|
| |
| |
| |
| |
Vergiffenis.
(1529.)
Aen mynen vriend Jozef De Prins.
Aen niemand is het onbekend tot welken verheven trap van grootheid de vrye koopvaert de stad Antwerpen in de XVI. eeuw, had gebragt. In die jaren van voorspoed, was de Schelde gedurig overdekt met schepen van de meest verwyderde natiën die de voortbrengselen van hun land aenvoerden en dan weder met andere waren terugkeerden. Dit maekte Antwerpen, gelyk het Christophorus Stella in zyne latynsche schriften aengeteekend heeft, de algemeene vergaderplaets en de markt van alle volkeren der wereld. Zy had haer met al den luister waermede Brugge eertyds prykte, omkleed, en had zich, om zoo te zeggen, trotsch op de puinen der oude koopstad verheven. Ook hadden hare nyverige inwooners zich op den kortsten tyd de grootste schatten vergaderd, en ontvouwden zy eene pracht en trotschheid die zelfs de afgunst der koningen op hun trok. De talryke gebouwen die ons van dien tyd overgebleven zyn,
| |
| |
bewyzen ons tot hoeverre de rykdom en de goede smaek derzelver stigting bestierden.
In de maend September van het jaer 1529 was al die luister, alle die pracht der inwooners zoo schielyk vervallen dat het scheen als of de stad door eene gansche andere bevolking werd bewoond; men zag daer niet meer dag en nacht de straten met volk vervuld; men trof daer niet meer aen die overschoone vrouwen die zich zoo bekoorlyk met kanten en zyden kleederen wisten op te tooijen; daer was niet meer die altyd durende beweging van laden en ontladen der schepen en vervoeren der goederen. Ja, zelfs de Schelde scheen van al hare vaertuigen verlaten. Het was dat daer eene vervaerlyke ziekte heerschte; het was dat de dood er daer honderden naer het graf sleep: en daer door was de stad zoo gevoellyk van al haren glans vervallen; daer door had de rouw de vreugde, de stilte de beweging vervangen; daer door was een bosch van schepen in een uitgestrekt water veranderd.
Het was op het ontluiken van den dag. De maen die den ganschen nacht een weifelend licht over de gansche uitgestrektheid van den stroom had gespreid, begon, by het opryzen van den morgenstond, haren glans te verliezen; en de gansche gezigtkring was met eene twyfelachtige schemering omgeven, toen er zich een schip op de hoogte van Lillo door zyne witte zeilen deed opmerken. Het was een ligt vaertuig dat twee dagen te voren de haven van Amsterdam verlaten had, en dag en nacht de reis met de hoogst mogelyke spoed had voortgezet. Buiten het klein getal scheeplieden welke het schip inhield, waren er slechts twee persoo- | |
| |
nen die er zich als reizigers op bevonden. De eene was een man van zes of zeven en twintig jaer, met het aenzigt bleek en vervallen. Zyne wezenstrekken verrieden eene hevige onrust en zyne diepgezonkene oogen getuigden hoe zeer de smart hem den boezem drukte. Somtyds werd hy zoo hevig door ongeduld getroffen en overliep het dek van het schip zoo haestig heen en weêr dat het zweet overvloedig van zyn aenzigt leekte; maer dan, vermoeid en afgemat, ging hy weder de rust op de schouders zyns reisgenote afsmeeken. Deze was eene jonge vrouw; nauwelyks had zy heur twee en twintigste jaer bereikt en echter wist zy reeds wat al pynen en smarten het leven met zich sleept. Haer gelaet droeg het kenmerk dier vreedzame droefgeestigheid die eene vrome onderwerping aen de schikkingen der Voorzienigheid aenduidt. De purpere roozen die eertyds in overvloed hare wangen versierden, waren, ondanks de hevige stooten des noodlots, nog niet gansch verdwenen en een betooverende grimlach verzelde de troostvolle woorden die zy zoo minzaem haren ongeluksbroeder toestuerde:
- ‘Om de liefde der heilige maegd,’ zegde zy hem toen hy bedaerd en stil nevens haer nederzat, ‘myn lieve Edward, verdryf toch de zielpynende gedachten die gedurig u den boezem verscheuren; zeg, ziet gy ginder onder de opgaende zon die menigvuldige torens niet als uit het water opryzen? Dit is onze geboortestad, daer wy zoo kommerloos onze eerste jaren doorbragten! schep moed, myn waerde vriend, nog een uer en gy ziet uwe ouders terug.’
- ‘Ja, nog een uer; voor my nog eene eeuw, Ber- | |
| |
tha, en wy bevinden ons op eenen grond die besmet wie hem aenraekt, in eene lucht die vergeeft wie ze inzwelgt! Ja nog een uer en wy bevinden ons voor de poort van ouders die my ontkennen zullen en my, als een eerlooze, mogelyk hunne wooning zullen weigeren!.... Maer waerom my gedurig verzellen, waerom my volgen naer eene plaets waer niets dan gevaer en schande voor my is?’
- ‘Verlaten zal ik u niet, myne dierbare echtgenoot; zoo lang het noodlot u verdrukt, zult gy my als eene getrouwe dienares nevens uwe zyde vinden; gy weet immers wel dat ik u getrouwheid en behulpzaemheid voor het altaer Gods heb gezworen!’
- ‘Ja, blyf zoo nevens my, Bertha, en wees my altyd een troost, een steun in myn leven; ik beken het, zonder u zou ik lang onder het ongeluk bezweken zyn; maer gy waert my altyd een engel van medelyden en vertroosting die de tranen welke ik stortte met zoo veel zoetheid wist aftedroogen! wees gezegend, deugdryke vrouw, voor al de liefde die gy my toedraegt.’
- ‘Maer meent gy dat ik niet weet dat ik de oorzaek van zoo veel lyden ben; dat het voor my is dat gy de gramschap uws vaders op u getrokken hebt? Waerom my, ik die de schande en de verachting op myn voorhoofd draeg, tot u verheffen, waerom (voegde zy er weenende by) heb ik dit liefdevuer welk ons verteerde, in beide onze zielen niet weten uittedooven?’
- ‘Ach, spaer my die bittere woorden, myne lieve’ sprak hy, haer op zyne borst drukkende, ‘gy weet dan niet hoe zeer ik u bemin en hoe gelukkig my die liefde maekt! ja, sedert drie maenden dat de echt ons ver- | |
| |
eenigd heeft, is dit gevoel, dat van myne kindsheid in my woonde, van dag tot dag steeds aengegroeid en in aenbidding veranderd. Myn hoofd op uwe borst, Bertha, en ik ben de gelukkigste mensch op aerde.’
- ‘Verdryf dan toch die radelooze wanhoop die ons zoo dikwils het zoet der liefde ontrukt; gy kent uwe ouders niet wel, Edward, weet gy of terwyl zy straffen, de vergeving hun hart niet reeds vervult?’
- ‘Vergeving, vergeving, Bertha,’ sprak hy op een bitteren toon, ‘gy weet niet, onnoozele, dat myn vader onverbiddelyk is, dat ik met de tederste en smeekendste woorden niets op zyn hart heb kunnen winnen! Ach, zie en lees het antwoord dat ik na eene menigte smeekbrieven ontving; zie daer de vrucht van zoo vele beden en tranen.’
En de vrouw ontving een schrift welk Edward uit zyne borst trok, ontvouwde hetzelve en doorlas het met eene stille stem:
- ‘.........Genade, genade?.... Is het zoo, ontaerde zoon, dat een kind zich jegens zyne ouders gedraegt? Na mynen wil miskent, myne geboden verworpen te hebben, na mynen vlekloozen naem te hebben besmeurd, komt gy weder myne liefde afbedelen. Neen! voor u geene liefde, geene genade meer! Hoe zeer, hoe hevig heb ik u in nog jongere jaren niet bemind! noch moeite noch arbeid heb ik voor u gespaerd; voor u heb ik nacht en dag gewerkt om u, myn eenig kind, een ontzaglyk fortuin te kunnen nalaten. De handel was my gunstig en met de schatten die mynen yver kwamen bekroonen, streelde ik my reeds u aen eene jonkvrouw, van wie het fortuin en de adel u waerdig was, veree- | |
| |
nigd te zien. Maer gy hebt dit alles verworpen, gy hebt alle myne vooruitzigten verydeld! neen, nu zyt gy myn zoon niet meer; ga en zoek uw vader tusschen de lichamen der moordenaren die ten prooi der roofvogels op het galgenveld hangen te verteeren, zoek hem daer tusschen het overschot der gruwzaemste daden!. Maer, neen, blyf op vreemde aerde dwalen, koom myne schande door uwe tegenwoordigheid nog niet vergrooten, ga en dat myn vloek, de vloek uws vergramden vaders u verzelle.........’
Terwyl de vrouw den brief met eene stille stem overlas, had de kleur in eenmael hare wangen verlaten. Eene vervaerlyke bleekheid spreidde zich over haer aengezigt; hare lippen werden blauw, en de laetste woorden kwamen slechts onderbroken uit haren mond.
- ‘Myn vader, ô myn rampzalige vader’ zuchtte zy, terwyl hare handen op haren schoot nederzakten.
- ‘Ach, vergeef my, Bertha, vergeef my de roekeloosheid die ik beging met u dit tergend schrift te toonen!’ smeekte de jongeling, terwyl hy zich op zyne kniën voor zyne vrouw wierp, ‘lang heb ik hem voor u verborgen gehouden; maer ik wilde u overtuigen dat myne wanhoop niet ongegrond was! Ach, geef my dien brief, dien vcrachtelyken brief, door de gramschap en de woede opgesteld, weder! Uw vader werd ten onregte gelasterd; uw vader is onschuldig geregt, Bertha, dit verzeker, dit zweer ik u!’
- ‘Ach! zeg my dit nogmael, myn lieve Edward,’ sprak zy, terwyl eene strael van leven in hare duistere oogen wederkwam, ‘zeg my nogmaels dat myn vader onpligtig is, ik hoor dit zoo gaerne uit uwen mond.’
| |
| |
- ‘Ja hy was onpligtig, uw vader; dit gevoelen kan ik uit myn hart niet verbannen; haet en valschheid hebben hem beschuldigd en ligtzinnige regters hebben hem gestraft. Troost u, myne welbeminde, de toekomst zal de onnoozelheid des ten onregt gestraften doen zegepralen.’
De vrouw antwoordde niet op deze verzekerende woorden; een grimlach van voldoening kwam alleenlyk haer aengezigt verlevendigen; zy vatte de hand van haren gemael en druktte dezelve tegen hare borst:
- ‘Gy kent nu de oorzaek myns lyden genoeg,’ zegde haer Edward als zy beide van hunne ontroering hersteld waren, ‘gy begrypt hoe zwaer de haet myner ouders my op het harte ligt; en zoo de dood die in onze geboortestad zoo woedt, hun eens trof voor aleer hun zegen dien schrikkelyken vloek had kunnen herstellen, dan zouden onze kinderen er nog de noodlottige gevolgen van gevoelen en het hoofd onder die zware straf, die hun gedurig vervolgen zou, moeten buigen. Maer myn vader zal ons vergeven, Bertha; door de voorspraek eener goede moeder en door het zien onzer tranen zal hy ons weder in genade ontvangen; en dan, myne waerde echtgenote, zullen wy waerlyk gelukkig zyn.’
Terwyl hy zoo, in vergeting zyner eigene onzekerheid, zyne gade trachtte te troosten was het schip tot voor de stad genaderd. De eerste huizen begonnen zich voor hunne oogen wegterukken en eenige stonden later bevonden zy zich voorde oude Burgtkerk. De vrouw, door haren man ondersteund, klom op den wal. Beide traden binnen de stad en verdwenen achter het sombere gestigt.
| |
| |
Het schip verliet oogenblikkelyk het strand, herplaetste zich in het midden der schelde, en vaerde tegen den middag naer Amsterdam terug.
| |
II.
Het was een treurig vertoog eene zoo weelderige en volkryke stad ten prooi aen eene verpestende ziekte blootgesteld te zien.
De huizen hielden zich gesloten en het volk was te wanhopend om zich tot zyne gewoone bezigheden te begeven. Stil en roorloos verwachtte ieder de kwael die alle oogenblikken gereed stond hem aentevallen en by welke zy reeds allen een bloedverwant of een vriend verloren hadden. Niets hoorde men op die angstvolle dagen dan het eentoonig geklep der klokken eener naburige kerk of klooster, om gedurig het volk tot algemeene gebeden en boetveerdigheid aentewekken.
Nogtans was het niet zeer zeldzaem in die eeuwen dergelyke onheilen aentetreffen: want terwyl de groote omgang met volkeren welke eertyds nog door onbekende zeeën van elkander gescheiden waren, veel goed aen handel en beschaving toebragt, zag men dezelve ook tot voortsplanting van vele vreemde ziek tens strekken. Zoo hadden ons de kruisvaerders de pest en melaetsheid uit het Oosten medegebragt, en nu was er ook ten gevolge der handeldryving met Engeland eene tot hier toe nog onbekende ziekte in Antwerpen gedrongen. Deze
| |
| |
was het Engelsch-zweet of Zweetziekte welke zich later het gansche land door verspreidde en overal de grootste verwoestingen onder het volk veroorzaekte.
In een huis dat zich door zyne zonderlinge stigting op de Steenhouwersvest deed opmerken, bood zich in die angstvolle dagen een dier treurige vertoogen aen, in dewelke een mensch die nog gansch aen de wereld geketend is, zich in eenmael van haer afrukken moet, en niets meer dan eene onvermydelyke dood in de toekomst ziet. Op een bed welk in het midden eener met goudenleêr bespannende kamer stond en slechts met het hoofdeinde tegen den muer geplaetst was, lag een man uitgestrekt die door zyne gebaerden en het byeentrekken zyner zenuwen niet dan te wel toonde hoe hy door grievende smarten overvallen was. Daer hy echter door eene schielyke ziekte was aengetast, droeg zyn gelaet die doodsche en afgemartelde uitdrukking niet die eene langdurige kweling aenduidt. In zyne oogen blaekte een woest vuer, zyne haren hingen nat en verward van zyn aengezigt en koud zweet lekte in overvloed van zyne wangen.
- ‘Ik moet dan sterven!’ zegde deze met eene holle en heesche stem, terwyl hy de oogen op eene bidbende vrouw nevens het bed nedergeknield, wierp, ‘en sterven zonder hoop op zaligheid! Er is dan geen priester meer om my met God te verzoenen!’
- ‘Eilaes!’ zuchtte de vrouw, hare blikken op hem vestigende, ‘myn lieve echtgenoot, alle middelen die ik aenwend, zyn vruchteloos; gy weet dat de kwael zich in de kloosters vernesteld heeft, en de weinige paters die er zich nog in gezondheid bevinden, zyn door de
| |
| |
stad by de ziekenen verspreid; onze alleen getrouw geblevene Martha loopt reeds meer dan eene uer langs de straten en tot hier toe schynt het dat zy nog geen priester heeft kunnen ontmoeten.’
- ‘Ik ben dan gansch van u verlaten ô God! gy hebt dan geen medelyden met eenen ongelukkigen zondaer meer! Ach! nog eenen dag, heere! nog eenen dag! laet my my nog niet sterven!’
- ‘Maer gy weet immers, myn vriend, dat God aen een volkomen berouw alle onze misdaden vergeeft, waerom u dan zoo ontstellen? gy hebt onzen zoon zoo lang door uwe gramschap vervolgd, vergeef en bemin hem wederom en God zal u ook beminnen en vergeven.’
- ‘Edward vergeven’ riep de man met eene kracht die eerst in hem vervallen scheen; ‘maer, Theresa, gy weet alles niet: hem vergeven! hy de schuld van mynen val, de schuld myner verdoemenis? neen! ook doemnis over hem! om hem heb ik my met het vreesselykste schelmstuk bevlekt; om hem heb ik myne ziel met wraekroepend bloed, met bloed van onschuld besmet!’ en dit zeggende, wierp hy zyne oogen razend en uitzinnig rond, zyne wezenstrekken krimpten vervaerlyk te samen, en hy scheen het bed te willen ontvlugten; doch zyne zwakke gesteltenis weigerde hem dien hooploozen dienst.
De vrouw, schoon zy deze schrikkelyke woorden en radelooze wanhoop aen eene schielyke krankzinnigheid of hevige korts toekende, ontstelde zich echter by deze uitbersting. Zy schoof den zieken een kussen onder het hoofd, bevochtigde zyne lippen met ververschend
| |
| |
water, en sprak terwyl zy zyn hoofd weder liet neêrzakken:
- ‘Tracht toch een weinig te rusten, myn echtgenoot, uwe zinnen zyn door het lyden verdwaeld; gy spreekt zulke schrikkelyke en vervaerlyke woorden dat zy my het hart met afgryzen vervullen.’
- ‘Ach, myne goede vrouw,’ zegde hy toen, met meerder bedaerdheid, ‘ken dan alle myne ongelukken en oordeel of de wanhoop my ten onregte het hart verscheurt. Gy weet met hoe nydige oogen ik altyd de liefde welke onze zoon der dochter van Van Gesdale toedroeg, heb aenschouwd; geene moeite heb ik onaengewend gelaten om dien noodlottigen drift, dien ik van zyne kindsheid in hem heb opgespeurd, te verydelen; lang heb ik hem van onze wooning verwyderd gehouden en hem den middel om haer te zien ontnomen; maer noch de afwezigheid noch de bezigheden met welke ik hem in vreemde landen overlaedden, hebben haer uit zyn hart kunnnen rukken. Eens riep ik haer vader, ik stelde hem myne vrees voor oogen en beloofde hem eene groote som indien hy zyne dochter achter de muren van een klooster wilde verbergen; maer hy, de dwaze, in plaets van myne wenschen voor zyn eigen welvaren te voldoen, antwoordde my dat hy zich wel wachten zou de dwingeland van degene die hy het meest beminnen moest, te zyn, dat hy echter die ongelykheid van staet ook misprees. En inderdaed hy verbood Edward zyne wooning; maer wat gaf dit, zoo lang het meisje in de wyde wereld bleef, strekten alle deze tegenkantingen slechts tot het vergrooten van dien dwazen drift. Wat kon ik dan doen? toen kende ik als
| |
| |
vandaeg, nog al het ydele van fortuin en grootheid niet, toen was die slag my zoo hard, zoo bitter aen myne ziel....’ En dit zeggende ontging hem de spraek met een diepen zucht.
- ‘En dien slag hebt gy moeten onderstaen! Edward heeft, als een ongehoorzame, uwe geboden overtreden; maer nu toont hy zich wederom zoo onderworpen; hy bidt zoo ernstig en smeekt zoo vurig om genade. Vergeef hem, myn minnelyke echtgenoot; hy is het eenigste kind welk de hemel ons heeft verleend, de eenige vrucht van onze zuivere liefde!... ik ook zal niet lang meer leven, ik ook voel reeds de schrikkelyke kwael myne ingewanden ingedrongen! Ach, zegen en vergeef ons kind, en wy varen samen zuiver en kommerloos ten hemel.’
- ‘Maer, Theresa, heb ik u dan niet reeds gezegd dat ik een al te groote zondaer ben, dat de hand van eenen wraeknemenden God my van hem stoot en verwydert. Ga ten hemel, gy, uwe ziel is zuiver en rein, maer voor my is er geene hoop, geene genade meer!..’
- ‘ô God!’ zuchtte de vrouw hare oogen ten gronde slaende, ‘myn lieve echtgenoot wat is u dan gebeurd? welke misdaed dat de algoede God u niet vergeven zou!’
De zieke hernam op eenen klagenden toon:
- ‘Daer ik myn zoon gevoelloos aen adel en grootheid vond, vleidde ik my hem voor schande en blaem kunnen te doen wyken. Eene eeuwige vereeniging gingen zy werkstellig maken, ik gebruikte dan den kortsten middel dien ik vond om myn doel te bereiken; het geval wilde, of eerder satan had het voor mynen val zoo bewerkt, dat men op eenen morgen gelyk gy het u
| |
| |
nog herrinneren zult, een dood lichaem aen den Vyfhoek vond. Een mes had het in de zyde getroffen en de dader dier schrikkelyke moord bleef, ondanks de opzoekingen der wet, onbekend. Wat deed ik dan, ellendige! Bygestaen door een verdorvenen en geldzuchtigen knecht, die Joris dien gy nooit hebt kunnen verdragen en dien ik altyd tegen uwen dank heb moeten behouden, besloten wy te samen den schoenmaker Van Gesdale voor den dader te doen doorgaen. Onder eenig voorwendsel van werk, begaf Joris zich na de wooning van den ongelukkige en wist geheimlyk een met bloed besmeurd mes tusschen de meubelen der kamer te verbergen. Ik dan van mynen kant sprak met den Schout, en verwittigde hem van eenen twist die ik veinsde te weten den vorigen dag van het ongeluk tusschen het slagtoffer en Van Gesdale opgerezen te zyn. Op deze getuigenis werd hy opgeligt; in de onderzoeking ten zynen huize gedaen, vond men het beschuldigend mes! Drie dagen later moest de ongelukkige het lot eens moordenaers ondergaen.’
In hoe verschrikkenden toestand stelde dit openhartig verhael de ongelukkige vrouw niet! Verschillende driften worstelden in haer: afgryzen, medelyden, droefheid en vrees kwamen deze steeds zoo geruste en vreedzame ziel, verdrukken. Een zucht uit haer hart opgehaeld, verstikte in hare keel.
Eensklaps hoorde men een naderend gerucht op den trap en de deur der kamer werd met hevigheid geopend. De zieke en zyne vrouw werden met eene schielyke aendoening getroffen, op het gezigt van hunnen zoon, die bleek en ontsteld voor hen stond. Met afgryzen
| |
| |
en vrees aenschouwde deze laetste eenige oogenblikken den ellendigen staet zyns vaders en scheen, als van schrik doordrongen, op zyne stappen te willen wederkeeren; doch de blikken zyner moeder ontwarende, wierp hy zich als verdwaeld in hare armen.
Geene woorden waren krachtig genoeg om in dien stond de gevoelens waervan beider harten overstroomden, uittedrukken. Sprakeloos wrong de moeder haer kind en de zoon zyne moeder tegen de borst. ô Toen verstonden zy hoe noodlottig hun eene lange en pynlyke scheiding was geweest.
Maer op eens scheen de vrouw zich als van iets te herrinneren, en zy rukte zich met geweld uit de armen haers zoon; zy dacht aen de ziekte die zy meende in hare borst te dragen en vreesde door hare aenraking dezelve in haer kind over te storten, ‘Edward,’ sprak zy, ‘zyt gy hier alleen gekomen?’
- ‘Neen, myne goede moeder’ antwoordde hy, ‘myne vrouw is mede genade komen afsmeeken.’ De moeder verliet het vertrek. Edward plaetste zich nu op de kieën voor de sponde van het bed zyns vaders, maer deze als of hy toen eerst de tegenwoordigheid zyns zoons voor goed ging gevoelen, riep met weemoed:
- ‘ô! Gy daer ook, Edward, wreede zoon! gy ontbraekt nog aen myn ongeluk! welnu! wees dan getuige van myne schande! wie weet of dit de barmhartigheid Gods niet zal bewegen. Hier by zweeg hy en de zoon borst in tranen los: de verachting en de haet zyns vaders scheen hem nog zoo groot als hy ooit geweest was.
Ondertusschen had de vrouw, Bertha binnen gebragt. Deze stond sprakeloos voor het bed des zieken; droef- | |
| |
heid en vrees waren op haer aenzigt te lezen. De vader liet zyne blikken op haer vallen en riep uit:
- “ô Zyn dan alle de poorten des afgronds voor my geopend! hebben dan van in myn leven af, alle de krachten der hel tegen my samengespannen? zie ik haer daer niet voor my, de dochter van Van Gesdale!. ô God! verdryf deze schimmen van voor my weg! Is het geen droom? maer neen......”
- “Vader” riep Edward met bittere droefheid, “zult gy dan eeuwig ongevoelig aen onze smart blyven! wy komen hier niet om u te vervolgen noch om u te bedroeven; maer om u vergiffenis over onze vorige beleedigingen aftesmeeken, om u te bidden den mantel van vergetenheid over het voorledene te werpen, en onze ware liefde en onderdanigheid te aenveêrden! ach, heb medelyden met ons!... vader! vader!.’
Op dit oogenblik trad er een priester binnen. Hy was blootshoofd; een lange baerd golfde van zyne kin en een grof, bruin habyt omgordde hem de lenden. Het was een pater der Kapucynen die tot voor de deur door Martha werd opgeleid. Eene schielyke verzachting had zich deels by het aenhooren van de woorden zyns zoons, deels by het zien van den priester, in de verwilderde wezenstrekken van den lydende veropenbaerd. Eene gansche omwenteling scheen zich in zynen geest opgedaen te hebben.
De pater plaetste zich nevens het bed en deed een teeken aen de omstaenders zich te verwyderen.
- “ô, Neen” sprak de zieken, dat zy rond my blyven; God wil dat ik hier myne misdaden in het openbaer belyde. Die smart zal myne straf hiernamaels ver- | |
| |
minderen en God zal mogelyk met medelyden op my nederzien.’
- ‘Het zy zoo’ sprak de priester! ‘hoe grootere herstelling, hoe eerder vergeving.’
- ‘ô Ziet gy daer, eerwaerde pater, ziet gy daer dit meisje? het is de dochter van een man die als een snoodaerd geregt, en wiens lichaem als dit van een moordenaer nog aen het schandig galgenrad hangt. En nogtans die man was onnoozel, ik alleen heb hem met een schelmstuk betigt, ik heb hem valschelyk voor de wet beschuldigd!.....’ en dit zeggende, overdekte hy zyn aengezigt met beide handen; en het: woord genade!.. viel nog mommelend en beschroomd van zyne lippen.
Groot was de ontsteltenis die deze belydenis te weeg bragt; hartscheurend en verrukkend was dit tooneel.
De moeder zat in eenen hoek der kamer en stortte overvloedige tranen. Edward was ook op eenen stoel nedergezakt: hy weende noch zuchtte niet; zyne oogen waren styl op den grond gevestigd, als of hy met zyne blikke denzelven trachtte te doorbooren, om daer zyne schaemte in te verbergen. De ongelukkige jongeling vreesde zelfs de verachting en den smaed zyner gade nu te regt te hebben verdiend; en de hoop van nog troost in hare liefde te smaken was in zynen geest als voor eeuwig verdwenen.
In kalmere stonden had Bertha al het geluk dat zich voor haer veropenbaerde, kunnen smaken; zy was nu immers overtuigd dat haer vader over wiens lot zy zoo menige nachten in stilte had geweend, zuiver van alle misdaed gestorven was; dat hy als een offer van onschuld aen de verdrukking en valscheid was geslagt
| |
| |
geweest, en nu by God de kroon der martelaren genoot. Maer in dit oogenblik kon zy slechts smarten gevoelen; zy dacht aen de pynen die haer vader in zyn zuiver hart had moeten onderstaen, hoe de algemeene verachting hem had moeten martelen. En van dit alles geloofde zy zich, schoon onvrywillig, de schuld. Zy zag de wanhoop van haren geliefden echtgenoot en zy gevoelde geene sterkte genoeg om hem te troosten. En daer nu was degene die dit alles had bewerkt, de bron waeruit alle die ongelukken voortsproten: maer die man leed zoo bitter en zyne wanhoop was zoo groot dat hy eindelyk Bertha's medelyden opwekte.
De priester die onderwyl eenigen tyd met den zieken in stilte gesproken had, stond in eenmael regt van zynen stoel, naderde Bertha en ze by de hand vattende, bragt hy haer tot voor het bed.
- ‘Kind’ sprak hy, ‘gy ziet hier een man die u wreed beledigd heeft; hy heeft u gekrenkt in uwen vader, in den duerbaersten schat dien gy bezat. Zyn misdaed is schrikkelyk en hy bekent uwe misachting te regt te hebben verdiend; maer het is groot alles te vergeven, myn kind, schenk hem dan om het leedwezen dat hy gevoelt en om Godes liefde de vergeving die hy u afsmeekt.’
Maer het meisje wendde de oogen van hem af en sprak niet.
- ‘ô! Ja, myn lief kind, vergeef hem,’ riep de moeder, ‘laet toch myn ongelukkige echtgenoot niet voor eeuwig verloren gaen! laet hem toch in zynen dood niet der wanhoop over! ô Wees barmhartig, Bertha, het is immers zoo zoet goed te doen.’
| |
| |
- ‘Bertha’ riep Edward zich voor hare voeten werpende, ‘ach, verhoor onze beden, en vergeet uwe deugd niet. Verfoei en veracht my; want voortaen durf ik van u niets anders meer eischen; maer er waren tyden, Bertha, dat ik, schoon niet min ongelukkig u met een voorhooofd waer de schaemte niet opgeprent stond, durfde aenschouwen, en dan, gy weet het, beminde ik u zoo zuiver, zoo getrouwlyk, vergeef dan ô engellinne, vergeef in vergelding van het voorledene! vergiffenis voor mynen ellendigen vader! dit is de eenige gunst die ik van u afsmeek, de eenige loon onzer vorige liefde.’
- ‘Edward gy scheurt my het hart,’ snikte de jonge vrouw, ‘zyt gy my dan min duerbaer als ooit, en kan ik u iets weigeren.... Hebt gy voor my ook alles niet opgeofferd! ô, eerweerde pater, vergeef my myne zwakheid.’
- ‘Gy bedriegt u, myn kind,’ sprak de priester, ‘voorwaer gy bedriegt u, het is de wil van uw vader dat gy vergevet; het is de stem van uwen godsdienst die het u toeroept; en Hy, die aen een kruis voor ons allen stierf, heeft ons een treffend voorbeeld gelaten, met voor zyne vyanden te bidden.’
Na deze woorden vatte Bertha de hand van den stervende en zoende hem op het voorhoofd.
- ‘Ach, ik dank u,’ zegde deze met eene zwakke en onderbrokene stem, ‘God zal u zegenen, myn kind!... Ach, aenzie my toch zoo niet; uwe blikken, schoon zoo teder, doorbooren my het hart.... ô Wat voel ik!’ en zyne handen vielen zwaer op hem neder, ‘waer zyt gy, myne goede Theresa.. Ach, myne kinderen, vaer- | |
| |
wel... ô God, ik sterf!.. Genade! ô heere!.. Genade!!..’
En dit waren zyne laetste woorden.
Twee maendem later had de stad Antwerpen haren vorigen luister herkregen. Koophandel en nyverheid bloeiden als weleer; want de schrikkelyke plaeg, de Zweetziekte bestond niet meer.
Bertha en Edward hadden het voorleden byna vergeten; en vreedzaem bragten zy hunne dagen by hunne waerde moeder over die, ondanks hare vrees en angstig voorgevoelen, aen de besmettelyke kwael ontsnapt was. Eene andere gebeurtenis was hun geluk nog komen vergrooten: de echte dader der moord aen Van Gesdale toegeweten, was nu voor andere schelmstukken aengehouden geweest en had zyn vorig misdryf bekend. Ten dien gevolge was het lyk van den ongelukkigen Van Gesdale, van het galgenrad weggehaeld geweest en processiegewys op gewyde aerde begraven. En zoo had het vooroordeel, dat schoon ten onregte de kinderen der boosaerden met schande brandmerkt, het schuldeloos hoofd van Bertha verlaten.
p. van delen.
|
|
Auteursrechtvrij
