De Noordstar. Jaargang 2
(1841)– [tijdschrift] Noordstar, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 177]
| |
 | |
De Inneming van het kasteel van Turnhout.
| |
I.Het was op den 1.n April van het jaer 1591. Tien ure des avonds was het reeds op den toren der S.t Peeters kerk te Turnhout, geslagen. De maen, door zwarte dryvende wolken, welke zich onophoudelyk volgden, verstoken, wierp slechts van tyd tot tyd eene bleeke en twyfelachtige schemering. In een der bosschen, aen de baen welke van Turnhout naer Merxplas leidt, gelegen, wachtte sedert meer dan drie uren, onbeweeglyk en stilzwygend, eene bende wapenknechten, | |
[pagina 178]
| |
door Prins Maurits, alsdan Kapitein Generael der Vereenigde Staten, afgeveerdigd, onder het bevel van een officier van het garnizoen van Breda, om het kasteel van Turnhout te overvallen, alwaer zich eene spaensche bezetting, onder de orders van kapitein Clokman, bevond. - ‘Kapitein,’ zei een Luitenant tot den bevelvoerder van den troep naderende, welke eenige stappen van daer onachtzaem tegen eenen boom leunde. ‘Hoort gy het taptoe te Turnhout niet luiden? 't Is tîen ure...’ - ‘Tien ure!’ hernam deze, aendachtig luisterende, ‘tien ure,.... en myn bespieder welken ik uitzond om de plaetsen te gaen erkennen, is nog niet terug!...’ - ‘Waerlyk,’ antwoordde de luitenant, ‘ik weet niet wat hem zoo lang kan wederhouden; - van over meer dan twee uren moest hy zich hier bevinden....’ - ‘Nogtans kan hy zich over de plaets niet misgrypen; want hy zelf heeft ons dit bosch voor vereenigings punt aengeduid....’ - ‘Misschien is er hem eenig ongeval overkomen, kapitein?...’ - ‘Aen hem, aen Johan, aen den doortrapsten myner bespieders!... Zwyg luitenant, met uwe kwade voorspellingen!...’ - ‘God geve dat zy onwaer zyn en dat Johan weldra terug kome, want het is zeer onaengenaem met zulk weder hier ter plaetse te moeten verbeiden.’ Op dit oogenblik hoorde men menschenstappen op de baen. - ‘Luister,’ zeide de kapitein, ‘dit kan niemand anders wezen als Johan: immers ik geloof niet dat op | |
[pagina 179]
| |
dit uer van den nacht en dit jaergety, er een ander sterveling trek gevoelt om deze oorden te doorloopen.’ Inderdaed een man in eenen wollen mantel, welke hem slechts tot aen de kniën afhing, gewenteld, verliet den gebaenden weg, na van alle kanten eenen navorschenden blik geworpen te hebben, zoo om het aengeduide oord wel te herkennen, als om te zien of niemand hem volgde. Hy naderde de plaets waer de bende zich bevond. Zoodra de kapitein zynen lang gewenschten bespieder herkende, ging hy hem te gemoet, en wanneer hy digt genoeg gekomen was om stil tot hem te spreken, zeide hy op eenen toon, welke zyne misnoegdheid duidelyk te kennen gaf: - ‘Johan! wat hebt gy lang vertoefd! wat heeft u zoo lang wederhouden?...’ - ‘Hoe kapitein,’ hernam de bespieder op eenen verwaenden toon ‘heb ik te lang vertoefd om de gansche stad te bezigtigen, en u ten zelfden tyde een onfeilbaer middel te verschaffen om u zonder veel moeite meester te maken van het kasteel?... Waerlyk, kapitein, ik verwachtte my aen dit onthael niet!....’ De kapitein, verre van zich over deze woorden te belgen, voelde het ongelyk, welk hy gehad had den besten zyner bespieders zoo barsch toe te spreken. Ook hernam hy met eene merkelyk verzachte stem: - ‘Wat, Johan, wat hebt gy toch kunnen doen om my eene zoo gunstige tyding te kunnen aenbrengen; leg uit, vriend!...’ - ‘Dit ga ik doen, kapitein, om u te doen zien, of ik waerlyk, zoo gy zoo even schyndet te denken, mynen tyd te Turnhout verspild heb. | |
[pagina 180]
| |
Omtrent den middag aldaer aengekomen, heb ik my aenstonds in de omstreken van het kasteel begeven; ik heb alles gezien: geen het minste voorbereidsel duidt aen dat men er den vyand verwacht. Zonder den schildwacht, welke zich op de ophaelbrug bevindt, kon men er zich op staenden voet, zonder dat zy hetzelve weten zouden, meester van maken.’ - ‘In de stad weet men dan niets van onze aenkomst?’ - ‘Niets kapitein; een enkel burger is daervan onderrigt....’ - ‘Een burger!.. en welke?..’ Vroeg haestiglyk de kapitein, welken deze omstandigheid scheen te verschrikken. - ‘Vrees niets, kapitein, ik ga het u zeggen. Hy, die in het geheim onzer aenkomst is, is een man die sedert weinigen tyd Turnhout bewoont. Als ik is hy van het dorp Hilvarenbeek geboortig, en was altyd myn makker; slechts sints ik in uwen dienst ben, heb ik hem verlaten. Terwyl ik de stad doorging, ontmoette ik hem in de Gasthuisstraet met eenen bierwagen. Aenstonds drukte hy my de hand en bood my aen eenen pot bier op onze onverwachte ontmoeting, in Sint Joris, eene kroeg aen de Grootemarkt, te gaen ledigen. Wy begaven ons derwaerts en daer legde ik hem vertrouwelyk de oorzaek myner tegenwoordigheid uit. Doe my geene verwyten over myne onvoorzigtigheid of onbedachtzaemheid, want ik kende den man van over lang voor bescheiden, en zyne tong is zoo zeker als die eens doode wanneer het om het bewaren van een hem toevertrouwd geheim te doen staet. Ik sprak hem ver- | |
[pagina 181]
| |
volgens ook van den schildwacht, welke ons alleen hinderde, ons voornemen uittevoeren.’ - ‘Wel, wel,’ zeide hy my aenstonds, ‘is het anders niet; dien hinderpael zal ik wel uit den weg ruimen: juist morgen vroeg moet ik bier naer het kasteel voeren, en indien uw meester hetzelve in zyne magt wil hebben, heeft hy slechts te doen wat ik u ga zeggen. Gelei hem dezen nacht met zyne bende in stilte naer de stad; dat zy zich in het verbrande huis, hetwelk gy tegen over de poort van het kasteel moet gezien hebben, verbergen, en zich aldaer tot morgen vroeg schuil houden. Zoohaest het dag wordt zal men my met mynen bierwagen zien voorbyryden, en dan bereide men zich my te volgen: men kome echter niet te voorschyn, voor aleer ik teeken doe!...’ ‘Wel nu, kapitein, wat zegt gy van myne verrigtingen?’ Voer de bespieder, half spottend voort. - ‘Wat zal die man verder doen?’ Vroeg deze, Johan's vraeg niet in acht nemende. - ‘Wat hy verder doen zal, dit heeft hy my niet gezegd; doch het kasteel is aen ons.... Ik zie die Spaenjaerden al in onze magt,’ vervolgde hy lachende. - ‘Die man heeft u bedrogen, Johan; hy wil ons aller dood; hy zal naer het kasteel de tyding onzer komst gaen hebben, en dezen nacht vangt men ons in uw verbrand huis als in een net, zoo wy onvoorzigtig genoeg zyn er ons naer toe te begeven.’ - ‘Kapitein,’ hernam de bespieder welken deze twyfel weder verbitterde, ‘ik ken Pieter Emmings, de brouwersgast, te goed, om slechts le laten vermoeden, | |
[pagina 182]
| |
hetgene gy daer zoo ligtelyk over hem durft zeggen. Hy is my van overlang te zeer verknocht om my te kunnen bedriegen, en ik weet dat hy schrander en slim genoeg is tot het uitvinden eens middels om het kasteel, zonder een vuerschot te lossen, in uwe handen te doen vallen....’ - ‘En welke belooning vroeg die man?’ Viel de kapitein, weinig door de schoone woorden van Johan verzekerd, hem in de rede. - ‘Al de belooning, welke hy vraegt, kapitein, is, van in uwe bende aengenomen te worden, want de stiel van brouwersgast staet hem weinig aen.’ De kapitein bleef peinzend en stilzwygend staen en scheen besluiteloos over hetgeen hem te doen stond. - ‘Kapitein,’ hervatte de bespieder eenigermate heviglyk, ‘van Pieter Emmings kunt gy zoo zeker zyn als van my, den besten uwer bespieders, gelyk het u somtyds belieft my te noemen; ruk met uwe mannen voorwaerts, en op myn woord, alles zal ten besten uitvallen.’ De kapitein scheen overtuigd. Hy riep zyne luitenanten met Johan een weinig ter zyde, sprak nog eenigen tyd met hen, gaf vervolgens zyne bevelen aen de bende, welke onder zyne geleide stond, en weldra was de gansche troep op weg naer de stad. Met de grootste stilzwygendheid geleidde hen de bespieder. | |
[pagina 183]
| |
II.Na eenen weg van omtrent eene halve uer in de diepste duisternis, waerby zich sedert eenige oogenblikken een zware slagregen en een westenwind, welke met de grootste hevigheid blies, hadden gevoegd, kwam de kleine bende in het verbrande huis, zonder gezien noch gehoord te worden van den schildwacht, welken het slecht weder genoodzaekt had, zich in eenen hoek der poort van het kasteel te verschuilen. De kapitein plaetste, zoo hy best kon, zyne wapenknechten achter de half omgestorte muren des huizes, en zette zich zelven met Johan by eene vensteropening die uitzigt gaf op het kasteel. Sedert het tydstip, waervan wy handelen, heeft het kasteel van Turnhout vele veranderingen ondergaen. Door Maria, dochter van Jan III. hartog van Braband, ten jare 1371 gebouwd, werd het omstreeks 1406 door Antonius, hartog van Bourgonjen en Braband, en omstreeks 1546 door Maria van Oostenryk, landvoogdes der Nederlanden, welke aldaer het vermaek der jagt kwamem nemen, merkelyk vergroot en versierd, en prykte alsdan in al zynen luister. Korts daerna echter, en wel ten jare 1597, werd het, ten gronde toe, door den brand vernield. Later weder opgebouwd, biedt het heden niets zeer merkweerdigs meer aen. Ten dien tyde kon het als eene sterkte aenzien worden, daer het, buiten de grachten waermede het thans nog omringd is, met vier sterke torens voorzien was. Ook zoude het der bende, door Maurits afgeveerdigd, | |
[pagina 184]
| |
nooit gelukt zyn er zich met open geweld meester van te maken; want eenmael van derzelver aenkomst verwittigd, had men de valbrug opgehaeld, en de grachten waren breed en diep genoeg om aen den aenval eener kleine bende te kunnen wederstaen. Nadat ieder zich het best mogelyk geschikt had, bespeurde de kapitein, die nog altyd dacht eene onvoorzigtigheid begaen te hebben, welker gevolgen hem noodlottig konden zyn, met de grootste aendacht of er geene buitengewoone bewegingen op het kasteel plaets hadden; doch hy ontwaerde niets; zelfs niet het minste lichtje flikkerde door de enge vensters van het gebouw, en de schildwacht die naer gewoonte van twee tot twee uren werd afgelost, wentelde zich telkens in zynen breeden mantel, en plaetste zich in den hoek der poort welke den wind tegenover gesteld was. Dit alles stelde hem een weinig gerust. Zoo kwam eindelyk de dag, en een onzeker licht liet de soldaten reeds toe elkander twyfelachtig te onderscheiden. Eensklaps doet zich in de verte een gerucht hooren. Allen luisterden aendachtiglyk. 't Is een wagen, zei de kapitein by zich zelven, daer hy reeds de stappen van een peerd en het geschal der bellen onderscheidde. - ‘Daer is hy al,’ suisde hem Johan in het oor; ‘ik had het immers wel gezegd dat Pieter zyn woord zou gehouden hebben; erkent gy reeds den bierwagen niet aen het gerammel der yzeren ringen... luister! aenstonds gaet hy hier voorby komen, en een vlugge blik op ons geworpen, zal hem verzekeren dat wy gereed zyn hem te volgen, gelyk hy het ons heeft belast.’ | |
[pagina 185]
| |
Namate dat het gerucht naderde, schetste zich op ieders gelaet eene onuitsprekelyke uitdrukking, van angst met ongeduld gemengd; ieder scheen in de oogen zyns makkers den uitslag dier soort van krisis te willen lezen. Vooral de kapitein was ontsteld: zyne vuist wrong met geweld het gesnedene gevest van zynen degen, en zyne oogen waren starlings op den bespieder gevestigd, welke allen, die hem omringden, met ongevoeligheid en betrouwen bezag. Hy verborg evenwel zyne ontsteltenis en sprak met eene schynbare gerustheid. ‘Indien hy het is, ben ik nieuwsgierig te zien, hoe hy zich van den schildwacht zal ontmaken....’ Een oogenblik later reed de brouwersgast voorby het verbrande huis. Hy wierp eenen blik in deszelfs binnenste; deed den echo een drietal zweepslagen herhalen, en naderde het kasteel. Nu belastte de kapitein aen zyne mannen zich in gereedheid te houden om den aenval te beginnen, en speurde den brouwersgast, welke de brug opreed, met de grootste nauwkeurigheid na. - ‘Gy komt zoo vroeg!’ riep hem de schildwacht toe met den kolf van zyn zinkroer op de poort stootende. - ‘'t Is,’ antwoordde Pieter, ‘om dat ik weet dat gy dorst hebt, myn brave.’ - ‘Wees welkom! gy hebt gelyk, myn vriend; de Spaenjaerd, de echte Spaenjaerd heeft immer dorst.’ - ‘Ja, naer goud en bloed,’ dacht de brouwersgast. - ‘Wie daer?’ riep na een oogenblik toevens, in het Spaensch, eene holle en heesche stem uit het binnenste van het kasteel. | |
[pagina 186]
| |
- ‘'t Is de brouwer!’ antwoordde de schildwacht in dezelfde tael; ‘open opdat hy binnen kome!’ Zoodra hy deze woorden gesproken had, en terwyl de sleutel reeds in het slot draeide, greep de brouwersgast den schildwacht, welke nergens op verdacht was, by den middel, en stortte hem van de brug in de gracht van het kasteel. Op het oogenblik dat deze in het water nederplofte, ging de poort open, en een man van de wacht kwam half gekleed en al geeuwende ten voorschyn. Pieter deed hem aenstonds onder eenen steek zyns jagtmes ten gronde zygen. Nu keerde hy zich om, en wenkte dat men zoude aenkomen. - ‘Voorwaerts!’ riep de kapitein, en de kleine bende verliet haren schuilhoek, en liep regt op het kasteel, alwaer alles nog rustig sliep. Alle de Spaenjaerden werden gevangen genomen door de krygslieden van Mauritz en het kasteel was zonder een' schot te lossen, zoo als het de bespieder voorzegd had, ingenomen. Den zelfden dag werd de brouwersgast in de bende opgeschreven. Hy onderscheidde zich later by verscheidene gelegenheden door zynen moed en wonderlyke stoutheid.Ga naar voetnoot(*)
eug. ed. stroobant.
Brussel, 1841. |
|