Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1931

[p. 173]

Die ‘Glaspalast’ in Munchen Verbrand.

OP die 6de Junie 1931 is die Glaspaleis in München, een van die historiese monumente van Duitse en Europese beeldende kuns, deur 'n groot brand vernietig. Die hele kultuurwêreld het diep geskok voor 'n puinhoop gestaan, waar binne weinige ure omtrent 3000 skilderye tot as verbrand is. Onder hulle het 'n hele aantal onherstelbare oorspronklike werke van die Duitse Romantici hulle bevind, wat in hierdie voorjaar uit die privaat- en

DIE ‘GLASPALAST’, VOOR DIE BRAND.

museumseiendom van die halwe Europa versamel is, en wat die kern van die kuns-tentoonstelling gevorm het.

Werke soos ‘Ritter Kurt's Brautfahrt’ van M. von Schwind, ‘Die Winterlandschaft’ van D.C. Friedrich, as ook ‘Mutter und Kind an der Quelle’ van Ph.O. Runge, wat almal mylpale is van die ontwikkeling op die gebied van skilderkuns in die 19e eeu, is vir altyd verlore. Meesterstukke van Rottmann, Ludwig Richter, Shadow, en Schnorr von Carolsfeld, om maar net 'n paar name te noem, het 'n buit van die vlamme geword, en ontelbaar groot is die getal van moderne skilderye en beelde, wat onmiddellik na die plegtig geopende Voorjaars-tentoonstelling deur die vuur vernietig is. Hulle het wel daarin geslaag om 'n Rodin te red, ook kon daar ongeveer 50 skilderstukke en 'n paar beelde bymekaar geskraap en in veiligheid gebring word,

[p. 174]

maar wat weeg dit op teen die feit dat party kunstenaars, wat al hulle meesterstukke ten toon gestel het, alles verloor het. Enkele skilderstukke alleen was verassureer, want die premiums moes deur die besitters self betaal word; laasgenoemdes het hulle egter grotendeels in baie moeilike lewensomstandighede bevind, en wat beteken finansiële vergoeding vir 'n kunstenaar, as hy van die erfenis wat hy vir sy nageslag wou nalaat, beroof is!

Die tentoonstellings in die Glaspaleis van München het 'n baie belangrike rol gespeel in die geskiedenis en opbloei van die Duitse kuns. Hier, in die sentrum van die ou kultuursetel van Suid-Duitsland, is alles vergader wat deur die publiek vol eerbied beskou is, as die jaarlikse produkte van groot kunstenaars, en die tentoonstellings-lokaal self is na sy voltooiing bestempel as 'n tegniese meesterstuk van die eerste rang.

Die saal is 1851, in die regering van die Beierse koning, Max II, na aanleiding van 'n kunswedstryd, heeltemal in glas en yster opgetrek. Die gebou het 'n hoogte van 23 meters gehad, en het 'n oppervlakte van 11,000 vierkante meters beslaan. As ons die destydse omstandighede in aanmerking neem, dan is dit verbasend dat die gebou in die kort tydperk van 8 maande kon voltooi word, vir die yster raamwerk is 1½ Miljoen kilogram yster gebruik.

By geleentheid van die Algemene Duitse Nywerheids-tentoonstelling in 1854, wat in verband gestaan het met die eerste algemene Duitse kuns-tentoonstelling, is die Glaspaleis geopen; dit was een van die episodes waarin die Duits-nasionale idee verwesenlik geword is, en wat vir die unifikasie in 1871 die weg op geestelik gebied gebaan het.

Die eerste groot tentoonstelling het egter alreeds 'n tragiese gebeurtenis as gevolg gehad: deur voorwerpe wat van ander oorde na die tentoonstelling gestuur is, het cholera-kieme ingesluip. 'n Verskriklike epidemie was die gevolg wat die sluiting van die tentoonstelling genoodsaak het.

Reeds spoedig het die Glaspaleis internasionale betekenis gekry. Die helder verligte vertrekke, en hoofsaaklik die geweldige groot en ruim tentoonstellingslokale, het die gebou besonder geskik gemaak vir groot internasionale kunstentoonstellinge. Die eerste van hierdie het in 1869 plaasgevind, maar eers in die tagtiger jare, toe die belangstelling en aktiwiteite op gebied van kuns in München sy hoogtepunt bereik het, het die Glaspaleis so beroemd geword dat dit die doelwit van elke vooruit-strewende kunstenaar geword het. Wanneer 'n kunstenaar eers toegelaat was tot die Glaspaleis, kon hy die skone vooruitsig koester, dat die deure tot die groot internasionale kunstenaarskringe weldra vir hom sou oopstaan.

In die Glaspaleis kon 'n mens die meesterstukke vind van die beroemde Franse Akademiese Skool, van die Spaanse ‘Historienmaler’, van die Belgiese en Hollandse ‘Freilichtmaler’, asook van die Engelse, Skotte, en ander groepe van kunstenaars. Hier was die bitter stryd gevoer vir vryer uiting van kuns-

[p. 175]

gevoel, wat as gevolg gehad het die opslitsing van die kunstenaarskringe in München, die ‘Sezession’ genoem. Die belangrike periode van Impressionisme in Duitsland, het hier sy hoogtepunt bereik, en tot voor uitbreek van die Wêreld-oorlog het die jaarlikse tentoonstellings hulle nie alleen uitgestrek tot die nouere kunstenaarskringe nie, maar hulle was ook 'n bewys van Duitse kultuurstrewe, waarin die fyner beskaafde deel van die volk aktief betrokke was.

Na die oorlog het dit vir 'n tydlang gelyk asof daar in München 'n stremming gekom het op kunsgebied, die stad het te swaar moes ly gedurende die oorlogsjare met hulle smart en ontberinge, die allesomwentelende rewolusie, en die finansiële kriesis. Ook die nuwe tydgees was vyandig gesind teenoor hierdie setel van verheerliking van kuns; demokratiese en nationalistiese opvattings kon nie pos vat nie, in 'n stad wat sy bloei aan die ywer van aristokratiese indiwiduus te danke gehad het.

Dit is opmerklik dat juis in die laaste paar jare 'n nuwe, veelbelowende rigting ingeslaan is, en die krietisie het met reg beweer, dat 'n nuwe era van spontane kunsuiting en reaksie teen nougesetheid aangebreek het. - Hierdie ontwikkelingsgang het deur die katastrofe van die 6e Junie tot 'n skielike stilstand gekom. Die kunstenaars was verplig om hulle tuiste te verlaat, en hoewel ongetwyfeld die ou Glaspaleis weer deur 'n nuwe sal vervang word, wat nog beter sal voldoen aan die vereistes van die moderne tyd, tog sal dit weëns die hopelose finansiële posiesie van Beiere en die hele Duitse Ryk, seker nog baie lank duur voordat München van die ramp sal herstel.

Geen wonder dus dat daar mense is wat in die vernietiging van die Glaspaleis 'n voorspelling van 'n duistere toekoms van die Duitse kultuurlewe meen te sien. Die uitlander kry nie so maklik 'n diepere insig tot die werklike nood en ellende nie. Nieteenstaande die feit, dat indiwiduele kunsprodukte tot 'n sekere mate onafhanklik is van materialistiese eise, tog is ware kuns, wat moet deurdring tot die massa, altyd afhanklik van 'n sekere welstand van die volk.

Vandat die hoëre middelklasse, wat nooit baie ryk was nie, deur die finansiële kriesis (Inflation) van al hulle besittings beroof geword is, en vandat die betaal van die oorlogskuld alle verdere versameling van kuns- en kultuurprodukte onmoontlik gemaak het, moet die skeppende kunstenaar harder as ooit veg vir 'n bestaan.

Hierdie tragedie is weerkaats in die ligte laaie van die groot brand. Mag die mensdom, insoverre hulle hulle tot 'n groot westerse kultuurgemeenskap reken, nie vergeet nie, dat hulle nooit in hulle ontwikkelingsgang die hoogste sport sal kan bereik nie, solank daar een lid, en dit nogal 'n groot volk met eeuoue kultuur, aan die wegkwyn is, en gevaar loop om uiteindelik op geestelik gebied te gronde te gaan.

FRANZ THIERFELDER.