De Noordstar. Jaargang 3

[p. 226]

Tafereel van Siberië.

I.

Tydens de regering van den Czar Iwan^(*) verwierf een zwerm van menschen zonder bezigheden, gedeeltelyk door onbeschaefde hebzucht en gedeeltelyk door ridderlyke roemzucht aengeleid, een nieuw ryk voor Rusland en ontdekte eene tweede nieuwe wereld voor Europa, die, wel is waer, koud en ontbloot van volk, maer geschikt ter wooning voor menschen, merkwaerdig door verscheidenheid, grootheid, en rykdom der natuer is; waer in den schoot der aerde metalen en kostbare steenen rusten, in digte duistere wouden wilde dieren woonen, en de natuer zelve verbazend groote heidevelden, Steppen geheeten, hier met wildkoren, daer met sommigen onzer moeskruiden bezaeit; alwaer bevaerbare stroomen, wiens slyk met veel zandgoud doormengeld is, groote vischryke meren en bloeijende vruchtbare dalen, door hooge populieren beschaduwd, in stilte, den arbeidzamen bewooner verwachten, om, in den loop der eeuwen, eene ruime gelegenheid voor de menschelyke nyverheid aentebieden, aen de, in Europa opeengedrongene, volken ruimte te geven en gastvry deszelfs opperbevolking met weldaden te overladen.

Deze onmetelyke oppervlakte van Noord-Aziën, begrensd door eene keten van Rotsen, door de Yszee, door den Oostelyken Oceaen, door de keten van het Altaïsche- en van het Sapankische-gebergte, het Vaderland van geringe volksstammen, van

(*) Iwan beduidt in 't Russisch Johannes.

[p. 227]

Mongolischen, Tartarischen, Schudischen en Amerikaenschen oorsprong, Siberiën bleef voor de leergierigheid der oude wereldbeschryvers verborgen. Aldaer op de grootste hoogte van den aerdbol was, zoo als de groote Linnoeus dacht, de eerste schuilplaets van Noach's huisgezin.

Als schatpligtigen der Mongolen leerden de Russen, omtrent den afloop der XIII^e. eeuw, het zuiden van Siberiën kennen; op het einde der XV^e. eeuw wapperde reeds Moskow's vlag op de sneeuwtoppen van de Riphaïsche bergen der oudheid.

Volledig bekend zyn de gevaerlyke handelsondernemingen in Afrika's woestynen, waer menschen hunne karavanen, te midden door eene zee van brandend zand, voortdryven en er, op kemelen gezeten, blootgesteld zyn aen, of van dorst te sterven, of door den zwavelachtigen Simoun verstikt, of onder eene dier zandhozen, die in eenen zuilsvorm by wylen de wildernis doorzwerven, levend begraven, of door eene bende dier Beduynen, die op het plunderen der karavanen in de woesteny loeren, overvallen, gevat en als slaven in het binnenste van Afrika vervoerd te worden; - terwyl wy luttel of geenszins kennen de onverschrokkenheid van Russische handelaers, die, tweemael in het jaer, de bevrozene woestenyen van dit deel van Siberiën, welk zich tusschen Yakouts en Kolymsk, op eene uitgebreidheid van niet minder dan drie duizend Wersten,^(*) by eene heerschende koude van veertig graden beneden het vriespunt, te midden van uitgestrekte wouden, over die grenzelooze, bevrozene moerassen, welke men er Tounders heet, doorreizen, zonder er, op eenen togt van verscheidene maenden, een menschelyk schepsel te ontmoeten, of onder een herbergzaem dak het hoofd te kunnen verschuilen; daerenboven blootgesteld aen of onder de sneeuw begraven, of de prooi der wilde dieren te worden, of, en dit is nog het schrikkelykste, na dat al de paerden door gebrek aen voedsel en door afgematheid reeds bezweken zyn, insgelyks, te midden dezer barre wildernis, door honger en koude te moeten sterven.

(*) De Werst staet gelyk aen ongeveer duizend meters of nederlandsche ellen.

[p. 228]

Volgen wy, een stond, gindsche karavaen, wier uitgemagerde paerden, het eene achter het andere, op eenen tragen en byna moedeloozen tred, eene wending nemen naer eene wilde streek, waer geen ander kenmerk der baen zich vinden laet, dan of wel de klauwsporen van eenige wilde dieren, of sneeuwlagen, die de wervelwinden van het jongste tempeest hier en daer op elkander gehoopt hebben. De aenvoerders en geleiders, in schapenvachten en in huiden van wilde paerden gewenteld, de hoofden in dikke mutsen van bont besloten, voeten en beenen zoo veel mogelyk tegen de strengheid der koude beveiligd in laerzen van rendieren, die tot verre boven de kniën opgehaeld zyn, in hunne verhevene Yakoutsche zadels gezeten, stappen stilzwygend voorwaerts.

Somber en dik beneveld is de dampkring, maer de dageraed staet aen te breken en reeds kenmerkt eene bloedkleurige lyn omtrent de oosterkim het begin des ochtenstonds; eerlang vertoont zich een vuerbol, gelyk aen een' yzeren kloot, die, gloeijend uit eene vueroven opstygende, langs heen den horizon statig voortrolt: het is de zon. Echter verloopt er nog ruimen tyd voor dat hare bleeke stralen door den dikken nevel, die de oppervlakte der aerde bedekt, kunnen dringen. Tallooze regenbogen, door eene schielyke verbuiging der lichtstralen te weeg gebragt, verheffen zich van alle zyden en kaetsen duizendvoudig terug de verschillende tinten tegen de bevrozene planten der aerde en tegen den schitterenden sneeuw, die zich voor het oog des opmerkers opdoet onder het voorkomen van een wit, met edel gesteente doorzaeide, vloerkleed; glinsterende lichtvonken zweven in alle wendingen te midden des dampkrings.......... Wanstaltige schaduwen, door de dampen wedergekaetst, verheffen zich boven de oppervlakte des gronds en nemen den schyn aen nu van torens, kerken, gebouwen, dan wederom van bosch- en landschapgezigten. Zoo zag er de kolonel Todd eens de begoocheling eener groote stad met torens, minarets, hooge gebouwen en zuilgangen, en de natuerkundige heer Wrangel stond pal van verwondering, toen hy in 't verschiet zag eenen uitgebreiden zeeboezem, door wouden, heuvelen en rotsen bezoomd. Deze

[p. 229]

soort van spiegeling, die echter kortstondig is, verschilt veel van die verschynsels, welke men somtyds in de lucht ziet en die eene trouwe afbeelding, ofschoon omgekeerd, van wezenlyke voorwerpen aenbieden; ook heeft deze begoocheling niets gemeens met hetgene de Arabieren Sourab noemen, welk den dorstigen reizer, in de brandende zandwoestyn, het tafereel van een meir of groote oppervlakte waters laet ontwaren; deze begoochelende spiegeling, waeraf myne, veel te zwakke, pen slechts een onvoldoende schets kan malen, is een eigensoortig wonder, welk, tot dus verre, nog niet genoegzaem opgehelderd is. Maer de zon heeft weldra haren loop door den bekrompen kring, die ze hier te volgen heeft, afgelegd en daelt terug onder de kimmen. Met haer verdwynen ook al deze begoochelende spiegelingen, en het oog ziet andermael een eindelooze plein, door den sneeuw, even als een doodskleed, teenemael overdekt; slechts hier en daer ontdekt men eenige schrale heesters, gebukt onder het wigt van het ys. Geen vogel doorklieft hier de lucht, geen enkel geluid stoort hier de stilte dezer eenzame wildernis. Hier treft men iets, nog droefgeestiger dan de graftombe, aen: de dood herbrengt immers aen het geheugen het denkbeeld des afgeloopen levens; edoch hier schynt het als of het leven er nimmer zyn doortogt gemaekt heeft.

Zekere kenteekens laten eindelyk ontwaren dat men aen de rustplaets naekt: - ‘Bar! Bar!’ (voorwaerts! voorwaerts!) roept het hoofd der karavaen; - ‘Bar! Bar!’ herhalen de geleiders ter aenmoediging hunner afgematte paerden. Eerlang ontdekt men eenige stronken van verbrande berken, die hunne zwarte toppen boven den sneeuw uitsteken: 't is de legerplaets tot het nachtverblyf bestemd. - ‘Gode zy dank! Wy zyn er!’ roept het hoofd der karavaen, op eenen plegtigen toon, uit. Nu stapt men af en ontzadelt de paerden. Yakouten gaen weiland in den omtrek opzoeken, dit is te zeggen een' grond, waer de sneeuw, niet te dik liggende, kan weggeruimd worden, opdat de paerden het schrale mos, welk de oppervlakte des Tounders aenbiedt, zouden kunnen grazen. Anderen brengen drooge takken en hout aen, welk opeengetast en aen brand gestoken wordt; rondom

[p. 230]

dit vuer schaert zich de manschap op tapyten en vellen rustende, in afwachting des théketels en des toebereid wordende eetmaels. De kleederen zyn wit bëyzeld, de dikgewolde maskers, die tronie en ooren overdekken, zyn door de koude verstyfd; men moet ze afleggen, omze te laten eerst ontdoeijen, vervolgens opdroogen. Nu ademen de reizers vryer en ook met meerder gemak, maer de adem, die ze uitwasemen, bevriest op hunne lippen..... Zy spreken, maer het geluid, welk de mond voortbrengt, wordt ten zekeren deele zigtbaer in de yslucht, die hen omringt. Er verloopt tyd eer men zich, door het smelten des sneeuws, drinkwater kan bezorgen, eer het brood, van zyne yskorst ontbloot, eetbaer geworden, en, eer de spyze gekookt is; en dan nog moet men zich haesten in het eten, zonder de handschoenen uittedoen, en zonder den ketel van het vuer te nemen. Eindelyk naekt de slapensstond, maer thans blyft er eene zware taek te vervullen, te weten: zich te ontkleeden. Want, gezondheidshalve, moeten de, door de uitwaseming teenemael bevochtigde, kleedingstukken aen het vuer gedroogd worden, terwyl men er blootgesteld is aen de norschheid eens guren noordewinds, gepaerd aen eene koude van veertig graden beneden het vriespunt. Somtyds ontstaet er in den nacht de Bourane, een hevige storm, vergezeld door eene dikke sneeuwjagt, die bywylen menschen en beesten begraeft; gelukkig nog wanneer, twee dagen na dien rampspoed, men er zich levende uittrekken kan, maer dan is men nog gedwongen van twee of drie dagen zyn verblyf op dit akelig oord te verlengen, ten einde de lastdragende dieren hunne uitgeputte krachten eenigzins te laten hernemen.

Nu wordt eindelyk de togt voortgezet in den schyn van die nooderlichten, welke, nu, als duizendvoudige vuerpylen, zich luchtwaerts verheffen, dan in de gedaente van ontellyke regenbogen, een veelverwig licht verspreiden, of in den vorm van schitterende vuerkolommen het verschiet der woesteny schynen te doorwandelen. Aldus begint, volhardt en eindigt deze langdurige reis, die voor deze menschen niets anders dan eene onafgebrokene keten van smarten is. Slechts aen hun lyden

[p. 231]

ontwaren ze dat ze nog in wezen zyn, al ander gevoelen schynt in hunne ziel als uitgedoofd.

De koopwaren, door gemelde karavanen op soortgelyke wyze tot onder den poolkring overgevoerd, bestaen in grove lakens, baeijen, koperen en yzeren werktuigen, bylen, messen, scharen, spiegeltjes enz., welke men verruilt tegen pelsen van blouwe, zwarte en gryze vossen en tegen dit kostbaer sabel - en ziebelienen-bont, door Yakouten, Koriaken, Youkagiren, en Tchoutchisen, ten dien einde op eene, daer toe bestemde plaets overgebragt, en die beschikt zyn om eens de dames van den verhevensten adel van Europa, den grooten Heer der ottomansche Porte, ja, het licht der wereld, in andere woorden: den Shah van Persiën, te versieren; alsmede tegen die ryke tanden van dit zoogdier der voorwereld, welk men Mamouth heet, en waeraf jaerlyks ongeveer acht honderd kwintalen gewigts, omtrent de boorden der Kolyma, onder de eerste laeg des gronds gevonden en opgedelfd worden.

Laten wy een' vlugtigen blik werpen op die stad van noordoostelyk Siberiën, die haren naem ontleend heeft aen opgemelden, in de yszee zich stortende stroom. Daer bieden zich voor ons gezigt aen een twintigtal houten wooningen, ontbloot van stal en schuer, die hier onnoodig zyn, nademael hier nog land kan bebouwd noch vee gevoed worden; overigens zouden de veelvuldige honden, van het grootste ras, welke men hier kweekt en er noodig heeft voor het trekken der yssleden, weldra het vee verslinden; welke waerheid bevestigd word door de omstandigheid dat het eene groote zeldzaemheid is een enkele kat, zelfs in de stad Okhotsk, te ontmoeten. Verder een bekrompen en armoedig houten kerkje met een houten toren, twee ruime barakken, de eene gebezigd als bergplaets van meel, de andere ingerigt om voor zoutzolder te dienen; de tusschen ruimte is aengevuld door eenen zwerm van Yourten, dit is den naem die men er geeft aen die ellendige hutten, of, om duidelyker my uittedrukken, zekere kegelvormige tenten, met dierenhuiden overtrokken, die den Kolymskaten ten woon strekken. Voegen wy er ter aenvulling des tafereels by, onderscheidene op de boorden der Kolyma, ter

[p. 232]

drooging uit een gespreide netten, en menigvuldige staken, aen welke eene aenzienelyke hoeveelheid van zalmen te droogen hangt; want dit moet in den winter den menschen tot brood, en het geheel jaer door aen de honden ten voedsel dienen.

Ook in dezen teenemael vergeten hoek der wereld leven menschen, en, even als elders, leven ze er met verlangen en hartstogten. Is het bezoek van vreemdelingen hier zeldzaem, des te vriendelyker en te beleefder worden ze er ontvangen. De bewooners van Kolymsk zyn immers den ganschen poolkring door bekend om hunne heusche gastvryheid en hunne vrouwen en dochters zyn befaemd als schoon, bekoorlyk en lieftallig. Het bestaen is hier niet teenemael ontbloot van uitspanning en vermaken. Wel is waer dat, in een land, waer de zoo langdurige winter slechts een eeuwige nacht schynt te wezen, de rust eene groote plaets in des levens ruimte moet bekleeden; derhalve slaept men er, spaerzaemheidshalve, gedurende dit tydvak welk wy dag noemen, wel te verstaen, terwyl de zon zich, boven den horizon, zou moeten vertoonen; en by nacht, wanneer het noorderlicht alles genoegzaem opheldert, verrigt men zyne bezigheden. By het eindigen van den winter breekt het geluksaisoen aen, want, wanneer ys en sneeuw gesmolten en stroomen en rivieren ontdoeid zyn, krielen en wemelen ze van zalmen en andere smakelyke visschen; ontelbare troepen van wilde rendieren beschikken aen de jagers de gelegenheid om zich, by middel van pyl en boog, een voldoende voorraed van vleesch voor geheel het jaer, zonder vele moeite te kunnen bezorgen. Welk wederom een sprekend bewys is der zorgvuldigheid van de goddelyke voorzienigheid voor het welzyn der stervelingen, welkdanige ook het plekje gronds moge wezen, welk het noodlot hun ten verblyf heeft aengewezen.

[p. 233]

II.

De karavanen, die jaerlyks door het oostelyke deel van Siberiën, naer de haven van Okhotsk en dien boezem des grooten oostelyken Oceaens afreizen, zyn niet minder talryk. Echter is het waer dat deze togt, in vergelyking met dien naer het noorden, slechts als eene wandeling mag beschouwd worden.

De karavanen, bestemd om de Russische bezettingen der steden Okhotsk, Guyninksk en van het schiereiland Kamschatka van krygs- en mondbehoeften te voorzien, alsmede om de koopwaren, tot in Bolscherotsk overtevoeren die de Russische handelmaetschappy naer Sithka, het byzonderste der eilanden van den Archipel van Quadra, welk slechts door den weg van Juan de Fuca van het west-noord-westelyk deel van Amerika afgezonderd ligt, en de groote bergplaets van bont en pelzen der Russo - Amerikaensche compagnie is, bezigen ongeveer twintig duizend paerden. In het voorjaer wordt het vervoer over de, met sneeuw en ys nog bedekt liggende kruinen van het verhevene Stanovoïsche gebergte, bymiddel van ossen, die daer gelaten worden zoodra men de groene graslanden bereikt, bewerkt. De Echos van het gebergte wedergalmen het geroep van de geleiders dezer talryke karavanen, die, de eene voor, de andere na, nu statig over de style spitsen der verhevene bergketen trekken, dan door bergstroomen, gezwollen ten gevolge der smelting van ys en sneeuw, waden, om in de toelachende dalen der overzyde van het gebergte zoo spoedig mogelyk aen te komen. Overal ontwaekt de natuer: wouden van Denen, Berken, Populieren en Cipressen bedekken de flanken van het gebergte; duizende onbekende bloemen ontluiken onder de voetstappen des reizers; terwyl het harmonische gezang en het welluidend geschal van ontellyke vogelvlugten, die de lucht doorklieven, aengenaem zyn oor streelen, op den stond dat zyn oog zich verlustigt in het beschouwen van onafgebrokene land-

[p. 234]

gezigten, die, nu de grootheid der wilde natuer, dan de zachte aentrekkelykheid van het bekoorlykste oord afmalen; en wel in zulker voege dat men zou mogen zeggen dat ieder berg, iedere rots, ieder heuvelrug en iedere vallei schynt te wedyveren, om den dichterlyken geest des opmerkzamen voorbygangers zyne overlevering, zyne legende, als het ware, aen te bieden.

De hoofden en byzonderste beambten dezer karavanen verspreiden zich wyd en zyd om, in de dalen en doorgangen des gebergte, zich in het vermaek der jagt te verlustigen; want ze strekken ten verblyf aen menigvuldige beren van het grootste ras. Ook van dezen of genen heuveltop ziet men in de vallei somtyds talryke troepen dezer dieren, zich onledig houden met gerust den grond om te wroeten, ten einde uit deszelfs schoot kunnen op te delven zekere soort van worstels, die hunne geliefkoosde spys is. Deze beren zyn, voor het algemeen, niet wreed van aerd, vooral ten opzigte van den mensch, dien ze zelden aenranden; maer daerentegen zyn zy hoogst gevaerlyk voor de paerden der karavanen, die, by iedere gelegenheid, door hen gereedelyk aen stukken gerukt en weggedragen worden; ook verloopt er geen nacht zonder dat er paerden vermist worden, niettegenstaende de waekzaemheid van de, daer toe bestemde, nachtwakers. Deze dieren, die wel de doortrapste dieven zyn, beminnen vooral genever, graenwynen en sterke dranken van soortgelyken aerd; ook toonen zy zich, men kan niet listiger of behendiger, in het ontfutselen en rooven van die kleine platte vaetjes, waer men gewoon is brandewyn en geestryke dranken in te vervoeren. Eenmael in 't bezit van dien schat, bryzelt de beer met een' klauwslag den bodem van het tonnetje en zuipt zich zoo volkomen zat, dat men hem dan ziet huppelen, springen, zich in alle wendingen draeijen, keeren, en eindelyk wentelen en tuimelen; vervolgens vermaekt hy zich met het vaetje onderscheidene malen in de hoogte te werpen en eindigt het vertoog met het onder zyne klauwen aen stukken te bryzelen. Valt een meelzak eenen der beren, in den roof, ten deellot, zoo is zyne eerste bezorgdheid dien zak naer de naestgelegene beek of bergstroom over te brengen, met inzigt om, bymiddel

[p. 235]

des waters, aen het meel eenen papachtigen vorm te kunnen geven en hetzelve als spys smakelyk te kunnen gebruiken. Daer scheurt zyn klauw den zak aen stukken, en het, in het water gestort wordende, meel wordt schielyk door den stroom weggevoerd, welk hem zoo ongeduldig maekt, dat hy het overige van het meel, welk de zak nog inhoudt, in de lucht verstroeit, welke handelwyze hem zoo wit bestoven maekt, dat hy, teenemael gepoederd, uit een' pruikmakers winkel schynt te komen.

Vroegertyds waren de Okhotsksche karavanen aen het gevaer blootgesteld van hunne paerden, by duizenden, 't zy door afgematheid, 't zy aen ziekte te verliezen; welk den stoet noopte, in deze eenzame woesteny, door gebrek aen middelen van vervoer, gedurende gansche maenden, Sub frigido Jove; (men verschoone my deze, by de oude Romeinen ontleende, uitdrukking.) te verblyven. Dan dit onheil grypt er heden geene plaets meer, omdat de togt vroeger begonnen en wel voor het invallen van den dooi en het smelten van den sneeuw, bymiddel van yssleden, tot aen den voet van het gebergte voortgezet wordt. Hier door behouden de paerden hunne krachten, zyn niet vermoeid en ook veel minder aen ziekte onderworpen. Eertyds had men in den togt over de bergketen met aenhoudende stortregens en geweldige tempeesten te worstelen; terwyl, sedert ettelyke jaren, men het weder er gunstig aentreft; welk een natuerlyk gevolg is van het verminderen der wouden op de flanken van het gebergte, die of door de byl weggeruimd of, ten gevolge van het verbranden der bosschen, voor het maken der potasch, verdwenen zyn. Zoo matigt zich alles, ja tot het klimaet zelf, onder de vermogende hand van den mensch. En wie weet hoe zeer de tyd naekt, dat yzeren spoorwagen, dien schrikkelyken overtogt, als met den slag eener tooverroede, in eene gemakvolle reis staen te hervormen!

Tydens den eerstkomenden winter worden de vrachten dezer karavanen naer Narym, Berezoff, Avatchiaskaïa, Nyneï- en Verkneï-Kamschatka, bymiddel van yssleden, met honden bespannen overgevoerd; iedere slede wordt door twaelf groote honden getrokken en is beladen met veertig ponds of zestien kwintalen

[p. 236]

gewigts; deze honden doorloopen met dien last, binnen de vier en twintig uren, eenen afstand van ongeveer twee honderd wersten, of vyftien uren gaens.

In Siberiën treft men luttel gebaende wegen en geene vaerten aen: dit is eigenlyk geen kwaed voor een land waer alle stroomen eenen eenvormigen loop, te weten: van het zuiden naer het noorden, hebben, en gedurende meer dan de helft van het jaer met eene dikke yskorst overdekt liggende, overal stevige bruggen, om er over te trekken, den reizer aenbieden. De, des zomers, onwaedbare moerassen en draslanden, die de gansche noordelyke oppervlakte des gronds beslaen, zyn in den winter de beste en gemakkelykste straetwegen, langs waer men in eene regtstreeksche lyn zich begeven kan, zonder den minsten omweg te moeten doen, naer dit deel der woestyn welk men voor rustplaets van het nachtleger bestemd en uitgekozen heeft.

De er aengrenzende steppen, wildelyk doorzaeid met graslanden, door Kirguisen bevolkt, strekken ten bakermat aen menigte paerden van het sterkste ras, welke zich met luttel en gering voedsel vergenoegen, er de strengste koude verduren kunnen en van het grootste nut zyn, in dit onafmetelyk land, van het rotsgebergte af, tot aen noord-Amerika en den oostelyken Oceaen, waer, in den loop des tyds, de grenzen van Rusland zyn in aenraking gekomen met de grenzen der voormalige spaensche bezittingen. In dit land waer ryke mynen te ontgraven blyven, waer kostbare buit der jagt en voordeelige ruilhandel met China den moedigen ondernemer wachtten; in dit oord waer 's Ryks regering zich vlytig toelegt tot het verwerven des roems eener liefderyke burgerlyke beschaving van wilde volken, en het gelukkig middel werkstellig maekt om de misdaden der menschen uit te roeijen, zonder doodstraf, ook aen booswichten het leven te laten, onschadelyk voor den medemensch en zelfs niet onvoordeelig voor den staet, met hen woestynen te bevolken, met hunne ongeboeide handen de schatten aen de aderen der aerde te ontnemen, en niet zelden, deze misdadigers, tot hun eigen heil en ter blydschap der menschheid te verbeteren.

Wanneer de, voor de grenzen van China en Kiakhta bestemde,

[p. 237]

karavanen het groote meir Baïkal, - door de Russen Swiatoï-more (de heilige zee) genaemd, die, eene lengte van 150 uren, op eene breedte van ongeveer 22 hebbende, zeer diep en door hooge bergen en style rotsen bezoomd is, wier schoot wemelt van steuren, zalmen en, hetgene, zonderling voorkomt vermits het water zoet is, van onderscheidene soorten van Robben, - by het begin des winters nog onbevrozen aentreffen, dan is men genoodzaekt te stygen over dit punt der verhevene bergketen, door de Russen Khamar-daban (de gevaerlyke bergengte) geheeten, waer stormen, gepaerd aen sneeuwjagten, den reizer aen de grootste gevaren blootstellen; vermits alle spoor van gebaenden weg er dan teenemael verdwenen is.

Niet minder gevaervol is de togt over het bevrozene meir, waer slechts een eilandje, Holkhon genaemd, den reizer ten rustplaets kan dienen, want, by den aenvang en op het einde des winters, ontstaet er bywylen uit het naburige gebergte zulke hevige als schielyke orkaen, die het ysdek des meirs klieft en aen stukken scheurt; welk menschen en dieren verdrinken doet, in zoo verre het hen niet gelukt, de vastgeblevene yskorst, of den strand des meirs te bereiken.

Het welzyn van Siberiën laet nog te verlangen dat de landbouw in deszelfs zuidelyke deelen meer uitgebreid en tevens ook verbeterd worde; omdat de noordelyke gewesten, waer de guerheid des klimaets geen akkerbouw gedoogt, moeten gespysd worden door de granen, die men in het zuiden teelt en die, bymiddel der groote rivieren, in het voorjaer, daer heen vervoerd en er tegen bont en pelteryen verruild worden. Eene en mogelyk de byzonderste rivier is de Lena; uit het meir Baïkal stroomende, doorloopt deze trotsche, maer tevens ook treurige rivier eene uitgestrektheid van niet minder dan zes honderd uren gaens, alvorens hare waters, bymiddel van onderscheidene monden, in de yszee te storten. By het invallen des dooi's is ze teenemael overdekt door groote en dikke ysschollen, die door de uitnemende snelheid des strooms of op elkander gepakt, of tegen de style rotsen des oevers aen stukken geslagen worden. Op sommige plaetsen, waer het rivierbed tusschen

[p. 238]

inspringende rotspunten geprangd is, stapelen de ysklompen zich dermate op hoopen en sluiten zich zoo digt aen een, dat ze weldra als eenen muer van kristal daer stellen, die eenen wezenlyken dwarsboom voor den afloop des waters wordt. Maer de getergde stroom verheft zich met eene schuimende woede; de waters dringen ginds en daer tusschen de rotskloven door en vormen aen de boorden nieuwe killen voor hunnen afloop naer een lager deel der rivier, of, waer zulks niet gebeurt, bestormen dit ysgevaerte zoo geweldig, dat het bezwykt, en het gebryzeld ys door de woede des strooms schielyk weggedreven wordt. Eindelyk vliet de trotsche Lena, ontbloot van ys, in eene eenzame stilte, die slechts door het geschreeuw van ettelyke duizende wilde gansen, aen wier vlugt de noordelyke wending des strooms ten wegwyzer dient, nu en dan onderbroken wordt. Het vaertuig zakt vlugtig den stroom af tusschen rotsen, wier toppen met cederen en pynen bekroond zyn, in de ruimte der gapende kloven ziet men berken en dennen opryzen; hier en daer treft men er ook weelderige graslanden aen, in welke de schoonste bloemen van onderscheidene lischsoorten het oog aengenaem streelen. Zelden, ja zeer zelden ontmoet men er een menschelyk wezen; ook, wanneer dit gebeurt, dan is het of een Tongous, die zynen boog spant om den eenen of anderen watervogel te schieten, of wel een Yakout, aen land slepende eenen zalm, dien zyne lans in het water komt te treffen; somtyds volgt het verschrikte oog den snellen loop des paerds van eenen kozak, die in vollen galop langs het enge voetpad over de rotskruin henen rent.

Onmogelyk is het, zelfs eene flauwe schets, aftemalen van het schrik- en wondervolle vertoog, welk een Siberiësche woudbrand oplevert: voor eerst ziet de, den stroom afvarende, reizer eene dikke rookwolk, die, als eene zwarte gordyn, voor den gezigteinder geschoven hangt; eerlang ontwaert hy vlammen, die, als gloeijende slangen, langsheen de flanken des bergs, die de bosschen dragen, slingerend opstygen en aen de uitspringende rotsklompen het voorkomen leenen van afschuwelyke wangedrogten, wiens hairlokken loutere vuerpylen zyn; deze

[p. 239]

lichtelaeije vlammen verslinden gelyktydig heideplanten, heesters, dennen, ceders en berken; de lucht zelve schynt in vollen brand te staen; ook de rivier, wier wateren nu de schitterende helderheid der vlammen terugkaetsen, dan wederom als in eene dikke wolk van zwarten rook schynt begraven te liggen, draegt by dit ysselyk tafereel ook het hare toe; vermits zy den reizer in staet stelt om zich het denkbeeld te vormen dat zyn ranke vaertuigje het hellestrand schynt te bereiken.

Hoe meer men Yakoutsk nadert, hoe breeder het bed der rivier wordt en hoe schooner en hoe toelachender de landgezigten, langsheen hare boorden, zich vertoonen: ‘Ik ben, zegt de heer Jamokanski, gedurende een' van die heldere nachten, die de enkele hooge noordelyke luchtstreek bezit, de Lena, toen hare waters, klaerder dan kristal, het azuer eens onbewolkten donkerblauwen hemels zacht terugspiegelden, statig afgevaren. Myn vaertuigje werd, met de snelheid des strooms tusschen overhangende rotsstukken, waeraf sommige door de aerdigheid harer vorming, by het schemerlicht, het voorkomen van minarets en zuilgangen opleverden, voortgedreven; eene doodsche stilte beheerschte deze geheel wilde natuer. Van zeer korten duer zyn hier deze luistervolle nachten: de tinten des avondroods bekleuren nog de westerkim en reeds breekt de dageraed aen. Myn oog ontwaert op het punt van gindsche kaep, die in het water uitspringt, een' blauwkleurigen rook: het is eene Siberiësche Izba, of boerenhut, maer brood, room, kaes en een gulhartig onthael verwachten er den reiziger, want gastvryheid hoort hier ook te huis. Eindelyk zyn wy Yakoutsk genaderd; van uit de verte ziet men haer torentje en de houten muren van haer kasteel; hier biedt de Lena, die ten gevolge harer overstrooming, door het smelten des sneeuws veroorzaekt, de nabygelegene landstreek wyds en zyds onder water gezet heeft, het tafereel aen van eenen kleinen zeeboezem, doorzaeid met eilandjes, wiens rietboschjes en heesters hunne kruinen boven de oppervlakte des waters verheffen. In het steedje is alles in rep en roer: de bevolking, naer het strand gesneld op het hooren der musketscheuten, die het sein der aenkomst van de schepen

[p. 240]

uit het zuiden komen te geven, verwelkomt met luide groeten de Irkoutsche handelaren, die ter dezer plaets hunne reis staken; wy daerentegen waren bedacht om ons het noodige, ter voortzetting des noordelyken togts, te bezorgen.

By het afzakken des strooms bemerkten wy dat slechts tot aen gene zyde des samenvloeds der Aldana, voorby Kaminskoë, de boorden der Lena verheven en met toelachende landgezigten versierd blyven; naermate men meer en meer in het noorden dringt, worden ze lager en platter; de landstreek neemt een ruwer en wilder voorkomen aen; en beneden de uitwatering der Yïgansk treft men ze reeds in volkomene Tounders herschapen aen.

Graedsgewys vermindert het houtgewas, zoo als de boomen allengskens door lage heesters vervangen worden; en deze worden er weldra niet meer ontmoet; eindelyk bestaet het geheele plantenryk in een kleurloos mos, welk de oppervlakte der draslanden, als een doodkleed, overdekt; te midden dezer peillooze moerassen splitst zich de, tot dus verre zoo trotsche, Lena in onderscheidene armen, die treuriglyk vlietende, hare waters naer de yszee brengen. Eene menigte van vlottende eilandjes, uit wier, mos en drasplanten gevormd, strekken, tydens den kortstondigen zomer, ten verblyf aen scharen van duizende watervogels van alle slach. Een blik van op het strand naer de noordpool gewend, levert, in de verte, het zigt op, even eens of zee en lucht in den gryzen gezigteinder te samen gesmolten lagen. Noch bloem, noch plant, noch kruid komt hier het oog verlustigen. Alles treurt er; ja, de zon, die hier tydens de zomerdagen bestendig boven den horizon blyft, wier stralen bleek en zonder warmte zyn, schynt als met ongenoegen dit kleurlooze oord te bestralen; alles, in een woord, duidt op dezen onzaligen grond den overgang der levende en vruchtbare tot de doode en onbewerktuigde natuer aen.’

g.j. avontroodt.

Lier, Oogstmaend 1842.