De Noordstar. Jaargang 3

[p. 277]

Nieuwe kennissen
over de kunst
by de ouden van den wyn te vervaerdigen.

De geschiedschryvers en dichters der Oudheid spreken van den wyn; en het gaet zeker dat dit vocht, zoo wel als de andere voortbrengselen der kruiden aen de ouden bekend is geweest. Inderdaed de werken der oudste schryvers bewyzen niet alleenlyk dat de wyn ten hunnen tyd bekend was; maer zelfs dat zy een volmaekt gedacht van zyne verschillende soorten, krachten en bereidingen hadden. Zeker zou het moeilyk zyn juist het tydstip te bepalen, wanneer de menschen voor het eerst er zich op toelegden om het zap uit de vrucht des wyngaerds te trekken. Wy kunnen echter zeggen dat een dusdanig vocht in groote eer stond by allen wie zich den naem van wys verworven hebben; en om slechts van eenigen te gewagen, zal het ons genoeg zyn te spreken van Homerus welke het zelfs een goddelyke drank heeft durven noemen; en die van de verschillende soorten van wynen, van hunne natuer en eigenschappen spreekt als een die er de uitwerkselen dikwils heeft

[p. 278]

moeten van gevoelen. De patriarch Melchisedech offerde aen God brood en wyn. Plato, het overtollig gebruik dat men er ten zynen tyde van maekte, lakende, (450 jaer voor Kristus) aenzag den wyn als de schoonste gifte welke God den menschen gedaen heeft; Cato, geboren 332 jaer voor Kristus; Marco Varro, geboren 16 jaer na Kristus; Dioscorides, Plinius, Athenaeus, welke in het begin onzer tydrekening leefden, en menigvuldige anderen, hebben over den wyngaerd en over de verschillende wyzen der bereiding des wyns ten hunnen tyd in gebruik, geschreven. Voor zooveel echter men uit eene menigte schriften heeft kunnen opmaken, schynt het dat de Egyptenaren, de eerste kennissen over het opkweeken der wyngaerden en het bereiden des wyns aen de Grieken geleerd hebben; welke laetste die kennis dan tot een hoogen trap van volmaektheid bragten.

De Italjaners leerden het van de Grieken, en daer hun grond zeer goed tot den groei des wyngaerds geschikt was, werd dit in weinig tyd een groote tak van beoefening in gansch Itaelje.

De ouden bereidden hunne wynen op verschillende wyzen: sommige waren ligt en fyn; andere waren min of meer gekleurd en geestachtig. De slappe wynen werden in koele plaetsen bewaerd en de sterke in warme en zelfs in stoven om er de voltooijing van te verhaesten en ze geestachtiger te maken; die stoven wierden fumarca genoemd. Die der Romeinen waren van eene eenvoudige bouwwyze; doch die der Grieken waren aengelegd om eene groote menigte kostelyke en met zorg bereidde wynen te ontvangen waer van men de gisting

[p. 279]

verhaeste, by middel van eene altyd op den zelfden graed gehoudene warmte. De kunst om den alkool by middel der stoking uit den wyn te trekken niet kennende, konnen zy van dit laetste vocht geen gebruik maken om de kracht hunner wynen te vergrooten; doch hier toe bezigden zy andere zappen. De meest gebruikte manier schynt geweest te zyn die van by een gedeelte van den most, bladeren van pynboomen, van cipressen, cederhout, bittere amandelen, honig of andere inmengsels te voegen, het alles tot eene zekere dikte doen te koken en het later by verschillende portiën op de wynen te gieten. Om dan de ontaerding van dit vocht te beletten, gebruikten zy tot stof gebragte schelpen, gebrand zout, assche van wyngaerdranken, galnoten, de kernen van gebrande olyven en andere voorwerpen. Soms ook staken zy in het vocht brandende toortsen of gloende yzers. Het is zeer twyfelachtig of de ouden de manier gekend hebben om den wyn by middel van den solfer te klaren: Plinius nogtans, die in de eerste eeuw onzer tydrekening leefde, sprekende van den solfer, zegt dat men er gebruik van maekte om de wynen te zuiveren; dan hy maekt ons niet bekend of men denzelve in smook, dan wel hard zynde, te werk stelde. Het gebruik van het wit van eijeren schynt meestal tot dusdanig doel geschikt te zyn geweest.

Galenus, geboren in het jaer 151 der kristene tydrekening, spreekt van de wynen van Asca, welke in groote fleschen die men in den schoorsteen ophing, gegoten zynde, door de uitwaseming de hardheid van zout verkregen. Aristoteles, 384 jaren voor Kristus geboren, zegt dat de wynen van Arcadia in vellen gedroogd wer-

[p. 280]

den, dat men er dezelve in stukken uithaelde, ze in het warm water deed smelten en dan door een doek deed zygen om er de onreinheid van aftenemen; doch daer die zyging dikwils oorzaek werd dat zich de smaek bedierf, lieten de liefhebbers de onreinheid zakken met den drank slechts by nacht onder de lucht te plaetsen. Baccius zegt dat bydie laetste manier de wynen de kleur, de doorzigtigheid en de kostelykheid van onzen besten malvezy verkregen. Zy konden doorschynend en van goeden smaek zyn; maer de uitdrooging van den most moest zeker de voortbrenging des alkools tegenhouden en het vocht aen de lucht blootgesteld, verloor voorzeker het weinig geestachtige deel dat het nog kon bezitten.

Daer de wynen op dergelyke wyze gesmolten, dikwils warm gedronken werden, wierd ook het warme water een onvermydelyk voorwerp op de feesten. De Romeinen hadden openbare plaetsen, genaemd Thermopolia, waer men altyd warm water vond, en daer ging men de voorbereide vochten, hetzy warm of koud, drinken, zoo als in onze hedendaegsche Koffyhuizen. De toestel waerin men het water warm maekte, zoo als Vetruvius en Seneca welke in het begin der eerste tyden des kristendoms leefden, het beschryven, bestond uit drie vazen op elkander geplaetst, en by middel van een buisje gemeenschap hebbende. De onderste vaes hield kokend water in; de middelste het lauw en het bovenste het koud water: die vazen hechtteden zich de een aen de andere. De ouden hadden ook nog de gewoonte hunne dranken by middel van den sneeuw, die zy in yskelders bewaerden, te verkoelen. Wanneer Alexander Petra belegerde, deed hy groote holen uitgraven welke hy met

[p. 281]

sneeuw vulde en met eiken takken overdekte. Plutarchus, omtrent het jaer 66 na Kristus, teekent den zelfden middel aen; alleenlyk stelt hy het stroo en het zwaer lynwaed voor om de putten te bedekken. De Romeinen gebruikten dien middel om den sneeuw te bewaren dien zy van de bergen deden afbrengen, hetgeen een groote tak van koophandel was ten tyde van Seneca. Galenus en Plinius beschryven die werking welke thans nog in gebruik is onder de Tropieken om het water dat men des nachts tusschen poreuse (sponsachtige) vaten doet uitwasemen, te verkoelen.

De grootste vaten welke men in de eerste tyden tot het bewaren des wyns gebruikte, waren uit beestenvellen met olie, met vet of met harsgom bestreken, samengesteld. Wanneer Ulysses in den kuil der Cyclopen ging, had hy een geitenvel vol wyn welk hem van Maro, priester van Apollo, gegeven was. Athenaeus leert ons dat in de vermaerde processiefeest van Ptolomeus Philadelphus, (levende 32 jaer voor Kristus,) eene kar van 35 elleboogmaten (omtrent 25 voet lengte) op 14, (21 voet breedte) eenen zak van panthersvel droeg welk 3,000 amphoren of 67,980 liters wyn in had. Die vaten, waervan nog eenige volken van Griekenland, van een deel van Italien, in Spagnien, in Grucinia en in eenige wyngaerden van Zuid-Rusland zich bedienen, waren bestemd om den wyn te vervoeren en om die welke kortelings moesten gedronken worden, te bewaren; maer van den tyd van Homerus af, werden de beste wynen in fleschen besloten, waerin zy tot hunne volkomene volmaking bleven. Dan goot men ze in steenen potten van binnen met was en van buiten met pek bestreken. Ook gebruik-

[p. 282]

te men nog voor de binnenbestryking, mengsels van vet met welriekende stoffen.

De Grieken, schoon zeer zuinig, werden in het algemeen beticht van te veel op den wyn verzot te zyn en denzelve buitensporigerwyze te drinken: zy lieten aen hunne vrouwen toe in het geheim wyn te gebruiken; maer gedoogden niet dat zy hunne feesten bywoonden. De romeinsche vrouwen integendeel, waren op de grootste feestplegtigheden toegelaten; doch de wyn was haer verboden, schoon er de mannen een overtollig gebruik in hare tegenwoordigheid van maekten.

p.f.v.k.

(Naer het italiaensch van Pellegrino Salvolini.)