Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1930

[p. 29]

Die Vierde Spyker.

'n Sigeunerlegende, uit ‘The Story of the Gypsies’, deur Konrad Bercovici.

(Die legende van die vierde spyker, wat ek in Masedonië gehoor het, toon aan dat die Sigeuners van Masedonië na Egipte en Palestina heen en weer gereis het lang voor die begin van die Kristelike jaartelling.)

TOE aan die Romeinse tronkbewaarders oorgelewer is die persoon van Yeshua ben Miriam, vir wie die wêreld later Jesus sou noem, om te kruisig omdat hy kwaad gespreek het van die Keiser van Rome, is twee soldate uitgestuur om vier sterk spykers te kry.

Vir elke man wat moes gekruisig word het die soldate tagtig kreutzer ontvang om spykers te koop van die een of ander smid. Dus, toe hierdie soldate hul tagtig kreutzer gekry het om spykers mee te koop, het hul eers vertoef by 'n herberg en het die helfte van die geld uitgegee aan die soet-suur wyn wat die Grieke destyds in Jerusalem verkoop het. Dit was laat in die agtermiddag toe hul weer aan die spykers gedink het, en hul moes teen sononder terug wees in die kaserne; want vroeg die volgende oggend moes hul kruisig Yeshua bei Miriam, die Jood wat kwaad gepraat het van die Keiser van Rome.

Haastig het hul uit die herberg gestruikel gekom, nie heeltemal nugter nie, en toe hul by die eerste smid kom sê hul vir hom met harde stemme, om vir hom skrik te maak en die werk te laat doen selfs al was daar nie genoeg geld om te betaal vir die yster en die werk:

‘Man, ons wil dadelik vier groot spykers laat maak, om Yeshua ben Miriam mee te kruisig; Yeshua ben Miriam, wat kwaad gepraat het van ons keiser.’

Die smid was 'n bejaarde Jood wat eens die lang, bleek gesig en die ligbruin oë gesien het van Yeshua ben Miriam, toe hy eens by die winkel ingekyk het. Dus kom die man tevoorskyn van agter die aambeeld waar hy gewerk het, en sê:

‘Ek sal nie spykers smee om Yeshua ben Miriam mee te kruisig nie.’

Daarop werp een van die soldate die veertig kreutzer neer en skree met harde stem:

‘Hier is geld om vir hul te betaal. Ons spreek in die naam van die keiser.’ En hul hou hul spiese naby die man. Die Jood kyk hul reg in die oë aan en sê:

[p. 30]

‘Ek sal nie spykers smee om Yeshua ben Miriam mee te kruisig nie.’

Toe deursteek die soldate hom met hul spiese, na hul eers sy baard aan brand gesteek het.

Die volgende smid was 'n endjie verder weg. Dit was reeds laat toe hul daar aankom, dus sê hul vir die man:

‘Maak vir ons vier sterk spykers en ons sal jou veertig kreutzer vir hul betaal.’

‘Ek kan maar net vier klein spykertjies vir daardie prys maak,’ sê die man.

Maar die soldate wys vir hom hoe groot hul die spykers wil hê. Die man skud sy kop en sê:

‘Ek kan hul nie vir daardie prys maak nie. Ek het 'n vrou en kinders.’

‘Jood!’ bulder die soldate. ‘Maak vir ons hierdie spykers en hou op met praat!’ Toe steek hul sy baard aan die brand.

Doodbang, stap die Jood na die aambeeld en begin te werk aan die spykers. Een van die soldate, wat probeer help, leun vooroor en sê:

‘Maak hul goed en sterk, Jood; want by dagbreek gaan ons kruisig vir Yeshua ben Miriam.’

Toe daardie naam genoem word, bly die hand van die Jood in die hoogte steek met die hamer. Die stem van die man wat die soldate doodgemaak het, weens sy onwilligheid om spykers te smee waarmee Jesus kon gekruisig word, roep floutjies, nes of dit maar die skadu van 'n stem was:

‘Aria, moenie die spykers maak nie. Hul is vir een van ons mense, 'n onskuldige.’

Aria laat val die hamer langs die aambeeld.

‘Ek wil nie die spykers maak nie,’ sê hy.

‘Maak hul!’ gebied die soldate, hoewel hul self ook bang was, want hul het ook die flou stem gehoor van die man wat hul doodgemaak het. Die nag was aan daal en hul het veertig van die tagtig kreutzer aan drank gespandeer.

‘Ek wil hul nie maak nie,’ antwoord Aria halsstarrig.

‘Jood, jy het gesê dat jy 'n vrou en kinders het,’ dreig een van die soldate, terwyl hy nader kom met sy spies.

‘Ek kan nie die spykers smee waarmee jul Yeshua ben Miriam wil kruisig nie,’ roep die Jood, en strek homself tot sy volle lengte. ‘Ek kan nie, Ek kan nie.’

Albei soldate, woedend en beskonke, het hom herhaaldelik met hul spiese deursteek.

Die son was laag agter die heuwels en die soldate was baie haastig. Hul hardloop na 'n derde smid, 'n Sieriër. Hul stap sy winkel binne terwyl hy

[p. 31]

klaarkry met sy werk vir die dag. Hul spiese het nog gedrup van bloed toe hul hom roep:

‘Khali, maak vir ons vier sterk spykers, en doen dit gou-gou. En hier is veertig kreutzer om daarvoor te betaal.’

Die Sieriër kyk na die bloedige spiese en keer terug na sy blaasbalk. Maar net sodra hy die eerste stuk yster begin smee het, roep die stemme van die twee smede wat deur die soldate doodgemaak was vir hom om nie die spykers te maak nie. Die man smyt sy hamer opsy. En ook hy is deur die spiese neergevel.

Indien die soldate nie veertig van die tagtig kreutzer aan drank uitgegee het nie, sou hul nog miskien na die kaserne teruggekeer en vertel het wat gebeur het, en sodoende Yeshua se lewe gered het. Maar hul was veertig kreutzer kort, dus hardloop hul buite die poorte van Jerusalem, waar hul 'n Sigeuner kry wat net sy tent opgeslaan en sy aambeeld opgerig het. Die Romeine beveel hom om vier sterk spykers te smee, en sit die geld neer.

Eers het die Sigeuner die geld in sy sak gesteek, en toe begin hy te werk. Toe die eerste spyker klaar was, gooi die soldate dit in 'n sak. Toe die Sigeuner 'n ander spyker gemaak het, sit hul dit ook in die sak. En toe die Sigeuner die derde spyker gemaak het, gooi hul dit in die sak. Toe die Sigeuner die vierde spyker begin smee, sê een van die soldate:

‘Dankie, Sigeuner. Met hierdie spykers gaan ons Yeshua ben Miriam kruisig.’

‘Skaars het hy opgehou met praat, of die bewerige stemme van die drie smede wat gedood was begin vir die Sigeuner smeek om tog nie die spykers te maak nie. Die nag was aan daal. Die soldate was so bang dat hul weggehardloop het voor die Sigeuner met die vierde spyker klaar was.

Die Sigeuner, bly dat hy die veertig koperstukke in sy sak gesteek het voor hy begin werk het, maak die vierde spyker klaar. Toe hy dit klaargemaak het, wag hy tot dit koud word. Hy giet water op die hete yster, maar die water het afgesis, en die yster het heet en rooi gebly soos dit was toe dit met die tang in die vuur gehou was. Dus gooi hy nog meer water daarop, maar die spyker gloei net of die yster 'n lewende, bloeiende liggaam was, en die bloed was spattende vuur. Dus gooi hy nog meer water daarop. Die water loop sissend daarvan af, en die spyker gloei en gloei.

'n Wye uitgestrektheid van donker woestyn was verlig deur die gloed van daardie spyker. Verskrik en bewend, pak die Sigeuner sy tent op sy esel en vlug.

By middernag, tussen twee hoë sandwalle, het die eensame reisiger, moeg en vol angs sy tent opgeslaan. Maar daar, by sy voete, was die gloeiende spyker, hoewel hy dit by die poorte van Jerusalem gelaat het. Daar hy naby 'n waterput was, het die Sigeuner vir die res van die nag water

[p. 32]

aangedra, en getrag om die vuur van die spyker te blus. Toe die laaste druppel water uit die put gehaal was, gooi hy sand op die hete yster, maar dit het nooit opgehou met sis en gloei nie. Waansinnig van vrees het die Sigeuner verder in die woestyn ingegaan.

Hy het aangekom by 'n Arabiese dorp en die volgende oggend weer sy tent opgeslaan. Maar die gloeiende spyker het hom gevolg.

En toe gebeur daar iets. 'n Arabier kom vra vir hom om die ysterband van 'n wiel te las en heel te maak. Gou-gou vat die Sigeuner die gloeiende spyker en maak daarmee die yster band heel. Toe sien hy met sy eie oë hoe die Arabier wegry.

Toe die Arabier weg was, ry die Sigeuner ook weg sonder om te durf omkyk. Na baie dae, durf hy nog nie omkyk nie, en was hy bang om snags sy oë oop te maak. So bereik hy die stad Damaskus, alwaar hy weer sy smidswinkel opgesit het.

Maande later bring 'n man hom die hef van 'n swaard om heel te maak. Die Sigeuner steek sy smidsvuur aan. Die hef begin te gloei, van die yster spyker daarop. Die Sigeuner het sy goed opgepak en weer weggehardloop.

En daardie spyker verskyn altyd in die tente van die nakomelinge van die man wat die spykers gesmee het vir die kruising van Yeshua ben Miriam. En as die spyker verskyn, loop die Sigeuners weg. Dis die rede hoekom hul altyd van die een plek na die ander trek. Dit is die rede waarom Yeshua ben Miriam gekruisig is met slegs drie spykers, sy twee voete saamgetrek en een spyker deur albei. Die vierde spyker dwaal van die een end van die wêreld na die ander.

(Vertaal deur MARIE LINDE.)