De Noordstar. Jaargang 2

[p. 97]

Don Rodrigo Calderon.
(1621.)

Nu en dan treft men in de Geschiedenis mannen aen welke de fortuin als het ware met alle gunsten en voorregten heeft willen overladen, en van den laegsten stand tot den hoogsten trap van eer heeft doen opklimmen. Dusdanig een voorbeeld vinden wy in Don Rodrigo Calderon. Wy weten niet of deze Calderon bloedverwant was van den grooten tooneelschryver Pedro Calderon de la Barca; welke in den zelfden tyd bloeide en aen het spaensch tooneel eene geheel nieuwe wending gaf.^(*)

(*) Calderon de la Barca werd geboren in 1601, voor zyn veertiende jaer had hy reeds een tooneelstuk vervaerdigd. Weinig nogtans van zynen eersten litterarischen voortgang te vreden, begaf hy zich als enkel soldaet in Italiën en in de Nederlanden. Middeler tyd echter liet hy de studie der letteren niet achter, en zyne faem verspreidde zich intusschen in geheel Spanjen. In 1636 werd hy aen het hof van Filips IV geroepen, ridder van Sint Jaek gemaekt, en vestigde zich voor het overige zyns levens te Madrid. In zyn 52^ste jaer wydde hy zich aen den Godsdienst toe, zonder nogtans, van zyne vorige bezigheden aftezien. Alleenlyk vervaerdigde hy alsdan slechts tooneelstukken van het H. Sacrament, genoemd autos, welke zeer hoog geschat wierden en wel voor de beste in dit vak van tooneelspelen gehouden worden. Hy stierf in 1687 in den ouderdom van 87 jaer. Men telt 127 tooneelstukken van Calderon; doch het is te gelooven dat niet allen die zynen naem dragen, aen hem kunnen toegeeigend worden.

[p. 98]

Weinig ook is hier aen gelegen. Wy zullen ons slechts voor het oogenblik onledig houden met het leven van den eersten, van Rodrigo, optespeuren en in zyne verschillende tydstippen nategaen.

Rodrigo Calderon, dan, werd geboren te Antwerpen, gedurende de spaensche beheersching. Zyn vader was denkelyk een spaensch soldaet, en wel geen der overheden mits de geschiedenis ons zegt dat Calderon te Antwerpen een armoedig leven leidde. In een der plunderingen welke in die tyden van eeuwigen angst, onrust en oneenigheden op alle oogenblikken plaets grepen, werd Rodrigo van de hoogste der antwerpsche vestingen geworpen, doch ontsnapte echter aen den dood, schoon hy er eene gevaerlyke ziekte had om doortestaen. De fortuin had reeds hare beschermende vleugelen over hem uitgespreid en begunstigde hem reeds. Nog eenen tyd verbleef hy in de antwerpsche muren tot dat hy eindelyk met zynen vader de Nederlanden verliet en naer Spanjen vertrok. Te Valladolid aengekomen, werd hy als pagie by den markgraef van Denia aengenomen, welke zoo groot vertrouwen op hem vestigde dat naderhand, wanneer hy Hartog van Lerma, geworden was, hy hem als kamerling aenstelde, en later geheimschryver van staet maekte. Eens dat Rodrigo zich sterk voelde en dat hy dacht dat zyne fortuin ontwyfelbaer gevestigd was, liet hy aen zyn hoogmoedig en beheerschend karakter den vollen toom. Verwaend en onhandelbaer voor al wat minder als hy was, wist hy de magtigen evenwel te vleyen en geene laegheden waren hem te groot om zynen hoogmoed te voldoen en hooger op den eeretrap te klimmen. Zyn uitstekend

[p. 99]

vernuft en, zyne bedrevenheid in de staetszaken maekten hem bekwaem zich met alles te bemoeyen, en vele zaken ten regte te wyzen, welke andere te vergeefs gepoogd hadden te doen gelukken. Ook was zyn naem weldra overal bekend, en schoon hy van velen om zyne hooveerdigheid, en handelwyze gelaekt en zelfs gehaet wierd, erkenden allen nogtans zyne buitengewoone begaeftheden en verstand. Hy werd alleen belast met het verzenden van genade- en gunstbrieven, van vergeldingen en regtszaken.

Het aengenaem voorkomen zyns persoons en de listige minzaemheid welke hy in de handelingen met de grooten wist ten nutte te stellen, deden hem een uitstekend goed huwelyk doen: hy trouwde in Estramadura met Dona Agnes de Vargas, vrouwe van Oliva. Hy werd alsdan gemaekt ridder van het orde van Sint Jaek en korts daer na kommandeur van Ocagna en grave van Oliva, welken laetsten tytel hy naderhand, wanneer hy Markgraef van Las Siete Yglesias gemaekt was, aen zynen oudsten zoon, Don Francisco, overgaf.

Van dag tot dag nu zag Calderon zyne magt vergrooten; want de hartog van Lerma welk het gansche bestuer des ryks op zich had, liet hetzelve byna geheel en gansch in de handen van den geheimschryver over; en deze handelde met alles naer zyn welgevallen. Door de zucht tot rykdommen verblind, liet Calderon zich zeer dikwyls omkoopen, en niet zelden deed hy het regt in voordeel van den meestbiedenden spreken. Dit maekte dat weldra van alle kanten zich stemmen opdeden, om hem te beschuldigen, en dat Calderon zich genoodzaekt vond van zyne majesteit den Koning een

[p. 100]

bewys aftesmeeken, waerby deze uiterlyk verklaerde dat hy een getrouwe dienaer was en vry van alle betichtingen. Intusschen verliet de hartog van Lerma, zyn beschermer en voorstaender, het hof, en nu hernamen de aenklagingen heviger dan te voren, en men aerzelde geenszins Calderon van doodslagen, valsche en ongehoorloofde handelingen en zelfs van toovery te beschuldigen. Calderon zich nu van zynen voorstaender, den hartog van Lerma ontbloot ziende, begon wel degelyk het gevaer te vreezen, en vertrok zich te Valladolid. Hy verstak eene menigte zyner juweelen en eenige groote sommen gelds, by zyne beste vrienden, en wachtte ongeduldig den uitslag van zyn lot af. Niet lang echter bleef hy in de onzekerheid, want op het bevel van Don Fernando Ramirez Farina, auditeur des Konings, werd hy op eenen nacht gevangen genomen, en onder de bewaring van Francisco De Yrazabal, op het kasteel van Montanches in echtenis gezet. Onmiddelyk werd er van regtswege tot het geding overgegaen, en alle de goederen en rykdommen welke hy te Madrid bezat, werden aengeslagen en verbeurd. Eenigen tyd daer na werd hy van Montanches naer Santorras overgevoerd en van daer te Madrid in zyne eigene wooning waer men hem met de grootste zorgvuldigheid bewaerde. Naer dat hy kloekmoedig de pynbank had doorgestaen werden hem op den 9 July van 1621 twee vonnissen verkondigd, waer door hy, hy mangel aen genoegzame bewyzen, ontslagen werd van den dood der Koninginne, en van den dood van Don Alonzo de Carvajal, van Christoforus Suarez priester der Societeit Jesu, van Pedro Cavallero en van Pedro de Camino. Doch daer het

[p. 101]

bewezen was dat hy Francisco de Yvara had doen vermoorden, en by zyne majesteit door ongeoorloofde middelen pardon had verworven, werd hy veroordeeld om op eenen muil gezet te worden en door de gewoonlyke straten van Madrid te worden gevoerd en eindelyk op de groote markt geregt te worden.

By het burgerlyke vonnis werd hy betigt met honderd-vier-en-veertig belastingen, en verwezen om te betalen een millioen 250,000 dukaten. Verders werd hy beroofd van alle bedieningen, tytels en vergeldingen, welke hem toebehoorden. Calderon droeg een smeekschrift voor, ten einde van het doodvonnis ontslagen te zyn; doch zyne bede werd van kant gewezen.^(*)

Wanneer hy gehoord had dat zyne vraeg verworpen was, begon hy zich met de grootste ootmoedigheid aen den wil des heeren overtegeven en dacht niet meer dan om eene goede dood te sterven en over zyne voorgaende zonden te boeten. Hy onderhield zich gedurig met strenge boetplegingen; met vasten en bidden, droeg een hairen kleed en sliep op geen bedde meer. Zoo overdreven hy in zyne schelmstukken geweest was zoo overdreven ook was hy nu in zyne godvruchtigheid. Wanneer men hem kwam boodschappen dat hy binnen den derden dage moest sterven, omhelsde hy dengene welke hem dit doodvonnis bragt en bedankte hem zeggende; dat hy blyde was dat het einde zyner ellende zoo zeer naekte en dat hy hoopte dat God, zyn berouw naziende, hem barmhartigheid zou gedaen heb-

(*) Alle deze byzonderheden zyn uit den Nederlandschen Mercurius van Adriaen Van Meerbeeck getrokken.

[p. 102]

ben. Terzelfder tyde deed hy eene verklaring by welke hy Juan Gusman, van den doodslag van Francisco de Yvara, ontlastede, en zich alleen schuldig aen deze moord erkende. Des avonds voor hy geregt wierd, kwamen een religieus en een ridder van St. Jakob in zyne gevangenis, en ontnamen hem daer het ridderkruis van Sint Jaeks orde. Dit was eene gevoelige slag voor het hoogmoedig hart van Calderon, en de innige droefheid welke hy er over betoonde, getuigde genoeg hoe diep hy door dien smaed in de ziel getroffen was; het gedacht echter van zyne aenstaende dood deed hem dit weldra verachten en met al wat aerdsch was achteruitstellen.

Des anderendaegs, ten elf ure des morgens, stonden de broederschappen en meer als zeventig dienaers te peerd, welke den veroordeelden naer het schavot moesten vergezellen, voor de poort van Rodrigo. Deze stapte uit zyne wooning vergezelschapt van vier Minderbroeders, vier Religieusen van de H. Drievuldigheid, vier Vrouwenbroeders en vier Diskalsters. De veroordeelde had een lang kleed aen en eenen mantel en kappe van fries. Het hair hing hem tot op de schouderen en zyn baerd kwam tot op de borst, want hy had zich niet laten scheren zoo lang hy in de gevangenis geweest was. Eer hy op den muil ging zitten, teekende hy zich tweemael met het teeken des heilig kruis en het kruisbeeld in de hand vattende, trad hy de poort uit zonder eenig blyk van kleinmoedigheid te geven. De beul leidde den muil by den toom, en zoodra zich de stoet in gang stelde, hoorde men een regtsbediende uitroepen: ‘Dit is het regt van den koning, welk hy beveelt gedaen te

[p. 103]

worden met dezen man, om dat hy verraderlyk heeft doen vermoorden eenen anderen, vervallende alzoo in misdaed van moordery, en schuldig zynde alzoo aen de dood van eenen anderen, en omdat hy gedaen heeft andere misdaden, zoo als blykt by het proces. Waerom hy beveelt dat hem zal de kele afgesteken worden, opdat dit zy, hem tot eene kastydinge en een voorbeeld aen anderen. Die alzoo doet dat hy alzoo gestraft worde.’

Wanneer Don Rodrigo by het schavot gekomen was, gingen de religieusen eerst de trappen deszelfs op en hy volgde hen zonder de minste ontroering. Na zich nogmaels met God verzoend te hebben, nam hy afscheid van een iegelyk en ging zich kloekelyk in den stoel nederzetten. Hy gaf den beul oorlof om hem de handen en voeten vasttebinden, en zyne keel ontdekkende, offerde hy zich aen God op. Alsdan verbond de de beul hem de oogen en zyn hoofd op den kant des stoels trekkende, sneed hy hem de keel van voor af. Het lichaem beroerde zich niet het minste. Eenigen tyd daerna werd het lichaem ontbonden en op het schavot, op een zwart kleed nedergelegd, met het aenzigt ontbloot, en met een kruisbeeld op de borst. Vier flambauwen werden alsdan by het doode lichaem geplaetst, en een goede wacht bleef het schavot omringen; want niemand zonder oorlof van het geregtshof mogt het lichaem komen afnemen. Des avonds werd de begraving toegelaten; doch slechts zonder plegtigheid. Twee vrouwen welke gewoonlyk de laetste pligten aen de misdadigen bewezen, hebben hem alsdan op het schavot van zyne kleederen ontdaen en hem het habyt van

[p. 104]

Sinte Franciscus aen getrokken, waerin hy gewenscht had begraven te worden. Hy werd alzoo zonder eenige plegtigheid vervoerd naer het klooster van de Diskalsters waer hy ter aerde besteld wierd.

Men deed de geldboeten ten uitvoer brengen. De juweelen en meubelen van het huis van Calderon, welke den Koning toegewezen waren, beliepen tot eene somme van honderd-vier-en-tachentig-duizend dukaten. Men bevond dat Rodrigo meer dan twee-honderd-duizend dukaten jaerlyks inkomende had, zoo overvloedig waren zyne rykdommen.

Zulkdanig nu was het einde van Calderon. Zyn eerste levensdagen waren ongelukkig geweest, zyne laetste moesten nog ongelukkiger wezen. Indien hy zyn hart had kunnen zuiver houden en den zucht tot rykdommen niet steeds had ingevolgd en hem zelfs eer en alles had opgeofferd, had hy ongetwyfeld een groot man geweest en de buitengewoone bekwaemheden zyns geests, welke nu slechts gediend hebben om hem in eer en rykdom voor een tyd groot te maken; hadden alsdan ten nutte van zyn vaderland besteed geweest en de naem van Calderon zou ongetwyfeld in de spaensche geschienis uitgeblonken hebben.

* * *