|
| |
| |
| |
| |
De baron van Grogzwig.
De baron Von Koëldwethout, van Grogzwig in Duitsland, had zulk een goed voorkomen, als men het van een baron mag verwachten. Ik heb niet noodig te zeggen dat hy op een kasteel woonde; wat is toch natuerlyker? noch dat dit kasteel oud was; want zag men ooit een duitsch baron in een nieuw huisvesten?
Eene menigte wonderlyke omstandigheden bezat dit eerbiedweerdig verblyf; en tusschen de verwonderlykste en de geheimste merkte men de volgende op: wanneer de wind blies, draeide hy in de schoorsteenen of huilde zelfs tusschen de boomen van het bygelegen bosch; wanneer de maen scheen, drongen hare stralen door zekere kykgaten, in de muren uitgekapt, en verlichtteden een gedeelte der zalen en der gaenderyen, terwyl zy het overig in de duisternis lieten.
Welk was de oorzaek van die wonderbare toevallen? Zy kwamen voort, zegde men, door een der voorvaders van den baron welke, zich zonder geld bevindende, een dolk in de borst van een welgekleed reiziger, die hem des nachts naer den weg vroeg, geplaetst had.
Dit gevoelen nogtans is moeilyk aentenemen; want die zelfde voorvader, een aenminlyk en gevoelig mensch,
| |
| |
had spyt over zyne buitensporige barschheid; dien ten gevolge sloeg hy de hand op eenen voorraed van steen en timmerhout, aen eenen zyner geburen, min sterk dan hy, toebehoorende, bouwde eene kapel om zich te verontschuldigen, en zag sedert dit oogenblik al zyne gebeden door den hemel verhoord.
Ter gelegenheid der voorouders van den baron, herinner ik my dat hy regt op het ontzag des volks dacht te hebben, uithoofde zyns langen stambooms. Ik zou vreezen my in het optellen der bedoelde voorvaders te verliezen; doch ik weet dat hy er veel meer dan zyne tydgenoten bezat, en al dat ik zou wenschen, is dat hy in onzen tyd mogt geleefd hebben om er nog meer te bezitten. Het is te beklagen voor de groote mannen der verloopene eeuwen, dat zy zoo haest ter wereld zyn gekomen; want men kan redelyker wyze niet eischen dat iemand, drie of vier honderd jaren voor ons geboren, zoo veel voorvaderen bezit dan iemand van onzen tyd. De laetste mensch, wie hy ook zy, schoenlapper of dagwerker, zal eenen geslachtboom bezitten, veel uitgestrekter dan die van de grootste personaedje onzer eeuw: dat is zeer onbehoorlyk.
Wat den baron Von Koëldhout van Grogzwig betreft, hy was een schoon en goed gebouwd man, met zwarte hairen, dikke knevels, die op jagt ging met een appelgroen kleed, met bruine stevels aen zyne voeten en een jagthoren op de schouders. Wanneer hy dien horen deed schallen, kwamen er aenstonds vier- en- twintig andere jonkers van minderen rang, met min ryke appelgroene kleederen, met grovere bruine stevels, te voorschyn; en de gansche bende, zwynsprieten zoo zwaer
| |
| |
als yzeren baliën vastgrypende, gingen achter de wilde zwynen draven. Somtyds nog randde men een beer aen, en, in dit geval, begon de baron met hem te dooden, en bewaerde het vet tot onderhoud zyner lievelingen.
Het was een aengenaem leven voor den baron van Grogzwig en nog aengenamer voor de vassalen van den baron, die alle nachten zich op zynen wyn vergastten tot dat ze onder de tafel vielen, de flesschen op den grond plaetsten en hunne pypen vraegden. Nooit zag men snaken welke meer dan de inwoonders van Grogzwig tot lachen gestemd waren.
Doch de vermaken welke men aen tafel of onder het tafel geniet, willen afgewisseld worden, bezonder wanneer de vyf- en- twintig persoonen, zich altyd aen het zelfde feest neêrzetten, door denzelfden wyn dronken worden, en dezelfde geschiedenissen verhalen. De baron verveelde zich en zocht verstroeijingen. Hy begon met zyne jonkers te twisten en er dagelyks twee of drie by het nageregt afterossen. Dit was eerst een zeer aengenaem verzet; doch na het verloop van eene week scheen het eentoonig: de baron herviel in zyn zwart humeur, en zocht wanhopend een ander tydverdryf.
Eenen avond, na eene jagt waerin hy Nemrod zelfs had overtroffen, eenen overheerlyken beer had gedood en het dier in vollen triomf naer het kasteel had gevoerd, zette zich de baron Von Koëldwethout treurig aen tafel, en staerde met diep misnoegen op de zwart berookte zoldering der zael. Hy zwolg vervaerlyke teugen binnen; doch hoe meer hy dronk, hoe meer hy de lippen by elkaer trok. De jonkers, door het gevaerlyk onderscheid van aen zyne regter en linker zyde te zit- | |
| |
ten, vereerd, dronken niet minder dan hy, en trokken de lippen, de een tegen den andere.
- Ik wil het! schreeuwde eensklaps de baron, met zyne regterhand op de tafel slaende, en met de andere zynen knevel opdraeijende, - Drinken wy ter eere van de dame van Grogzwig!
De vier-en-twintig appelgroene jonkers werden bleek, uitgezonderd nogtans hunne vier-en-twintig neuzen welker kleur onveranderlyk was.
- Ik heb gezegd: drinken wy ter eere van de dame van Grogzwig, herhaelde de baron, zyne oogen rond de tafel sturende, elk goed ridder moet zyne dame zoo wel als zyn God hebben!
- Ter eere van de dame van Grogzwig! schreeuwden de appelgroenen.
Eu hunne vier-en-twintig gorgels werden bestroomd door vier-en-twintig hanapsen rhynwyn, zoo lekker dat zy hunne acht-en-veertig lippen aflekten, terwyl zy hunne oogen half toesloten.
- Het is de beminnelyke dochter van den baron van Swillenhausen, sprak Koëldwethout, de zaek verklarende. Wy zullen ze morgen voor het vallen van den avond aen haren vader afvragen; en zoo hy onze vereeniging afslaet, snyden wy hem den neus af.
Een ruw gemurmel ontstond in het gezelschap en ieder bragt de hand, eerst aen het gevest des degens, dan aen den neus, met eene vervaerlyke uitdrukking.
Welk aendoenlyk tafereel stelt ons de kinderliefde voor! Zoo de dochter van den baron van Swillenhausen verklaerd had dat haer hart niet vry meer was, zoo zy zich aen de voeten haers vaders had geworpen en ze
| |
| |
met tranen besproeid had, zoo zy slechts in bezwyming ware gevallen, was het honderd tegen een dat de baron van Swillenhausen, door het venster van zyn slot had geworpen geweest en het kasteel ten gronde vernield. Maer wanneer des anderendags 's morgens een bode de vraeg van Koëldwethout aenbragt, hield zich de juffer volkomen stil en vertrok zich in hare kamer van welker venster zy den bruidegom met zyn gevolg zag aenkomen. Zoodra zy verzekerd was dat de ruiter met de zware knevels haer toekomende was, haestte zy zich haren vader te gaen vinden, en zegde hem dat zy bereid was zich opteofferen om de rust zyner oude dagen te verzekeren. De eerbiedweerde baron drukte zyn kind tusschen zyne armen en stortte een traen van blydschap.
Den zelfden dag was het groote feest op het kasteel. De vier-en-twintig appelgroene jonkers van Koëldwethout zwoeren eene eeuwige vrindschap aen de twaelf appelgroene jonkers van Swillenhausen, en beloofden den ouden baron zynen wyn te proeven tot dat gansch hun aenzigt den kleur hunner neuzen zou aengenomen hebben. Wanneer het afscheidsuer naderde, klopten zy zich onderling op den schouder en de baron Von Koëldwethout en zyne medegezellen keerden vrolyk naer hunne wooning terug.
Gedurende zes doodelyke weken werden de beren en wilde zwynen in rust gelaten. De huisgezinnen van Koëldwethout en van Swillenhausen waren vereenigd, de zwynsprieten roestten en de jagthoren des barons bleef stom.
Dit was een beslissend tydstip voor de vier-en-twintig jonkers. Eilaes, hunne dagen van eer en voorspoed
| |
| |
hadden hunne reisstevels aengetrokken en waren reeds op weg om nooit terug te keeren.
- Vriend, sprak de barones - liefje, zegde de baron - die ruwe, woelige mannen... - Wie dan, mevrouw? zegde de baron verwonderd.
Van het venster waer zy gezeten waren, toonde de barones met haren vinger het voorhof aen, waer de appelgroenen zonder achterdocht, den vertrekwyn dronken, voor zy dien dag ter jagt trokken.
- Het is myn jagtgevolg, mevrouw, sprak de baron.
- Dank haer af, myn lief, stamelde de barones.
- Haer afdanken! riep de baron verslagen uit.
- Om my te behagen, antwoordde de barones.
- Om aen den duivel te behagen, mevrouw, hernam de baron.
Hier op liet de barones eenen grooten gil hooren en viel bezwymd aen de voeten haers echtgenoots.
Wat kon de baron doen? Hy riep de kamerjuffer, vroeg grynzend om den geneesheer; dan naer het voorhof snellend, troefde hy de twee officieren, meest aen die behandeling gewoon, af, en al de anderen in massa vervloekende, joeg hy ze weg.
Het is myne pligt niet uitteleggen met welke geheime kuiperyen, sommige vrouwen hunne echtgenoten besturen; ik heb echter myn persoonlyk gevoelen daer over en denk dat geen deelmakende van het Parlement ooit zou mogen trouwen, want op vier gehuwde volksafgevaerdigden, stemmen er drie minder volgens hunne eigene overtuiging dan volgens die hunner vrouwen, indien deze er hebben. Alles wat ik moet zeggen, is dat op de eene of andere wyze, de barones Von Koëldwet- | |
| |
hout een groot vermogen op haren man bekwam. Stilletjes aen, stap voor stap, dag voor dag, jaer voor jaer, zag de baron van eenig punt dat in betwisting was, of van eene oude dolheid af. In den ouderdom van veertig jaer, frisch en sterk, had hy noch feesten, noch vermaken, noch jagtstoet, noch iets van wat hy beminde of waeraen hy gewend was; en schoon hy fier als een leeuw was en hard als stael, werd hy echter ongetwyfeld in zyn eigen kasteel van Grogzwig door zyne vrouw met den neus geleid.
Hier by eindigden de ongelukken van den baron niet. Ongeveer een jaer naer het huwlyk, kwam er een kleine, goed gemaekte baron ter wereld, ter wiens eer men vuerwerken afstak en een groot getal wynvaten ledigde; het volgende jaer verscheen er eene kleine barones; het derde jaer een ander kleine baron; en zoo jaerlyks een baron of eene barones, en eens de twee gelyk. Eindelyk de sire van Grogzwig was vader van een groot huisgezin van twaelf kleine baronnen.
Op elk dier verjaerdagen gaf de eerbiedwaerdige kastelyne van Swillenhausen proeve van zenuwgevoeligheid en was sterk voor de gezondheid harer dochter, de barones Von Koëldwethout, bevreesd. Het is waer dat de goede vrouwe nooit iets ter herstelling van de gezondheid haers kinds ondernam. Nogtans, zy rekende het zich eenen pligt zoo zenuwachtig mogelyk te zyn, en bragt haren tyd op het kasteel van Grogzwig door, met morele aenmerkingen op het huishouden van haren schoonzoon te maken en met het lot harer ongelukkige dochter te beklagen; dan, wanneer de baron van Grogzwig, een weinig vergramd over dit gedrag, durfde
| |
| |
zeggen dat zyne vrouw het zoo goed als de vrouwen der andere barons had, smeekte de kastelyne van Swillenhausen iedereen wel te willen bemerken dat zy alleen met het lyden haer dochter sympatiseerde. Hierop besloten de vrienden en verwanten dat zy niet hard genoeg tegen haren schoonzoon kon uitvaren, en dat zoo er op aerd een kwaed en ruw dier bestond, het de baron van Grogzwig was.
De arme baron onderstond, zoo lang hy kon, die wederwaerdigheden, en wanneer ze onverdragelyk wierden, verloor hy den eetlust en de blydschap en werd moedeloos.
Doch grootere smarten waren hem nog bereid, en wanneer zy hem beknelden, vermeerderde zyne droefgeestigheid. Hy maekte schulden; de geldkoffers van Grogzwig werden ledig, schoon het huisgezin van Swillenhausen ze onuitputbaer geloofde, en juist op het oogenblik dat de barones eene dertiende vermeerdering aen hun geslacht ging doen, zag Koëldwethout dat hy geen enkele stuiver meer bezat.
- Ik weel niet wat aenvangen, zegde hy, ik heb lust om my te dooden.
Dit was eene schoone gedachte!
Quand on a tout perdu, quand on n'a plus d'espoir
La vie est un opprobre et la mort un devoir.
heeft eene fransche poëet gezegd. De baron nam uit eene kast, een bot jagtmes, en hetzelve op zynen stevel gewet hebbende, deed hy teeken om het aen zyne keel te brengen.
- Hem! sprak hy, zich eensklaps terughoudend, het is mogelyk niet scherp genoeg.
| |
| |
De baron wette het een andermael en deed eene tweede pooging, wanneer hy door het luidruchtig geroep der jonge baronnen en baronessen gestoord werd; want hunne kamer was in een bygelegen toren, wiens vensters met yzeren staven voorzien waren, om hen te beletten in de gracht te vallen.
- ô Vreugden des ongehuwden staets, riep de baron zuchtend uit, indien ik jongman geweest ware, had ik my vyftigmael kunnen dooden, zonder gestoord te worden. Hola! zet een flesch wyn en de langste myner pypen in de kleine gewelfde kamer, achter de wapenzael.
Een edelknaep, welke men Jehan zou kunnen noemen, doch die Jan heette, voldeed wonderlyk wel, op den tyd van eene halve uer of daer omtrent, aen het gebod; en de heer van Grogzwig, vermaend dat alles gereed was, ging in de gewelfde kamer, welker houten duistere wanden, by het licht der busselen hout die in den haerd brandden, glinsterden. De flesch en de pyp waren gereed en in somma het vertrek bezat een zeer comfortable opzigt.
- Laet de lamp, zegde de baron. - Heeft myn heerschap nog iets noodig, vroeg de edelknaep. - Vertrek.
Jan gehoorzaemde en de baron sloot de deur.
- Ik ga eene laetste pyp rooken, zegde hy, en alles zal gedaen wezen.
Het jagtmes naest hem leggende tot dat hy het zou noodig hebben, en zich een groot glas wyn schenkende, plaetste de heer van Grogzwig zich in zynen zetel, zette de beenen op de yzers van den haerd en begon zyne pyp te rooken.
De baron ware zeker romantisch geweest, indien de
| |
| |
romantismus op dit tydstip had uitgevonden geweest; doch hy was dubbel tot de mymery genegen, door zyne hoedanigheid van duitsch en van rooker. Niets is voordeeliger voor de schimryke verbeeldingen dan de pyp. De eentoonigheid der beweging van de in- en uithaling dompelt den geest in eene soort van ligten slaep. De narcotieke wolken des tabaks prikkelen en vervoeren de verbeelding. Het schynt dat uit de pyp zich eene menigte luchtwezens verheffen, welke vlotten en tuimelen met den rook, zich zoeken en vastklampen in het midden der blauwe wolk en dansend ten hemel ryzen.
De baron droomde aen eene menigte dingen, aen zyne tegenwoordige ongelukken, aen de dagen voor zyn huwlyk en aen de appelgroene jonkers, reeds lang in het land verspreid, zonder dat men wist wat ze waren geworden, uitgenomen twee die het ongeluk hadden gehad onthoofd te worden en vier andere die zich dood hadden gedronken. Zyn geest dwaelde in 't midden der beren en wilde zwynen, wanneer hy zyn glas tot op den grond ledigende, de oogen ophief en dacht te zien dat hy niet alleen was.
Door de woelige dampkring, waervan hy omringd was, zag de baron een wezen leelyk en gerimpeld, met ingevallene en bloedende oogen, een doodkleurig en buitengewoon lang aengezigt, met uiteengeslingerde zwarte hairen omringd. Die fantastische persoonaedje was aen den anderen kant des vuers gezeten, en hoe meer de baron hem bezag, hoe meer hy van zyn aenwezen overtuigd werd. Het verschynsel was omkleed met eene soort van blauwkleurigen rok, die aen den baron scheen als met doodsbeenderen, kruiswyze geplaetst,
| |
| |
versierd te zyn. In plaets van dystukken, waren zyne beenen tusschen planken van doodskisten gesloten, en op zynen linker schouder was een korte, bestoven mantel geworpen die uit een stuk baerkleed scheen gemaekt te zyn. Het verschynsel gaf geen aendacht op den baron; maer staerde styl in het vuer.
- Ohé! riep de baron, met den voet stampende, om de aendacht des vreemde tot zich te trekken.
- Ohé! herhaelde deze, de oogen op den baron slaende, doch zonder zich te veroeren.
- Wat is dat? sprak de baron, zonder van die holle stem en die drooge oogen te schrikken; ik moet u eene vraeg doen. Hoe zyt gy hier binnen gekomen? - Langs de deur. - Wie zyt gy? - Een mensch. - Ik geloof het niet. - Zoo als gy wilt.
De ingedrongen bezag eenigen tyd den onverschrokken baron van Grogzwig en zegde hem gemeenzaemlyk: Er is geen middel om u te bedriegen, volgens ik zie. Ik ben geen mensch. - Wie zyt gy dan? - Een geest. - Gy hebt er weinig van, antwoordde de baron met verachting. - Ik ben de geest der wanhoop en der zelfsmoord, zegde het verschynsel; kent gy my nu?
By het uitspreken dier woorden wendde zich het verschynsel tot den baron, als of het tot de uitvoering wilde overgaen; en hetgeen bezonder aenmerkenswaerdig voorkwam, was van het te zien zynen mantel afwerpen, een yzeren spriet dat hem midden door het lyf hing, zien voor den dag te brengen, met haestigheid uittetrekken en het stil op tafel te plaetsen als of het een wandelstok geweest ware.
- Nu, sprak de geest, een oog op het jagtmes wer- | |
| |
pende, zyt gy bereid? - Nog niet, ik moet myne pyp uitrooken. - Spoed u. - Gy schynt haestig. - Wel, ja, ik ben het; in deze droeve, vervelende tyden heb ik veel in Engeland en Frankryk te doen, waer ik van hier naer toe ga, en al myn tyd is genomen.
- Drinkt gy? zegde de baron, de flesch met den kop zyner pyp aenrakende. - Negen op tienmael en sterk, antwoordde de geest op eenen droogen toon. - Nooit met matigheid? - Nooit, antwoordde de geest met huivering; dit doet de blydschap ontstaen.
De baron onderzocht nogmaels zynen makker, die hy als een buitengewoon fantastische bezoeker aenzag en vroeg hem eindelyk of hy werkelyk deel nam aen al de eenvoudige overeenkomsten van dezelfde soort waervan er voor het oogenblik kwestie was.
- Neen, antwoordde de geest met uitvlugt; doch ik ben altyd tegenwoordig. - Om te zien of de zaek goed gaet, veronderstel ik? - Juist zoo, antwoordde de geest, met zynen stok spelend waervan hy het yzer bezag. Nu spoed u, bid ik u, want ik beu geroepen by een jongeling die te veel ledigen tyd en geld bezit.
- Zich dooden omdat men te veel geld heeft! riep de baron uit, zich aen eenen hevigen lach overgevende. Ah! ah! ah! dat is eene schoone!
Dit was de eerste keer, sedert lang, dat de baron lachtte.
- Zeg eens, hernam de geest, op eenen smeekenden en angstigen toon, ik bid u niet op nieuw te beginnen.
- Waerom? - Uw lachen pynigt my; zucht zooveel gy wilt, dit zal my goed doen.
De baron zuchtte werktuigelyk, en de geest moed
| |
| |
hervattende, bood hem het jagtmes met de grootste beleefdheid aen.
- Ah! dit is geene slechte gedachte, zegde de baron, het koude stael voelende, zich dooden omdat men te veel geld heeft? - Bah! zegde het verschynsel met ongeduld, is het eene betere gedachte zich te dooden om dat men geld te kort heeft?
Ik weet niet of de geest missloeg met deze woorden uittespreken, dan of hy het besluit des barons vast genoeg geloofde om geene aendacht te geven op hetgeen hy zegde; ik weet alleenlyk dat de heer van Grogzwig in eens ophield met spreken, zyne groote oogen wyd opende, en de zaek onder een gansch nieuw daglicht scheen te beschouwen.
- Maer waerlyk, sprak hy, niets is nog verloren.
- Uwe kisten zyn ledig, schreeuwde de geest. - Men kan ze vullen. - Uwe vrouw kyft. - Men zal ze doen zwygen. - Gy hebt dertien kinderen. - Allen zullen niet tot slecht komen.
De geest werd zigtbaer gram door de geopperde gevoelens van den baron; doch hy scheen er om te lachen, en verzocht hem te zeggen wanneer hy zou eindigen met alzoo te spotten.
- Maer, ik spot er niet mede, integendeel, antwoordde de baron. - Welnu, ik ben er blyde om, zegde de geest, alle spot, ik beken het u, is my doodelyk; nu, nu, verlaet die armzalige wereld. - Ik twyfel, zegde de baron, met het jagtmes spelend: deze wereld is niet veel; doch ik geloof niet dat de uwe veel beter is; want gy hebt geen zeer comfortable opzigt; wanneer ik er eindelyk aen denke, ben ik zeker myn lot te verbeteren met deze wereld te verlaten?
| |
| |
- Spoed u, riep de geest op de tanden knarsend.
- Laet my, zegde de baron; ik zal ophouden alles in 't zwart te zien; ik zal de zaken blyde opnemen, ik zal de versche lucht scheppen; ik zal op de berenjagt gaen; en zoo men my tegenwerkt, zal ik hard en sterk tegen de barones spreken en de Swillenhausen myn huis uitjagen.
By het uiten dezer woorden viel de baron achterover in zynen zetel en borst in zoo hevigen lach uit, dat de kamer weêrgalmde.
De geest ging twee stappen achterwaerts, aenzag den baron met afschrik, hernam zyn yzeren spriet, stak het met kracht door het midden zyns lyfs, liet een verschrikkelyk gehuil hooren en verdween.
De heer van Grogzwig, gelyk de houtkapper van de fabel, herzag nimmer den geest der dood. Zyne daden volgens zyne woorden rigtende, had hy weldra de barones en de Swillenhausen rede doen verstaen, en stierf lang daerna, zonder groote fortuin, maer gelukkig, latende een talryk huisgezin achter, onder zyne oogen in de jagt op wilde zwynen en beren onderrigt.
Goede vrienden, indien ooit dusdanige oorzaken u treurig en mymerend maken, raed ik u de twee kanten der vraeg te beschouwen, zorg hebbende de goede door een vergrootglas te zien. Zoo gy u dan nog geneigd gevoeld de wereld zonder toelating te ontruimen, zult gy slechts eene goede pyp te rooken hebben, eene flesch te drinken, en u het loflyk voorbeeld van den baron van Grogzwig ten nutte te maken.
v.k.
(Naer het engelsch van K. Dickens.)
|
|
Auteursrechtvrij
