De Noordstar. Jaargang 3

[p. 169]

Driejarige pronkzael van kunsttafereelen
te Brussel.

Ik weet niet meer welke wysgeer gezegd heeft dat alle menschelyke zaken hare grootsche en hare belachelyke zyde hebben. Of die spreuk voor het algemeen waer is, willen wy hier niet onderzoeken; doch zeker is het dat dezelve met regt op eene tentoonstelling van schilderstukken kan toegepast worden. Ons overzigt zal dus en bewondering en lach bevatten.

De plaets laet ons niet toe onze bemerkingen verre uittestrekken, de schilderstukken een voor een te ontlitten en diep te betrachten; maer alleenlyk in eenige woorden aen onze lezers te doen kennen welken indruk het gezigt der uitstekendste tafereelen, bewonderenswaerdige en belachelyke, op ons gedaen heeft.

Laten wy onze taek, zonder langer te dralen, aenvangen.

Wy zyn in de groote zael, de zael van eer, zoo als men ze noemt. Wat ons oog het eerst aentreft, is eene schildery van den heer Navez (430) de Verryzenis van Lazarus verbeeldende. De groepen hangen niet aen elkander. Lazarus gelykt aen een jong meisje. De koloriet is zonder harmony en waerheid. Die schildery is echter niet zonder verdiensten. Tyd en moeite zyn aen dit kunstwerk niet gespaerd geweest.

De schipbreuk van den Vengeur door den heer E. Slingeneyer, is een echt schoon tafereel, goed van samenstel, ryk van koloriet, vol gevoel. Zulke episoden zyn gansche dramas waerd. Weinig valt hier te laken. De fransche vlag hadden wy wat beter

[p. 170]

willen onderscheiden. Zy schynt reeds gezonken te zyn geweest. Nog eenige goede en gewetensvolle studiën en de heer Slingeneyer slaet als een onzer groote hedendaegsche schilders te boek.

De Don Carlos van den heer Kremer (353) doet dien schilder eer aen. De samenstel is goed, de koloriet krachtig en vol harmony. Wy verwachten ons dat de heer Kremer eene tweede reis nog vastere stappen in het historische vak zal zetten. Hy heeft al zyne krachten nog niet gebruikt; wy hadden de wezenstrekken der personaedjen nog meer bewerkt willen zien, de plans beter aengeduid. Vry mag de heer Kremer in de geschiedenis zyne ontwerpen zoeken: groote eer heeft hy zich reeds verworven en nog grootere eer wacht hem.

De schildery (n^o 583) van den heer Van Breé valt ons in het oog. De cathalogus zegt dat het Godfried by het heilig Graf te Jerusalem verbeeldt. Het heeft in ons gedacht herroepen het feest van Wittendonderdag, wanneer men tooneelsgewyze in sommige kerken het heilig Graf vertoont.

Een ander Godefried (673) van den heer Wouters is beter; doch te arm van samenstel, te ledig.

Eene Afdoening van het Kruis (604) door Van Eycken, is niet gelukkig. Nicodemus en Arimathias hebben eene galziekte. Sint Jan ziet scheel. Maria is wit als marmer; dit beteekent waerschynlyk den hoogsten graed der droefheid. - Die afdoening, de twee Godfrieden en Lazarus zyn door het Gouvernement besteld geweest.

N^o 67 is vol buitengewoone poëzy; een engel in oostersche kleeding en wolken van zand treffen byzonder het oog.

N^o 84. De koperen slang van Mozes door den heer Corens. Wy hebben by het zien van die schildering aen Ikarus en zyne vleugelen gedacht.

N^o 634. Laet de kinderen tot my komen, door Van Ysendyck, is eene wyze schildery, wat al te ligt in toon.

N^o 675. Verbeeldt den heer Wiertz die met het publiek den spot dryft: droevige spot voor den heer Wiertz.

N^o 587. Uitvinding der teekenkonst door P. Van Brée, is zeer aengenaem geteekend.

[p. 171]

Alvorens de groote zael uittestappen, laten wy een oogslag vallen op het tafereel van den heer Robbe. (468) Welke uitdrukking in het hoofd dier koe! Hoe natuerlyk is die ezel getroffen! Hoe ryk, hoe poëtisch is die achtergrond! Hoe goed is dit alles gepenseeld. En die koloriet, hoe vol harmony! Een echt meesterstuk; kleine onvolmaektheden durven wy hier niet aenwyzen.

Doorloopen wy nu de andere zalen. Ziet gy daer die Mozes die een kunstsprong in de lucht schynt te doen? Zie n^o 472; de cathalogus doet u het voorwerp kennen. Doch wenden wy liever onze oogen dáér (105) op dit binnenhuisje van den heer De Block. Een echt kunststukje. En die lieve kleine Fridolin van den heer Sturm! (544) aenschouwer, verleidt u dit tafereel niet? Ja, niet waer? doch bejammert gy met my niet den mangel aen doorzigtkunde die de schildery ontsiert?

De N^o 487 van den heer Ruyten is een meesterstukje onder alle betrekkingen.

De n^o 230. Inneming van Antiochiën door de Kruisvaerders, van den heer Gallait is slechts eene schets; doch onzen grooten schilder in alles waerdig, en dit denken wy genoeg gezegd. Het portret (231) is schoon en zou nog beter zyn geweest indien het model niet zoo... neen, dit durven wy niet zeggen. Het is al te gevaerlyk het vrouwlyk geslacht te hoonen.

N^o 103. De jager van den heer De Block. Het is niet van heden dat die schilder zynen grooten naem verdiend heeft, en toch moeten wy bekennen dat wy hem nog by geene tentoonstelling onder zoo vele opzigten hebben leeren kennen dan by deze. Zes tafereelen bezit de pronkzael van dien schilder en alle zyn, om zoo te zeggen, in verschillende vakken: binnenhuis, landschap, kermis, historie. Wanneer wy historie zeggen, bedoelen wy het stukje (107) wat eene moeder lyden kan. Welk diep gevoel, welke waerheid in uitdrukking en koloriet, welke diepe kunst zyn er toch in dit klein tafereel niet opgesloten! En zou men dan kunnen gelooven dat die zelfde schilder, die ons de tranen kan afpersen, ons door eene kermis (108) den geest weder kan opbeuren en de blydschap instorten; dat hy door het landschap de poëzy in ons hart kan ontwaken? In een woord, dat hy onze

[p. 172]

ziel op de verschillendste wyzen kan treffen? - Vol zacht poëtisch gevoel is de nummer 239, het leven eener vrouw, door Fanny Geefs.

Francisca di Rimini door De Caisne (111) is een schoon tafereel; hoe goed zyn er de verzen van Dante in uitgedrukt!

De heer Melzer heeft ons door de N^o 411 getoond dat hy sedert de tentoonstelling van Antwerpen en van Gend, voortgang gedaen heeft. - Werpen wy nu den blik op nummer 313, een tafereel ryk in poëzy. Onmogelyk is het, het gezigt des meisjes te zien zonder te weenen, zonder zich in het hart geschokt te voelen. De heer Jacquand is een groot dichter.

Het belachelyke komt weder terug. De schipbreuk N^o (24) van den heer Biard: een aental mannen die in het witsel werken. Op het tafereel N^o 25 werkt men integendeel in het blouwsel. - N^o 26 is een ding dat zelfs den naem van charge niet verdiend. Dit alles noemen wy de kunst verlagen.

Het gezigt van Constantinopelen door Jacob Jacobs is treffend. Wy spreken van geene feilen in teekening; doch moeten de schilder doen opmerken dat, zoo hy nog wat meer overdreven in dien aert voortschildert, zyne kunststukken gevaer loopen van tot het meubelpapier overtegaen.

De heer Duwee heeft ons twee schoone tafereelen voorgesteld, N^o 195 en 196.

Onder de N^o 372 heeft ons de heer Lehon eene wyze schildery voorgesteld. Zy is eenvoudig, natuerlyk en treffend. Die opvliegende zee is angstverwekkend.

Eenigen beweren dat de N^o 486 een Carnaval verbeeldt. De Cathalogus zegt integendeel dat het de aenhouding der hertogin van Burgonje aen de poort van Brugge is.

De heer Houzé (302) heeft een grooten stap gedaen. Men ziet in zyn tafereel de hand des meesters doorschynen. Men vindt zulke toonen by den heer Gallait.

De heer Leys heeft ons onder de nummers 384 en 385 twee schilderyen voorgesteld, welke zeer schoon zyn; doch mogelyk wat al te veel aen de oude meesters doen denken.

De N^o 29 van den heer Bellange is een liedje van Béranger waerd.

[p. 173]

N^o 56 is niet slecht van koloriet. Volgens den Cathalogus verbeeldt het ding de aenkomst of het verhael eens pelgrims in de 14^de eeuw.

De heer Verbeek heeft twee schoone schilderyen ten toon gesteld (640, 641.) Men ziet dat die kunstenaer met geweten werkt en van de studie niet afschrikt.

N^o 30 Herders van de omstreken van Rome, door den heer Blanchard. Een meesterstuk. Die schilder is onlangs gestorven. Zyn Vaderland heeft in hem een groot kunstenaer te betreuren.

N^o 378, De frankische vrouwen, door Poittevin, is goed van samenstel en kleur. Het paerd, dat in het midden des tafereels staet, is te groot en de regter bil van de vrouw op het voorplan is deerlyk misteekend.

Noemen wy hier nog eenige veelbelovende schilders, welke wy volgens ons geweten niet mogen voorbygaen. Onder de eerste is de heer Venneman. Het tafereeltje (N^o 639) is dien schilder waerdig. De heer Bataille met twee tafereelen; een (N^o 11) en het ander, nog niet in den Cathalogus, Van Dyck te Saventhem verbeeldende. Wy wenschten dat de genre-schilders meer in dien aerd werkten. - (N^o 549) van den heer Tavenraadt is eene schoone schildery; doch niet uitvoerig genoeg behandeld. - De heer Devigne heeft ons aengename landschappen gegeven. - De heer Bovie insgelyks. - De heeren Henri Gregoire, Hamman, F. Claes en Verreydt, beloven ons nog groote stappen in de kunst te zullen doen.

Staken wy hier ons overzigt van de schilderstukken. Wy zyn zeker verre van al het schoone aengewezen te hebben; doch wy hebben ook al het belachelyke niet aengeteekent. Er is dus vergoeding. Alvorens echter tot de beeldhouwkunde overtegaen, willen wy eenige woorden over de groote schildery van den heer Wierts, (674) de opstand van de hel tegen den hemel, zeggen. Het is iets dat men op het eerste gezigt niet kan verstaen; iets dat den geest verwart; maer toch diep treft. De heer Wierts toont ons dat hy de ontleedkunde volkomen magtig is. Er zyn lichamen op dit reuzachtig tafereel welke men by Rubens niet beter kan aentreffen. Waerom heeft de schilder geene wezens

[p. 174]

laten zien? heeft hy meer door den vorm der groepen dan door de uitdrukking der aengezigten willen treffen? Wy verstaen dit niet. Dan die heer is zoo onuitlegbaer. Waerom toch wil hy niet regt voor zich heen stappen, indien hy waerlyk een groot man zyn wil? Waerom verstaet hy niet dat wy niet meer in den tyd van Michel Angelo zyn en dat de charlatanismus door geene groote geesten meer kan of mag gebruikt worden.

Nu tot de beeldhouwkunde.

Wy denken niet te zullen dwalen met te zeggen, dat de tentoonstelling nooit ryker in beeldhouwkunde geweest is dan dit jaer. Dit is eene blyk dat die kunst eene groote uitbreiding heeft verkregen. Aen het hoofd der beeldhouwers prykt de heer Jozef Geefs. De St. Philomena welke wy reeds in plaester bewonderd hebben, is thans in marmer uitgevoerd (246) en er nog zoo veel te schooner door geworden. Het weesje van den vischer hebben wy reeds bewonderd en onze bewondering is door het herzien nog aengegroeid. De droom, groep in marmer, is allerschoonst. Iets hemelsch, iets goddelyks blinkt er op het gezigt van den engel; en dan het wezen des jongelings, hoe kalm, hoe zalig is het niet! ô Hy vlot in aengename, verleijende droomen; hy hoopt waerlyk, die jongeling! - En nu, staen wy nog een oogenblik stil, dáér voor dit beeld, levensgrootte in marmer uitgevoerd: (249) de geest des kwaeds. Ja de kunstenaer heeft begrepen wat de geest des kwaeds in onze tyden is. Niets verschrikkend in de trekken of lichaemsvormen; integendeel eene manlyke schoonheid; doch eene vervallen schoonheid. De ziel, die dit lichaem goddelyk maekte, is veranderd, en hare afgrysselykheid staet nu in die schoone trekken te lezen. De vleugelen, eertyds lucht en blinkend, zyn herschapen en verduisterd. De engel des lichts is een geest der duisternis geworden. Wy willen deze gelegendheid hier niet laten voorbygaen, zonder den heer J. Geefs te doen opmerken, dat ons de vleugelen wel wat al te schelpachtig voorkomen. Wy verstaen wel dat die ingetrokken moeten zyn; doch zyn ze het niet al te veel? Dit is slechts een gedacht dat wy opperen; en wy zyn hier door te meer aengemoedigd geweest, daer wy gezien hebben dat die vleugelen in

[p. 175]

plaester zyn vervaerdigd, en mogelyk slechts eene beproeving zyn, eene vraeg van den kunstenaer aen het publiek.

Het beeld van de Malibran (244), van den heer Willem Geefs, is waerlyk schoon. De uitvoering laet niets te wenschen.

De N^o 323, vertoont Een Sint Pauwel van Jaquet, die zyn baerd en knevels by middel van eenen grooten boek ondersteunt. Volgens de Cathalogus is de heilige in bespiegeling.

In den heer Tuerlinckx verwachten wy eenen grooten beeldhouwer. Zyn Giotto (571) is ons eene proeve. Wy wilden wel dit schapenvel, dat eerder aen een stuk rots gelykt, zien verdwynen.

Het kindeken dat zyn trom breekt (516) van den heer Simonis is goed bewerkt. Wy zien echter met ongenoegen dat men zyn geest aen zulke flauwe voorwerpen verspeelt. Het meisje met den bloementuil van den zelfde is allerslecht. Het hoofd is zonder uitdrukking, de beenen zyn van een jongeling, in een woord het schynt het werk eens beginnelings.

De heer Geerts heeft eene schoone verzameling van beeldekens in den gotischen trant ten toon gesteld. Zyne moord der onnoozele kinderen (254) is het beste der verzameling, en zal voorzeker ieders lof wegdragen.

de bestierder p.f.v.k.