Ons Erfdeel. Jaargang 17

Een Bruid in de Morgen.

7 maart jl. ging dit eerste toneelstuk van Hugo Claus opnieuw in première onder regie van Ton Lutz bij de toneelgroep Globe. Dezelfde regisseur was het ook die in 1955 de wereldpremière bracht. Drie jaar lang had de toen 26-jarige Hugo Claus met zijn Bruid tevergeefs bij diverse toneelgezelschappen aangeklopt. Ton Lutz zag er wat in, hij heeft Claus aan zijn toneeldebuut geholpen en sindsdien is er een nauw kontakt geweest tussen schrijver en regisseur en na 19 jaar verklaart Lutz: ‘Ik vind het nog, nee opnieuw, een prachtig stuk.’

Bij de tijdsaanduiding van het stuk wordt aangegeven dat de aktie zich afspeelt in de maand maart. Maart, de maand van de lente, het nieuwe jonge leven, hier in dit drama wordt de lente verstikt, vergiftigd, de droom van liefde en leven gesmoord. Ofschoon het stuk realistisch van opzet is - verhoudingen binnen het gezin Pattini met schrille aksenten: de mislukte vader, de alles-beredderende moeder, de kwetsbare in wensdromen levende dochter, de naïeve, wat debiele zoon en de rijke lelijke nicht - heeft het een poëtische ondertoon. Literair noemde Claus het in een interview, in die zin dat hij wel mensen uitbeeldt maar niet met de bedoeling om de realiteit van buiten zo letterlijk weer te geven. De figuren zijn meer symbolisch, meer archetypisch. Er zit een diepe ontroering achter om de mislukking en het gemis aan levenskans. De

[p. 279]

Sacha Bulthuis en Johan Ooms in Een Bruid in de Morgen van Hugo Claus.

vlucht van Andrea in de zelfmoord is de onmacht tot leven. Het is een tema dat in vele werken van de jongere Claus terugkeert: de moord op Bennie in De Metsiers, het verdwijnen van Bea in De Hondsdagen, de zelfmoord van Claude in Omtrent Deedee. Na 19 jaar blijft het stuk overeind. De voorstelling van toen is misschien wat poëtischer door het spel, ik meen van Ina van Faassen. De Andrea van Sacha Bulthuis nu is onstuimiger, recalcitranter, maar daardoor wel effektief. Zonder anderen te kort te doen noem ik nog vooral de moeder-figuur van Annet Niewenhuyzen, die naast harde en verbitterde aksenten toch ook duidelijk de onmacht en de tragiek van deze vrouw liet zien. Dat het stuk verouderd zou zijn, omdat situaties en verhoudingen zijn gewijzigd, wat ik ergens meen gelezen te hebben, kan ik niet onderschrijven. Ofschoon de vorm en speelwijze zeker niet eksperimenteel of absurdistisch is, wat boven besproken stuk van Bernlef wel is, heeft het een algemene tendens van desillusie die velen niet vreemd zal zijn en wel van alle tijden is.

De regie werkte met tamelijk realistische middelen en het toneelbeeld sloot daar wel bij aan. Je zou het misschien wat meer vervreemdend kunnen brengen, maar elke regieopvatting is een keuze en in zijn soort was deze uitstekend.

Piet Simons