Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1929

[p. 315]

Onze leestafel.

Historisch Leesboek. Verzameld door Dr. H. Brugmans. Hoogleeraar aan de Universiteit van Amsterdam. 's-Gravenhage. Martinus Nijhoff, 1906.

Zelden heb ik zoo genoten van mijn niet-geroepen en onbevoegd zijn tot oordeelen, als bij het lezen van dit boek. Toen ik toch zag dat hierin opstellen verzameld zijn van P.L. Muller, R. Fruin, S. Muller Fz., P.J. Blok, C.H.Th. Bussemaker, R.C. Bakhuizen van den Brink, H. Brugmans, G.W. Kernkamp, G.H. Betz, J.R. Thorbecke, W.H. de Beaufort, H.T. Colenbrander, W.W. van der Meulen, W.G.C. Byvanck en J.E. Heeres, vermoedde ik dadelijk dat ik niet zou hebben te kritiseeren, maar te leeren. En bij 't lezen werd mijn vermoeden prettig bewaarheid. Want wetenschap moge niet meer te geven hebben dan den hoogsten graad van waarschijnlijkheid, hier trad de wetenschap op met zulk een welgefundeerde verzekerdheid dat 't een lust werd haar resultaten aan te hooren en te beamen. En dit te meer daar deze historische wetenschap niet gaf een verbluffend getal namen en jaartallen, waar een welopgevoed lezer zonder eerbiedenis voor op zijde gaat, maar het door 't historielicht uit den dood weder opgewekte leven van ons voorgeslacht. Sociale historie van ons vaderland in fragmenten, naar stijl en geest verschillend gelijk de opstellers als schrijvers verschillen, maar één in bedoeling ons merkwaardig verleden te doen herleven voor dit geslacht, dit is het aantrekkelijke van dit boek, en daarom past het in elke bescheiden boekenverzameling en hoort het op elke leestafel.

Een ding vond ik jammer dat het eindigt met 1814, die barrière waar we in onze schooljaren ook reeds niet over konden, en ik vroeg me af of niet een van Groen van Prinsterer's opstellen die leegte had kunnen aanvullen? Doch die vraag zelfs scheen me al niet meer volkomen bescheiden bij 't vele schoone hier geboden.

G.F.H.

[p. 316]

Henri Borel. Opstellen 2e bundel. Drukkerij en Uitgevers Maatschappij ‘Voorburg’ 1906.

‘Deze Opstellen’ - aldus meldt 't Voorwoord - ‘vertegenwoordigen dus een jaar journalistieken arbeid van een redacteur der rubriek “Tooneel en Letteren” in de Nederlandsche pers. Met het uitgeven van dezen bundel geef ik onder anderen te kennen, dat ik volstrekt niet tot degenen behoor, die meenen, dat journalistiek werk, eerlijk opgevat, een literator onwaardig zou zijn’.

Volkomen waar, indien die journalist, hoe dan ook opgevat, maar een literator blijkt te zijn. Omdat toch Rembrandt ook studies en krabbels heeft gegeven, zijn alle studies en krabbels nog niet Rembrandtiek. En als men deze 312 blz. ‘vertegenwoordigende een jaar journalistieken arbeid’ heeft doorgeworsteld, dan weet men heel zeker geen kennis gemaakt te hebben met een literator. Eerder met een ‘schrijf-koelie’, zooals, naar op bl. 201 ons wordt meegedeeld, ‘de courantenschrijver wel eens in 't Oosten heet’. Maar dat zelfs niet volkomen. Want bij ‘koelie’ denkt men aan harden, aanhoudenden arbeid. En bij dezen ‘journalistieken arbeid’ mist men de hoofdzaak, den arbeid. B.v. het eerste opstel is gewijd aan H. Heyermans' Allerzielen, Een zinnebeeldig spel in 3 bedrijven. En met een kranige fermiteit begint dan de schrijver: ‘ik durf wel allereerst te verklaren, dat ik maling heb aan die symboliek. De emotie is de hoofdzaak.’ Alsof iemand die ‘maling’ heeft aan muziek kan en mag meepraten over muziek! Van eerlijke opvatting gesproken, was 't niet correcter geweest te zeggen: dit werk wil 'n symbolisch werk zijn; ik gevoel daar niets voor, dus zwijg er over? En dan die dwaze tegenstelling: symboliek contra emotie. Alsof 't symbool niet de hoogste emotie opwekt! Maar 't staat ferm zoo ‘maling’ te durven te hebben aan symboliek - en dus er op los geleuterd, 25 bladzijden over Allerzielen.

En bepaald zielig wordt 't dan den schrijver met priesterlijk gebaar 't rauwe realisme te zien afwijzen dat het teerste en fijnste in zijn ziel wondt. Neen, ik houd ook niet van dat rauwe realisme, maar noem daarom dit kwajongensachtig sarcasme of fluweelig sollen met woorden nog geen idealisme. Het volk heeft daar een aardige uitdrukking voor: ‘ik heb toch nog liever dat de duivel op klompen aankomt, dan op sokken.’

G.F.H.