds over de hoofdstad uitgestort. Ook dit jaar viel er voor de muziekliefhebbers heel wat te rapen; naar onze smaak eigenlijk te veel om het allemaal te kunnen verorberen én naar waarde te schatten. Uit die overdaad kozen wij een drietal manifestaties uit.

Van de koncerten die door drie vermaarde wereldorkesten werden verzorgd vonden wij dat van het London Symphony Orchestra o.l.v. Mstislav Rostropowitsj het interessantste, ter wille van het niet zo alledaagse programma. Naast de vijfde symfonie van Dmitri Sjostakowitsj stond immers de kantate Alexander Newsky van Sergei Prokofiev op de affiche: een bladzijde die wij hier voor de eerste maal in een life-uitvoering konden beluisteren. Wat de Russische dirigentcellist van die twee partituren heeft gemaakt was zonder meer een revelatie. Iedereen weet dat die bladzijden beslist niet het nec plus ultra betekenen uit de muziekliteratuur. O.l.v. een biezonder dynamische Rostropowitsj heeft het Londense orkest de lege plekken en goedkope effekten die in Sjostakowitsj wel eens opduiken a.h.w. weggespeeld door een uiterst gedetailleerde interpretatie. Ook de kantate Alexander Newsky, die door Prokofiev hier en daar dik in de verf werd gezet, kreeg een rijk genuanceerde en monumentaal-sonore verklanking.

Tot de boeiendste facetten uit het hele festivalprogramma behoorden de tentoonstelling en de koncerten die onder de titel Muzikale schatten uit de Koninklijke Biblioteek Albert I werden geprezenteerd. Soortgelijke initiatieven met een leerzaam-verrijkende inhoud zou het Festival meer moeten nemen; ook al trekken die het massapubliek niet zo gretig aan en voelt de high life zich niet genoodzaakt daarop aanwezig te zijn.

In de stemmige Nassaukapel organizeerde dr. Bernard Huys, de direkteur van de muziekafdeling van de Kon. Biblioteek, een overzichtelijke tentoonstelling met de fraaiste en waardevolste muziekdokumenten uit zijn departement. Die verzameling bevat schatten van ca. 1200 tot 1800. Hij koos daaruit een honderdtal eksemplaren en katalogeerde ze in zes rubrieken. In de reeks ‘Vokale polyfonie’ kon men de oudste dokumenten bewonderen zoals de tweestemmige kompositie De sainte Leochade, la virge, een handschrift op perkament uit omstreeks 1220; daarnaast de rotulus of perkamenten rol met één conductus en negen motetten uit het begin van de XIVe eeuw. Andere pronkstukken uit die reeks waren de perkamenten albums van Margareta van Oostenrijk met talrijke komposities van beroemde Nederlandse polyfonisten, verder de fijnzinnig verluchte codices met missen, motetten en chansons uit de renaissance, en ten slotte kostbare muziekdrukken uit het einde van de XVIe eeuw. De kategorie Begeleide monodie bevatte o.m. een verzameling madrigaalkomposities van Giulio Caccini en bundels van A. Brunelli, D. Belli, J.H. Kapsberger e.a. Een afzonderlijke rubriek was gewijd aan de luitmuziek zoals die voorkomt in diverse tabulaturen en traktaten o.a. van E. Adriaenssen, H. en M. Neusiedler, A. Rotta enz. In de vierde groep ‘Klaviermuziek’ trof men tal van verzamelingen aan met klavecimbel en orgelmuziek: o.m. het vermaarde handschrift met 364 komposities opgetekend door Abraham Van den Kerckhoven. Bekende namen als G.B. Bassani, M. Marais, J.B. Loeillet, J.M. Leclair, L. Boccherini ontdekte men in de rubriek gewijd aan de ‘Kamermuziek’. In de laatste kategorie ‘Muziek voor kamerorkest’ bevond zich o.m. een handschrift met vijf werken van Franz Joseph Haydn, en een eksemplaar uit de volledige muziekbiblioteek van het Collegium Musicum Audi et Tace uit Leeuwarden.

Uit die summiere opsomming van enkele belangrijke dokumenten, in de tentoonstelling opgenomen, blijkt duidelijk dat de Koninklijke Biblioteek inderdaad een benijdenswaardige rijkdom aan

[p. 774]

muzikale schatten bezit. Vooral enkele unieke manuskripten en publikaties uit middeleeuwen en renaissance verhogen de waarde van die inhoud in aanzienljike mate. Het loonde de moeite om het grote publiek via een tentoonstelling die rijkdom te laten bewonderen. Trouwens vele van die dokumenten zijn op zichzelf reeds een weelde voor het oog: het kaligrafisch handschrift, de precieuze miniaturen, de sierljik gesneden initialen, de prachtige verluchtingen, de stijlvolle gravures e.d. Doch ‘een oude partituur mag geen reliek blijven, geen louter voorwerp van pure bibliofilie; ze hoeft integendeel een bron te zijn voor een hernieuwd muzikaal schoonheidsbeleven’, zo schreef dr. Bernard Huys in zijn inleiding tot de katalogus van de tentoonstelling. Daarom werden rond het tema Muzikale schatten uit de Koninklijke Biblioteek Albert I vijf koncerten georganizeerd. Wij waren in de gelegenheid twee daarvan te beluisteren.

Het Clemencic Consort vertolkte motetten, chansons en dansen aan het hof van Margareta van Oostenrijk, gekozen uit de handschriften die voorkomen in het scriptorium van deze landvoogdes der Nederlanden. Het Weense ensemble verzorgde in de gotische zaal van het Stadhuis een hoogstaande koncertavond. De uitvoering heeft ons geboeid van het begin tot het einde, zowel door de levendige variëteit van de interpretatie, de bonte afwisseling in de keuze van oude instrumenten, als door de spontaneïteit en ekspressieve dynamiek. Het Clemencic Consort schrikt er niet voor terug om - steeds op een verantwoorde basis - met verrassende tegenstellingen en agogische aksenten tekst en muziek zodanig te interpreteren dat die ekspressief en direkt op de toehoorder worden overgedragen. De solisten van dat ensemble passen de kunst van de appogiaturen levendig toe, waar nodig laten zij het volkse element doorzinderen in die hoofse muziek, en zij slagen erin met autentieke praktijken en versieringen de eenstemmige melodieën a.h.w. om te toveren tot boeiende meerstemmige stukjes.

Voor het kamermuziekkoncert in de Sint-Michielskatedraal was de opkomst bedroevend gering. Ja, wat wil je: een programma met onbekende komposities, en dan nog uitgevoerd door mensen van bij ons, nl. het Kamerorkest van de BRT o.l.v. Fernand Terby en de violist Rudy Werthen. Dat lokt de grote massa niet naar de koncertzaal. En toch was er o.i. heel wat muzikaal genot te beleven aan die onbekende achttiendeeeuwse partituren, waarvan de meeste hier voor het eerst een moderne uitvoering kregen. Van Johann Christian Bach werd de ouverture tot La Clemenza di Scipione vertolkt: een voortreffelijke kompositie in klassicistische struktuur met Mannheimermanieren. Giovanni Mane Jarnovic (1740-1803) was een beroemd vioolvirtuoos. In zijn concerto nr. 12 toont hij zich een gedegen vakman, zonder vooruitstrevende allures, en niet altijd even rijk geïnspireerd. Buiten het zangerige middeldeel is deze partituur vooral op het virtuoze solospel afgestemd. De symfonie in C van François Gossec is vooral in het eerste deel een veel rijkere partituur. De krachtige taal, de duidelijke tematiek en vooral de afwisselingsrijke orkestratie geven aan die bladzijde een volrijp karakter. Christian Ernst Graf (1723-1804), afkomstig uit Oostenrijk, bouwde zijn karrière vooral in de Nederlanden op. Zijn symfonie in D rekenen we tot het beste wat we die avond hebben beluisterd. In het eenvoudige, echt onderhoudende middeldeel heeft ze iets van Haydns volkse inslag. De beide hoekdelen worden gekenmerkt door bondigheid in de uitdrukking en variëteit in de instrumentatie.

Hopelijk neemt het Festival van Vlaanderen in de toekomst nog soortgelijke initiatieven. Het prezenteren van minder bekende partituren of vergeten bladzijden, vooral uit ons eigen muziekpatrimonium, zou één van de hoofdopdrachten moeten zijn van het Festival. Wellicht kan men volgend jaar eens op ontdekking uitgaan in het Sint-Goedelefonds!

Hugo Heughebaert