Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1931

[p. 237]

Moderne Hollandse Kortverhale.
Byeengebring en toegelig deur dr. F.E.J. Malherbe.
Uitgewers: firma J.H. de Bussy.

DIS die eerste deel van 'n serie wat glo uit 'n twaalf dele sal bestaan. Daarin sal opgeneem word 'n keur uit die kortverhale van die verskillende letterkundes. Die Nederlandse en Vlaamse deeltjies verskyn in die oorspronklike tale; al die ander sal in Afrikaans vertaal word.

Dis ongetwyfeld 'n kostelike idee, want veral nou dat daar so baie oor kuns en kultuur gepraat en alles in die werk gestel word om ons nasie-bewus te maak, behoort so'n serie ons eie saak uitstekende dienste te bewys. Daardeur sal 'n groot deel van die leserspubliek vertroud raak met die beste uit ander letterkundes, dikwels wêreldletterkundes, en om die eie na behore te waardeer, maar veral om die eie op te bou, mag die buitelandse nooit uit die oog verloor word nie. Dit betaam 'n jong volkie, 'n doelbewus-strewende volkie, om waar nodig sy lampie by groter volke aan te steek. Dis 'n slim volk wat uit die ondervinding van ander volke kan leer. Klaklose en hol navolging mag dit nie word nie.

Die hele serie staan onder redaksie van dr. M.L. du Toit en die samesteller van hierdie deel is dr. F.E.J. Malherbe van Stellenbosch. Laasgenoemde het ook gesorg vir die biografiese en ander besonderhede en 'n ‘oorsig oor die kortverhaal met spesiale verwysing naar die behandelde stof.’

Die boekies is in die eerste plek seker bedoel vir die persoon wat iets goeds wil lees en in kort bestek die kenmerkende eienskappe van verskillende letterkundes, soos dit in die kort-verhaal tot uiting kom, wil aantref. Ook vir die ernstige student sal hierdie boeke van groot waarde wees en dis veral vir hulle wat die kort maar saaklike ‘oorsig’ van dr. Malherbe bedoel is.

Ek kan nie sê dat die ‘Voorwoord’ van die algemene redakteur my danig getref het nie. Dit behoort tog vir ons nie nodig te wees om so half-en-half verskoning te vra dat die eerste bundeltjie in Nederlande verskyn nie. Miskien is dit veral vir die groot-publiek bedoel.

Dr. Malherbe het die stukke uit die Nederlandse letterkunde van na 1880 gekies. Dit spreek vanself dat sy groot moeilikheid beperking was. Holland het in die afgelope halfeeu uitstekende skrywers voortgebring. Dit val ook saam met die opkoms van die kort-verhaal en skets in die Nederlandse letterkunde. Almal sal en kan daarom nie ooral saamstem met die

[p. 238]

keuse van die samesteller nie, maar dis m.i. van minder belang. Daar moes eenmaal 'n keuse gedoen word en smaak verskil. Oor die algemeen het Malherbe daarin geslaag om ons 'n verteenwoordigende keuse te gee. Die stukke moes opsigself goed wees, maar hulle moes ook een of ander stroming in die letterkunde demonstreer. Die gewone leser het hiermee niks te doen nie en dit sal hom stellig nie hinder nie, maar vir die student is soiets baie belangrik.

Die boek bevat stukke van A. Aletrino, L. Couperus, H. Heyermans, J. de Meester, A. van Schendel, Augusta de Wit, C. Scharten en M. Scharten-Antink, I. Boudier-Bakker, A. van der Leeuw, Top Naeff, Jo de Wit, Marie Koenen, R. van Genderen Stort. 'n Hele paar van hierdie skrywers is al dood; die meeste is egter nog in die volle fleur van hulle kunstenaarskap. Drie van die beste Nederlandse romans van verlede jaar is deur skrywers uit bostaande groepie gelewer. Die ‘De Klop op de Deur’ deur Ina Boudier-Bakker, ‘Het Fregatschip Anna Maria’ deur A. van Schendel, en ‘De Kleine Rudolf’ van Aart van der Leeuw. 'n Mens mis net verskeie name van die allerjongste prosaskrywers, die verteenwoordigers van die sogenaamde ‘nuwe saaklikheid’, al kom dit veral in die breër opgesette romans en novelles uit.

Disopmerklik dat die samesteller hom nie net tot kort-verhale beperk het nie. Dié van Ary Prins is selfs 'n brokstuk uit 'n lang verhaal. 'n Hele paar stukke is eenvoudig sketse en daarom is die naam van die boek misleidend. Teen die sketse as sodanig sal alleen die persoon wat om die verhaal lees beswaar maak. Daarin word dikwels die gewone lewe vasgelê. Dis goeie werk. Die skrywers kon hier makliker en lekkerder bou; in die kortverhaal moet, selfs ten koste van beeldrykheid ,op die verhaal gekonsentreer word.

Die aantekeninge van die samesteller boaan elke stuk bevredig my minder. Hy gee o.a. enige biografiese besonderhede en dis heeltemal in die haak, want ons wil almal iets weet van 'n onbekende skrywer wie se werk 'n mens lees. Dis wel kort, maar met die opset van die reeks boeke kon dit nie anders nie. Hy noem ook die vernaamste werke van die outeurs. Vir die persoon wat deur dié kennismaking vir meer lus kry, en veral vir die student, is dit van waarde. Sy waardebepalings tussenin keur ek egter nie goed nie. Wat hy sê, is nie verkeerd nie, maar sulke ongemotiveerde uitsprake moedig napratery aan - een van die grootste foute van baie studente en grootmense. By Augusta de Wit word b.v. gesê: ‘Diepdenkende, skoondigterlike persoonlikheid, in volmaakte ewewig. Haar egtheid steeds van 'n meevoerende krag.’ En verder: ‘Haar konsentrasie op dié verborge krag eensklaps sig openbarend in onbegrepenheid of by sterke reaksie, maak haar meesteres in ons genre...’

[p. 239]

Sulke hoog-klinkende algemeenhede is hier nie vanpas nie. Daar was stellig geen ruimte om die leser te help om die opgenome stukke beter te waardeer nie, selfs nie as dit uitsprake van erkende Nederlandse krietisie is nie. Soos dit nou is, is dit gevaarlik - vir die samesteller en vir die leser en vir die letterkunde.

Die spelling van dr. Malherbe sluit hom by die Nederlandse aan. Dit geld ook vir heelparty uitdrukkings. Dit maak 'n on-Afrikaans indruk. Konsekwent is die spelling ook nie, want die Nederlandse ‘Batavia’ word hier ‘Batawië’. Maar dis bysake. Hoofsaak is dat ons hier 'n goeie verteenwoordigende keuse uit die teenswoordige Nederlandse kortverhaal en skets het. Van harte hoop ek dat die publiek die serie gaan steun - dis in sy eie belang.

M.S.B.K.