Die nuwe brandwag. Tydskrif vir kuns en lettere. Jaargang 1929

[p. 1]

Die Nuwe Brandwag
Tydskrif vir Kuns en Lettere

[p. 3]

‘Werda.’

AS OPRIGTER en laatste redakteur van die ou ‘DIE BRANDWAG’, stel ek prys op die geleentheid wat my aangebied word om, in aansluiting by wat voorafgegaan het, die verskyning van ‘DIE NUWE BRANDWAG’ te verwelkom, en hierdie tydskrif voor te mag stel aan, en aan te beveel in die belangstelling van, die getroue ou garde, lesers(esse) en ondersteuners van sy voorganger.

‘DIE BRANDWAG’ werd opgerig 31 Mei 1910, tegelyk met die totstandkoming van die Unie van Suid-Afrika, en is ondergegaan midde in, en ten dele as gevolg van, die ernstige industriële beroeringe en ekonomiese druk van 'n twaalftal jare later, namelik in Februarie 1922.

‘DIE BRANDWAG’ heeft postgevat, en saluéert eerbiediglik al wie dit feit met enige belangstelling bejegent.’ So het ek geskryf in dl. I., nr. I. - ‘Na Vereeniging zeide een onzer voormannen dat de mauser voor altyd was afgelegd door de Afrikaner, en men voortaan de pen ter hand zou nemen om 'n geheel nieuwe stryd aan te binden, 'n stryd namelik voor de handhaving onzer Afrikaner-nationaliteit, voor behoud onzer taal, godsdienst, tradities en ons recht van bestaan...... Op dit punt van 't terrein heeft tans “DIE BRANDWAG” positie gekozen. Politiek en stoffelike belangen, de stellingen door onze andere kollega's ingenomen, zijn de randjes links en rechts van onze positie gelegen... “DIE BRANDWAG” is van plan zich met de hulp van alle goedgezinde Afrikaners 'n plek te veroveren in 't Afrikaner-huisgezin, en... leiding en koers te geven aan de vele bekwaam gebleken Afrikaner-pennen, teneinde 'n eigen nationaal-Afrikaanse letterkunde te helpen groot maken. Dié plek komt óns toe, we maken er aanspraak op, en hopen door ons levenswandel te tonen dat wy recht hebben erop.’

Onder die handtekeninge van diégene van wie in daardie eerste fiere nummer die mooiste gelukwense voorgekom het, was president Steyn, genl. Louis Botha, genl. Hertzog - (‘Wij willen 'n literatuur’, het die teenwoordige Eerste Minister verklaar, ‘geschreven op Afrikaanse wijze, over Afrikaanse zaken, beschouwd uit Afrikaans standpunt, bezield door 'n Afrikaanse geest en geuit in de taal van Zuid-Afrika’) -, genl.

[p. 4]

Schalk Burger, genl. Christiaan Beyers - met uitsondering van genl. Hertzog, almal reeds lang tot die vadere vergader.

In die laatste uitgaaf, d.d. 25 Febr. 1922, het ek geskryf:

‘Ons gaan onder in 'n nare tyd van nasionale en maatskaplike verwildering en ekonomiese omwenteling, maar soóveel bly 'n troos: dat “DIE BRANDWAG” pal gestaan het by die gesonde ontwikkeling van ons volk, veral op letterkundige gebied. "“DIE BRANDWAG” het sy plig gedaan; laat ons die hoop bly koester dat die donkere uitsig van vandag slegs die laatste ure is voor 'n betere daglemier.’

In sy ontstaan en ontwikkeling sowel as ondergang is die tydskrif dus gewees 'n getroue weerspiegeling ook van die nasionale lotgevalle!

‘Sommige van ons het gedink aan 'n plan om ons tydskrif in goedkoper gedaante, op ander wyse voort te sit’ - dit was die slot van 'n pynlike afskeid - ‘maar onsself gee die voorkeur daaraan om onder te gaan soos ons gedurende 'n twaalftal jare bestaan het; ons sou, om die beeldryke woord te besig van president Thomas Burgers tot die Volksraad, nadat sir Theophilus Shepstone in Pretoria afgesaal had - ons sou veel liewer ‘gevèl word soos 'n arend, hoog in die lug, as om te sterf soos 'n sieklike konyn, in die hol van 'n rots.’

Só het DIE BRANDWAG, voorganger van die DIE NUWE BRANDWAG, sy taak opgevat en, noodgedwonge, ook neergelê.

Ons Sonland is ruim en groot en goed, en sy aantal witmense nouliks die bevolking van 'n ordentlike ou-wêreldse stad. Daarvan eis ons, vir eie beskawing en eie nasionale belange, die helfte op. Hulle geskiedenis en lotswisseling het dit só meegebring dat hulle nie almal soos koeëls in een vorm gegiet is nie, nie almal soos ertjies op mekaar gelyk nie, nie almal soos skape in een kraal gehok word nie. Ruim en wyd, soos ons land self, is ook die opset van ons werk, waar dit aankom op die gemeenskaplike artistieke en taalkundige eigendomlikhede wat ons tot aparte nasie stempel. In die daglemier van die nasie leef en werk ons, in onbegrensde verwagting van die groot lewe wat kom; en ons is wars van alle knelling en alle benepenheid wat die vrye uitgroeiing van daardie groot lewe strem of hinder. Daarom eis ons vryheid vir ons werk, wat ons hoogste besit is. Maar daarom ook sal by ons g'n sieklik-oordrewe waardering aangetref word vir die luttele wat reeds gedaan is nie.

[p. 5]

‘Werda!’ klink dit nog deur die late nag, soos die skim van die oue skildwag op die pos van die Afrikaner-huisgesin DIE NUWE BRANDWAG insommeer.

En ‘VRYHEID, WAARHEID, REG’ is die wagwoord waarmee ons die wagpos van die oue nader en - oorneem!

Vryheid vir ons strewe, waarheid in ons werk, en reg om dit só te betrag en nie anders nie. Dit is al.

GUSTAV PRELLER.