Het Offer des Heeren

§ ^* Na de wijse: Ick dancke v lieue Heere.

⁺ O Heer God ick mach wel clagen

Met suchten so menichfalt
Dat nv in dese dagen

* [n^o. 25.] ²⁾

2) Jan Schut is alleen bekend uit dit gedicht van hem zelven en uit een ander, op hem gemaakt, dat in de Veelderhande Liedekens (in 160) van 1569 voorkomt en (samen met het eerste) bij Wackernagel, S. 144, is afgedrukt. Hij onderscheidt zich in niets van de eigenlijke nederlandsche martelaars, en belijdt o.a. de menschwordingsleer. Het Groot Offerboek van 1615 vermeldt, hoe zijn dood in 1561 valt en voegt dit toe aan een bericht, aan het lied uit ons Lietboecxken ontleend; dat van 1617, hoe die dood door onthoofding heeft plaats gegrepen; dat van 1626, hoe Schut in de gevangenis veel heeft gezongen en de rechter, die hem veroordeeld had, een paar dagen na de terechtstelling het lijk toeriep: ‘Jan, zing ons nu een liedeken’, waarop hij met een aanval van beroerte werd gestraft. Dat van 1631 en Van Braght nemen dit alles over.
Het lied roert evenals no. 22, alle betwiste denkbeelden der Doopsgezinden aan; insgelijks alleen het eedverbod niet.
In een liedboek, dat Dr. Wieder meent in 1559 te moeten plaatsen, komt ons lied al voor. Dan moet de opgaaf van het jaar 1561 voor dezen marteldood natuurlijk onjuist wezen, of - eene andere mogelijkheid, waarop Wieder, bl. 145, wijst, - Schut heeft nadat zijn lied al verbreid was nog een paar jaren gevangen gezeten. Dit komt ook in latere uitgaven van de Veelderhande Liedekens voor en staat, in het duitsch vertaald, in Ein schon gesangbüchlein, dat volgens Wolkan, S. 90, 91, 99, voor het eerst tusschen 1565 en 1569 het licht heeft gezien.
Of ‘menichfalt’ en ‘gewalt’ in het eerste couplet den westfaalschen dichter verraadt? ‘Swermen’ op fol. 53 ro zal wel geen germanisme (‘schwärmen’ is bij Luther: in afwijking van het woord der Schrift op eigen invallen, fantasiën, wijsheid afgaan) zijn, zie de aanteekening aldaar.

+ Vande bekentenisse des geloofs van Jan Schut geuangen wesende te Vreen.

[p. 612]

 

Geschiet is so groot gewalt

 

Om dat ick v woort aenhange

 

Lijde ick so grooten noot

 

En legge hier geuangen

 

Sy dreygen my al metter doot.

 

Sy hebben my gebonden

 

⁺ Geuoert voor de Ouerheyt

 

Om uwen naem te verconden

 

Door v genade was ick bereyt

 

Doen deden sy my vragen

 

Wat onse gelooue weer

 

Daer op was mijn gewagen

 

Dat is na Christus leer.

 

Op dit geloof ben ick gedoopet

 

Hebbe ick voor haer bekant

 

^* Als Christus selue ontknoopet

 

Onsen trouwen heylant

 

In Marco staet geschreuen

 

In zijn sestiende pleyn

 

Den geloouigen salment geuen

 

So Christus woort ons leert gemeyn.

 

Vanden doop der kinderen cleene

 

So vraechden sy my al voort

 

Ick sprack met goeder meene

 

Dat vindick niet in Gods woort

 

Wilt vry de schrift doorloopen

 

Christus heeft niet geleert

 

Den ongeloouigen te doopen

 

^‡ Sy en zijn ¹⁾ van sonden eerst bekeert.

+ Fol. 52 v^o.

* Mat.28.c.19. Mar.16.b.15.

‡ Mat.3.a.2. 4.b.17.

1) Tenzij zij zijn.

[p. 613]

 

Daer op hebben sy geuraget

 

Oft ick sulcks niet woude afgaen

 

Daer op heb ick gewaget

 

Dat en dient my niet gedaen ¹⁾

 

Gods woort te stellen bezijden

 

En steruen den eewigen doot

 

Ick wil veel lieuer lijden

 

Al waer de pijn noch eens so groot.

 

^* Dat Nachtmael onses Heeren

 

Bekende ick voor haer present

 

So Christus self quam leeren

 

Int nieuwe Testament

 

Dat wy daer by sullen gedencken

 

Sijn lijden en bitteren doot

 

Dat hy ons heeft willen schencken

 

Doen hy zijn bloet aent Cruys vergoot.

 

⁺ Doen deden sy my verclaren

 

Met vele woorden goet

 

Oft Christus niet en ware

 

Van Maria vleys ende bloet

 

Ick en heb sulcx niet gelesen

 

Heb ick voor haer bekent

 

Hoe soud hy vander aerden wesen

 

Die God den Vader heeft gesent.

 

^† Van dHeyligen Geest is hy ontfangen

 

Gebooren wt die reyne maecht

 

Met geenderley sond behangen ²⁾

 

Alst God den Vader heeft behaecht

 

^* Gebooren wt Dauids stamme

 

So hy was toe gesacht

 

Dus in Christo den Lamme

 

Godes beloften zijn volbracht.

 

^† Dat woort (verstaet de saecke)

 

Is vleys geworden saen ³⁾

 

Vanden Geest na des Engels spraecke

 

De cracht Gods heeftse beuaen

 

Daerom tHeylige wt haer gebooren

 

Is Godes Sone vermaert

 

Daerom wy die waren verlooren

 

^* Verlost zijn, als Petrus verclaert.

 

Daer na sy my vragen deden

1) ‘Ik heb gezegd: dat, door mij gedaan, dient (doet goed) mij niet.’

* Mat.26.c.25. Mar.14.c.22. 1.Co.11.c.22.

+ Fol. 53 r^o.

† Mat.1.c.20. Luc.1.c.31.

2) In geenerlei zonde verstrikt.

* Esai.11.a.1.

† Joan.1.b.14.

3) Spoedig. Hier weêr stopwoord.

* 1.Pet.1.c.18.

[p. 614]

 

Twelck ^† Paulus heeft geleert

 

Oft ick van haer Ouerhede

 

Niet hielt als van God geordineert

 

Ja den gerechten te beschermen

 

Heb ick voor haer bekant

 

En te straffen die in quaetheyt swermen ¹⁾

 

Om vrede te houden in haer lant.

 

Wat hout ghy vander echte

 

So hebben sy geuraget my

 

Als Christus seluer sechte

 

Matthei aent negentiende vry

 

^* Een man end een vrou beyde

 

Sullen in die echte gaen

 

^† End oock niet weder scheyden

 

⁺ Sy en hebben ouerspel gedaen ²⁾.

 

Van oproer en muyterijen

 

Hebben sy veel aen my gesocht

 

Daer op was mijn belijen

 

Wy en hebben dat niet gedocht ³⁾

 

^‡ Onse vianden te beminnen

 

Leert Christus in zijn woort

 

Metter waerheyt salment niet beuinnen

 

Dat van ons anders wort gehoort.

 

Doen deden sy weder vragen

 

Wie onse Hooftman weer

 

Daer op was mijn gewagen

 

Dat is Christus met zijne Leer

 

^* Die heeft ons geroepen in vrede

 

Als een trouwe Heylant goet

 

Daer by hoop ick te blijuen mede

 

Ende bezegelent met mijn bloet.

 

Die dit Liedeken dichte

 

Jan Schut was zijn naem (bekent)

 

Om zijnen Naesten te stichten

 

Wt de geuanckenis heeft hijt gesent

 

^* Datmen op Gods woort sal betrouwen

 

In allen tijt der noot

 

^† Op gheenen menschen bouwen

 

Hij geeft dat leuen voor de doot.

finis.

† Rom.13.a.1.

1) Rondzwermen, vagabondeeren.

* Ge.2.d.24. Mat.19.a.4.

† Mat.5.d.31. 19.b.9.

+ Fol. 53 v^o.

2) ‘Zoo zij niet...’

3) Van dogen = gedoogen.

‡ Pro.25.d.21. Mat.5.e.44, Rom.12.c.20.

* 1.Cor.7.b.15.

* Psa.118.a.8. Eccl.2.a.6.

† Jer.17.b.5.

2) Jan Schut is alleen bekend uit dit gedicht van hem zelven en uit een ander, op hem gemaakt, dat in de Veelderhande Liedekens (in 160) van 1569 voorkomt en (samen met het eerste) bij Wackernagel, S. 144, is afgedrukt. Hij onderscheidt zich in niets van de eigenlijke nederlandsche martelaars, en belijdt o.a. de menschwordingsleer. Het Groot Offerboek van 1615 vermeldt, hoe zijn dood in 1561 valt en voegt dit toe aan een bericht, aan het lied uit ons Lietboecxken ontleend; dat van 1617, hoe die dood door onthoofding heeft plaats gegrepen; dat van 1626, hoe Schut in de gevangenis veel heeft gezongen en de rechter, die hem veroordeeld had, een paar dagen na de terechtstelling het lijk toeriep: ‘Jan, zing ons nu een liedeken’, waarop hij met een aanval van beroerte werd gestraft. Dat van 1631 en Van Braght nemen dit alles over.
Het lied roert evenals no. 22, alle betwiste denkbeelden der Doopsgezinden aan; insgelijks alleen het eedverbod niet.
In een liedboek, dat Dr. Wieder meent in 1559 te moeten plaatsen, komt ons lied al voor. Dan moet de opgaaf van het jaar 1561 voor dezen marteldood natuurlijk onjuist wezen, of - eene andere mogelijkheid, waarop Wieder, bl. 145, wijst, - Schut heeft nadat zijn lied al verbreid was nog een paar jaren gevangen gezeten. Dit komt ook in latere uitgaven van de Veelderhande Liedekens voor en staat, in het duitsch vertaald, in Ein schon gesangbüchlein, dat volgens Wolkan, S. 90, 91, 99, voor het eerst tusschen 1565 en 1569 het licht heeft gezien.
Of ‘menichfalt’ en ‘gewalt’ in het eerste couplet den westfaalschen dichter verraadt? ‘Swermen’ op fol. 53 ro zal wel geen germanisme (‘schwärmen’ is bij Luther: in afwijking van het woord der Schrift op eigen invallen, fantasiën, wijsheid afgaan) zijn, zie de aanteekening aldaar.