Logo DBNL
De Noordstar. Jaargang 2 (1841)

De Noordstar. Jaargang 2

(1841)– [tijdschrift] Noordstar, De–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

Aenmerkingen gedurende eene reize in Italiën.(*)

[Cento.]

Gian Francesco Barbieri - gezegd Guercino.

Cento is eene kleine stad in de pauselyke Staten en binnen de palen der Legatie van Bologna, van welke laetste stad, Cento op eenen afstand van 22 italjaensche mylen gelegen is.(**) Niets wekt byzonder de aendacht des reizigers in deze plaets op, tenzy hy vlaming is. In dit geval is het hem aengenaem de voorbeeldige zuiverheid en zuinigheid zyns lands, by uitzondering van zoo vele steden van Italiën, aldaer weêr te vinden. Met genoegen doorwandelt hy alsdan de schoone, regelmatige, opgeschikte portiken of zuilgangen, waervan byna alle de straten voorzien zyn. Met een innig, aengenaem gevoel herinnert hy zich alsdan zyn vaderland; en de zorgelyke zuiverheid met de italjaensche grootheid gepaerd, hebben op zynen geest een voldoende en streelend uitwerksel.

Het valt in myn bestek niet hier eene beschryving der

stad Cento te geven. Dit zoude al te wydloopig worden en ongetwyfeld dingen bevatten welke reeds honderd malen gezegd en herzegd zyn geweest. Alleenlyk wil ik my onledig houden met eenen korten inhoud voortestellen van dit gene welk ik omtrent eenen der grootste schilders van Italiën, eenen die Cento vermaerd gemaekt heeft en het eenen eeuwigen luister heeft verworven, heb aengemerkt.

Wanneer men aen Cento denkt, wanneer men zich te Cento bevindt, denkt men ook aen Barbieri, bygenoemd de Guercino.(*) Men is nieuwsgierig en gehaest om de werken van dien grooten man te bewonderen, om zyne geboorteplaets te gaen bezigtigen en, om zoo te zeggen, door de menigvuldige gedenkstukken welke hy heeft achtergelaten, met hem eenige oogenblikken te kunnen leven en handelen. Ook was myne eerste en grootste zorg, wanneer ik my in de stad bevond, my naer de geboorteplaets van den grooten kunstenaer te doen geleiden. Wy stapten ten dien einde de poort uit, genaemd Della Chiusa; en na eenige stonden eenen aengenamen weg, welke langs wederkanten met populierboomen beplant was, te hebben bewandeld, bevond ik my voor een tamelyk goed boerenhuisje dat evenwel niets bezonders aenduidde. Het was daer dat Guercino den 2 february van het jaer 1590 geboren werd. Met eenen heiligen eerbied stapte ik het huis binnen. De inwoonders welke denkelyk aen zulke bezoeken gewoon

waren, ontvongen ons met de grootste beleefdheid; en na eene vriendelyke woordenwisseling met het brave huisgezin, bragt de vrouw ons in een vertrek en toonde ons boven derzelver ingang eene Madonna met het kind Jesus op den schoot in fresco op den muer geschilderd.(*) De vrouw legde ons uit dat dit het eerste werk van Guercino was en dat hy hetzelve, slechts een tienjarig kind zynde, had vervaerdigd. Met gretigheid sloeg ik de oogen op dit afbeeldsel en hoe onvolmaekt hetzelve ook scheen, hoe het ook door den tyd verduerd was, was het echter niet moeilyk reeds in de teekening en koloriet der Lieve Vrouw eene strael van dit genie te ontdekken welk later zoo schoon en pragtig in Guercino moest uitblinken.

Het gezigt dier eenvoudige geboorteplaets bragt my op dien stond het gansche leven van den grooten kunstenaer te binnen. Het was immers daer dat hy die eerste prikkeling des geests gevoeld had; het was daer dat hy voor het eerste mael dit scheppend vermogen in zyne jonge hersenen voelde rondzweven en branden; en dat hy de eerste hoeksteenen eener kunst legde welke hy later door het bewonderen van de werken der Carracci tot zoo hoogen trap moest brengen, en hem den naem van tooveraer der italjaensche schilderkunst moest verwerven. Verbazend was de voortgang welke Guercino in zyne studie jaren, in de schilderkunst deed. Luigi Carracci schreef aen eenen zyner vrienden over Guercino die toen de Akademie degli desiderosi volgde: ‘Wy hebben hier eenen jongeling welk een echt wonder is. Ik

zeg u niets te veel. Zyne werken verbazen onze bekwaemste schilders.’ Ook wachtte Guercino niet lang zich eenen grooten naem te verwerven. Hy was zoo behendig en schilderde zoo snel en gemakkelyk dat men mogelyk nooit zyns gelyke hierin gevonden heeft. Zekere Religieusen wilden op eenen dag tyds eene schildery, God den vader in eenen hemel verbeeldende, voor hunnen altaer hebben; Guercino schilderde dezelve op eenen enkelen nacht by het toortslicht.

Met zoo groote, uitstekende gaven verrykt, volgden eer en rykdom weldra onzen kunstenaer op. De Hartog van Mantova, uitermate op zyne kunst verliefd, schonk hem het ridderorde en praemde hem, om zich aen zyn hof te komen vestigen; doch nimmer wilde Guercino aen de vraeg des Hartogs, noch aen die van andere Souvereinen welke hem tot zich lokten, voldoen. Zyne vaderstad lag hem te zeer aen het hart; hy beminde te veel den arbeid om zich in het midden eens prinsenhofs te begeven en in het versnippelend hovelings leven zynen geest te gaen verkwisten. Zyn vaderland was hem al te duerbaer, en hy wilde zyne rykdommen aen hetzelve ten nutte doen verstrekken. Deze werden gebruikt om arme schilders voorttehelpen, om zyner nichten huwlyks schatten te bezorgen en om Kappellen te stichten. De schryver van het werk getiteld: ‘Le pitture di Cento’ zegt dat ‘Barbieri een man was, zeer geëerd, aengenaem, bevallig, ongehuwd, van eene gewoone gestalte, mager en voorzien van een uitgebreid geheugen.’ Hy stierf in zyne geboorteplaets in het jaer 1666 den 24 December in den ouderdom van 76 jaren. Die weinige woorden schetsen ons den geheelen mensch af voor wat

het maetschappelyk aengaet; de verdere overzigten zyner schilderstukken zullen ons den kunstenaer doen kennen.

Ik verliet het geboorte huis van Guercino om in de nabyheid eenige zyner fresken op de villa Cavriani te gaen bewonderen. Eene derzelve verbeeldende de Vrede het oorlogsgetuig verbrandende, is allerschoonst. Het hoofd slechts dier Godheid is ongeschonden gebleven; het overige is hersteld geweest.

In de stad teruggekeerd, besloot ik eerst de verdere fresken van Guercino te gaen bezigtigen en begaf my ten dien inzigte naer de huizing van den heer Kanonik Chiarelli; want het is niet alleen in de openbare gebouwen dat de werken van den grooten schilder ter bewondering staen, neen, de geheele stad is er om zoo te zeggen vol van, en geheele paleizen zyn door hem versierd geweest. Dit was de gewoonte van den tyd en de kunstenaer kende zich geenzins te groot om zyne ledige uren aen het versieren eener zael te besteden. Zoo men niet dwaelt, moet het huis van den heer Chiarelli ter wooning zelf aen Guercino verstrekt hebben; te meer zou ik er aen gelooven, daer er zoo vele vertrekken door hem in fresk zyn geschilderd geweest en duidelyk bewyzen dat dit werk hem eene tydverlustiging moet geweest zyn. Meeste zyn losse sujecten. In een der bovenkamers vond ik eene allerschoonste verzameling van alle slach van peerden omhoog rond den wand geschilderd. Van den engelschen poney tot den ryzigen araeb; van den ligten hengst tot het zwaerlyvige slagpeerd, allen hadden daer hunne afbeelding. Doch het schoonste van allen was een waeraen men den naem gegeven heeft

van Carogna, welk versleten peerd beteekent, en dat van alle kunstliefhebbers als een meesterstuk bewonderd wordt en als dusdanig geheel Italïen door, om zoo te zeggen, bekend is. En inderdaed, die vermaerdheid is niet onverdiend; want moeilyk zou het zyn de natuer getrouwelyker natebootsen. Het is waerlyk een versleten peerd; sterk gespierd, beenig, door ouderdom en werken uitgeput. Men ziet dat het graf gapend op het ongelukkige dier wacht en zich verwondert het beest al niet lang in zynen verdelgenden schoot te bezitten.

- Eene mythologische fresk, Venus, verbeeldende, welke Cupido 's opvoeding waerneemt, bevindt zich nog op den schoorsteen eener zael, en mag als een der schoonste van Barbieri doorgaen. Te meer ontmoet men nog in de zelfde wooning, twee schilderyen van Guercino 's broeder, een groep gevogelt, vol natuerlykheid en wel getoetst, voorstellende.

Van hier begaf ik my naer de wooning van den graef Rusconi, een brave ouderling, welke my beleefdelyk ontvong en zyne hartelyke dienstbewyzing aenbood. Het bezonderste dat ik by dien heer vond, was een Prometheus, fresk uit de school zelfs van den grooten schilder voortkomende en in het paleis van den graef Rusconi overoebragt. Alsnog een portrait van Guercino en van zynen broeder, door den eersten vervaerdigd. Verder toonde my de graef een schoone en talryke verzameling van schetsen en teekeningen van Guercino; eenige met de pen, andere met rood kryt en andere met Sineeschen inkt vervaerdigd. Ook liet hy my zien een brief van Guercino aen eenen zyner lasteraers, waervan het opschrift bestond uit het caricatuer van dien aen wie hy

toegezonden was. Men zegt dat de nagelatene teekeningen van Barbieri in zoo groot getal waren dat men genoeg had om er tien groote boekdeelen van samentestellen. Bewonderenswaerdig is het nategaen hoe vele kunststukken onze Guercino vervaerdigd heeft. Buiten de fresken en teekeningen, telt men van hem 106 groote schilderstukken en 144 kleinere; en alle zyn zynen grooten naem waerdig.

Laet ons nu tot de schilderstukken van dezen grooten meester overstappen en zyne bekwaemheden in hunnen vollen glans trachten te bewonderen. Zie hier welk oordeel men gewoonlyk over de kunstgewrochten van den Guercino gestreken heeft, en welk ons redelyk juist toeschynt. Hy was stout en zuiver in de teekening, waerin hy de Carravagio verre overtrof; grootsch en vuervol in den samenstel; en uitmuntend om de natuer met de grootste nauwkeurigheid natevolgen. De perspectief of doorzigtkunde heeft mogelyk niemand beter dan hy verstaen. Eenige hebben hem als onvolmaektheid aengewreven van te zwaer en te donker in de schaduwen te zyn; iets dat de italjaensche en spaensche scholen op het hoogste kenschetst, en aen het climaet moet toegeschreven worden. In de laetste tyden zyner kunstbaen, maekte de Guercino zyne kleur lichter en aengenamer; doch hy bekende opentlyk dat die verandering geenszins volgens zynen smaek was: ‘De Guido en de Albani, zegde hy, hebben u gewoon gemaekt aen die ligtveerdigheid van koloriet welke de schilderkunst zal doen ontaerden. Ik ben wel genoodzaekt de mode te volgen.’ Hy hechtte weinig prys aen de nauwkeurigheid en waerheid der kleedingen of aen de weer-

digheid der personaedjen. Onder andere heeft hy eene Sinte Francisca in geestverheffing geschilderd, waer by hy eenen engel stelt die een karsuivel om het lichaem heeft, en een Sint Rochus, van bespieding beschuldigd, en door een deel soldaten naer de gevangenis geleid, welke den heiligen schoppen in de lenden geven. Dit echter kan aen zyn genie geen nadeel toebrengen en kan, op zyn ergst genomen, slechts aen een dier grillen, den kunstenaren zoo eigen, toegeschreven worden.

Zie hier nu een kort overzigt van eenige zyner schilderstukken, welke ik in de kerken van Cento en elders heb bewonderd.

En voor eerst in de kerk del Rosario welker Sacristy, uit hoofde van het groot getal schilderyen die zy bevat, met regt een klein Museum zou mogen genoemd worden.(*) De schildery welke my het eerst voorkwam, was een Sinte Peeter de sleutels des Paradys ontvangende. Dit stuk is bewonderensweerdig om de volmaektheid en juistheid der teekening; het gevoel des verschiets en de bevallige schikking en werking der schaduwen; de figuren schynen zich als van het panneel te verwyderen. In een ander: de verschyning van Kristus aen Magdalena, bewondert men bezonderlyk de goddelyke statigheid des zaligmakers welke op zyn wezen en uit zyne gansche houding uitstraelt; de noli me tangere, schynt als uit zynen goddelyken mond te vloeyen. Het wezen van Magdalena is niet min treffend door de zoetheid,

de vreugde, de bevreesde liefde welke er zoo sprekend in doorstralen. - Men vindt nog in de zelfde kerk een schilderstuk verbeeldende de heilige Petronella dochter van Sinte Peeter, door dezen van de koortse voor eenen tyd ontslagen; schildery van eene verbazende natuerlykheid. Ook eene boetplegende Magdalena, van Cesare Gennari, neef en leerling van Guercino, ongelukkiglyk te vroeg aen de kunst onttrokken.

Eene schildery welke met regt als het meesterstuk van Barbieri mag aenschouwd worden, ontdekt men in de kerk van San Pietro: Het is een langworpig horizontael schilderstuk, op de tafel des autaers geplaetst en voorstellende een dooden Kristus. Verder kunnen de getrouwe navolging der natuer en de doorzigtkunde niet gebragt worden. Wanneer men op eenen afstand van zes of zeven stappen van hetzelve verwyderd staet, zou men zweren dat het, niet een schildery, maer een beeld is (een dood lichaem durft men niet veronderstellen) dat daer in eene uitgehouwe ruimte uitgestrekt ligt. Schoon verwittigd dat het schildering was, kon ik het echter niet gelooven en was genoodzaekt ter myner overtuiging tot op het autaer te gaen en het daer van naby, en als aenrakende, te gaen bezigtigen. Doch hier verwachte my eene andere verbazing. De schildering is zoodanig uitvoerig behandeld dat men de minste aders onder de huid ziet doorloopen, dat men de minste rimpels der huid bemerkt en de dood als in het geheel naekte lichaem ziet doorstralen. De wonden zyn zoo natuerlyk afgemaeld dat derzelver gezigt hartscheurend afgryzen en medelyden inboezemt. Het zien dier verbazende schoonheid deed my van verwondering koud worden; want ik zag het hoogste punt der

kunst bereikt: van verre oogenbedrieging; van naby nog oogenbedrieging, en de schildering dermate afgewerkt dat het als miniatuer zou kunnen doorgaen! Men verbeelde zich de uitvoerigheid van onzen grooten Van Eyk, gepaerd met de kracht van doorzigtkunde en de gemollige toets van Rubens en men zal een gedacht van dit waerlyk geestontzettend schilderstuk opvatten.

In de kerk dei Servi bevindt zich nog onder andere een Carlo Borromei, van Guercino, een echt meesterstuk. Een Sint Michiel van onzen vlaemschen schilder, Calvaert, welke zoo vele goede leerlingen in Italiën gemaekt heeft, prykt ook op een der zy-autarenin de zelfde kerk. Het is echter geen der beste schilderyen van onzen landgenoot, schoon er de Italjanen eenen grooten eerbied voor betoonen en de grootste zorg ter zyner behoudenis aenwenden. Ook is het stuk tot hier toe niet het minste beschadigd. Menigvuldige andere schilderstukken van Guercino bevinden zich nog in verscheidene Kerken en in het Hospitael te Cento; doch het zou te lang zyn dezelve alle nategaen en uitteleggen.

Schoon wy slechts van de stukken van Guercino gesproken hebben welke zich te Cento bevinden; geloove men echter niet dat 's kunstenaers roem zich niet verder als zyne geboortestad heeft uitgestrekt. Eene menigte fresken en schilderyen zyn nog in andere steden van Italiën en van Europa verspreid. Men kent van hem bezonder: de fresken des koepels der Kathedrale van Piacenza; het plafon, genaemd de morgenstond, in een der zalen van de villa Ludovisi te Rome. Verder - een Sint Peeter, Tabitus verwekkende; een St. Jan Baptist; eene Lieve-Vrouw zich aen drie geestelyke broeders ver-

toonende; De opdragt in den tempel; David en Abigaïl; St. Hieronymus op het geluid der bazuinen ontwakende. Deze laeste schildery hoort toe aen de Galery de Louvre te Parys, met nog een deel andere.

In Belgiën nogtans is Guercino weinig bekend. By myne weet bezitten geene onzer schilderscholen stukken van dien grooten meester. Het is ook grootendeels die rede geweest welke my heeft aengespoord hier eene korte schets van het leven en van de werken van dien kunstenaer aen onze lezeren medetedeelen en op die wyze voor zoo veel het in myne magt is, in ons land ook regt aen eenen grooten man te doen wedervaren.

 

p.f. van kerckhoven.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


landen